Żółty nalot na języku często budzi niepokój, chociaż nie zawsze oznacza poważną chorobę. Zmiana koloru języka może wynikać z różnych czynników – od nieprawidłowej higieny jamy ustnej, przez infekcje, aż po schorzenia układu pokarmowego. Ważne jest, aby wiedzieć, jakie objawy powinny skłonić do konsultacji lekarskiej i przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki. Sprawdź, jakie są przyczyny żółtego nalotu na języku.
W prawidłowych warunkach język powinien mieć różowy lub różowo-czerwony kolor oraz szorstką i lekko wilgotną powierzchnię. Pod wpływem różnych czynników może dojść do zmiany jego zabarwienia. Żółty nalot na języku najczęściej pojawia się w wyniku nagromadzenia bakterii, złuszczonych komórek nabłonka lub resztek pokarmowych. W niektórych przypadkach może jednak sygnalizować problemy zdrowotne, które wymagają leczenia.
Czy żółty język zawsze oznacza chorobę?
Żółty język nie zawsze oznacza chorobę. Często zmiana zabarwienia jest przejściowa i nie wymaga leczenia, a jedynie modyfikacji niektórych nawyków (np. higienicznych, dietetycznych). Przyczynami niechorobowymi mogą być m.in. palenie papierosów, picie dużej ilości kawy i herbaty, nieprawidłowa dieta, zaniedbania higieniczne jamy ustnej, stosowanie niektórych leków.
Żółty nalot na języku – przyczyny
Możliwe przyczyny żółtego nalotu na języku to m.in.:
nieprawidłowa lub niedostateczna higiena jamy ustnej,
spożywanie pokarmów zawierających żółte i pomarańczowe barwniki (naturalne lub sztuczne),
picie dużej ilości kawy lub herbaty,
oddychanie przez usta,
stosowanie niektórych leków,
infekcje przewodu pokarmowego,
infekcje bakteryjne, wirusowe lub grzybicze,
stany zapalne jamy ustnej,
gorączka,
choroby układu pokarmowego (choroby wątroby i żołądka).
Żółty nalot na języku może być objawem pośrednim tzw. języka włochatego. Jest to łagodna zmiana spowodowana przerostem i wydłużeniem brodawek nitkowatych. Najczęściej obejmuje środkową część języka. Żółte zabarwienie wynika z obecności drobnoustrojów chromogennych pomiędzy przerośniętymi brodawkami. Czynniki ryzyka to m.in. palenie tytoniu, nieprawidłowa higiena jamy ustnej, nadmierne stosowanie płukanek do ust, zmniejszona ruchomość języka, braki w uzębieniu, zakażenie wirusem HIV, nowotwory złośliwe. Język włochaty to problem zarówno estetyczny, ale niekiedy może powodować pieczenie, nieprzyjemny zapach z ust, zaburzenia smaku, uczucie ciała obcego na języku.
Zdarza się, że żółty nalot na języku może być objawem kandydozy rzekomobłoniastej jamy ustnej, chociaż należy pamiętać, że w większości przypadków nalot jest biały lub biało-żółty. Choroba jest wywołana przez drożdżaki – najczęściej Candida albicans. Zmianie zabarwienia towarzyszą suchość i pieczenie w jamie ustnej, zaburzenia smaku, rumień. Nalot można łatwo zetrzeć, co skutkuje powstaniem zaczerwienienia i krwawiących punktów.
Ból gardła i żółty nalot na języku – możliwy związek
Ból gardła i żółty nalot na języku mogą wskazywać na infekcję górnych dróg oddechowych. Szczególnie sprzyja temu gorączka, odwodnienie oraz oddychanie przez usta z powodu zatkanego nosa. Zmiana zabarwienia na żółtą może być również związana ze stosowaniem leków – w tym antybiotyków.
Żółty język a stres – czy mają coś wspólnego?
W stresujących sytuacjach wydzielanie śliny jest zmniejszone, co powoduje suchość w ustach. To z kolei może przyczynić się do powstania żółtego nalotu na języku. Zwykle zmiana zabarwienia ustępuje samoistnie. Długotrwały stres jest jednym z czynników ryzyka chorób przewodu pokarmowego, którym również może towarzyszyć żółty nalot na języku.
Żółty język u dziecka – co warto wiedzieć?
Najczęściej żółty nalot na języku u dziecka występuje przy infekcji wirusowej lub bakteryjnej. Może być też spowodowany niedoborami (np. witaminy B12). Innymi przyczynami są m.in. nieprawidłowa higiena jamy ustnej czy spożywanie pokarmów zawierających barwniki. Należy obserwować dziecko, a wystąpienie jakichkolwiek niepokojących objawów niezwłocznie skonsultować z pediatrą.
Żółty nalot na języku – jak się go pozbyć?
Jeżeli żółty język jest jednym z objawów choroby, konieczne jest wdrożenie leczenia dopasowanego do przyczyny. Zmiana zabarwienia, która nie wynika z procesów chorobowych, zwykle ustępuje po zastosowaniu domowych sposobów.
Domowe sposoby i codzienna higiena
Domowe sposoby na żółty nalot na języku to m.in.:
zadbanie o prawidłową higienę jamy ustnej,
czyszczenie powierzchni języka specjalną szczoteczką,
eliminacja niekorzystnych nawyków (np. zaprzestanie palenia tytoniu),
zadbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu,
stosowanie płukanek antybakteryjnych.
Należy pamiętać, że domowe sposoby na żółty nalot na języku nie mogą zastąpić terapii pod okiem lekarza.
Kiedy udać się do lekarza?
Konsultacja lekarska jest konieczna, jeżeli żółty nalot na języku utrzymuje się przez dłuższy czas i nie reaguje na zmianę nawyków higienicznych lub towarzyszą mu inne objawy – np.:
Diagnostyka przyczyny żółtego nalotu na języku obejmuje wywiad medyczny i badania dodatkowe. Lekarz może zlecić wykonanie m.in. posiewu z jamy ustnej oraz testów laboratoryjnych z krwi oceniających ogólny stan organizmu.
Żółty nalot na języku – często zadawane pytania
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące tego, co oznacza żółty język.
Czy żółty nalot na języku to grzybica?
W większości przypadków grzybicy jamy ustnej nalot na języku jest biały, ale zdarza się, że przybiera biało-żółty lub żółty kolor. Dla ustalenia rozpoznania konieczne jest wykonanie szczegółowych badań.
Czy żółty język świadczy o problemach z wątrobą?
O problemach z wątrobą świadczy przede wszystkim żółtawe zabarwienie twardówek i skóry (żółtaczka). Żółty nalot na języku może się pojawić, jednak zdarza się to rzadko. Konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem, jeżeli poza zmianą zabarwienia języka obecne są jeszcze inne dolegliwości (np. żółtaczka, bóle brzucha, niezamierzony spadek masy ciała, świąd skóry, zmęczenie).
Jakie zmiany na języku powinny niepokoić?
Niepokojące są trwałe zmiany koloru języka, bolesne nadżerki, owrzodzenia, obrzęk, krwawienie, nietypowa tekstura powierzchni języka lub objawy ogólnoustrojowe (np. gorączka, nawracające infekcje).
Przy jakiej chorobie występuje żółty język?
Żółty język może towarzyszyć infekcjom wirusowym, bakteryjnym i grzybiczym górnych dróg oddechowych. Rzadziej żółty nalot występuje przy chorobach układu pokarmowego (np. schorzeniach wątroby, refluksie żołądkowo-przełykowym).
Jaka choroba autoimmunologiczna jest przyczyną żółtego języka?
Niektóre choroby autoimmunologiczne mogą powodować zmiany w jamie ustnej – w tym na języku. Nie jest to jednak jedyny objaw, dlatego na jego podstawie nie można postawić rozpoznania. Pojawienie się niepokojących dolegliwości zawsze należy skonsultować z lekarzem.
Żółty nalot na języku – podsumowanie
Przyczyny żółtego nalotu na języku mogą być różne. Często zmiana zabarwienia wynika z zaniedbań higienicznych, palenia tytoniu, nieodpowiedniej diety lub barwników obecnych w pożywieniu. Zdarza się, że żółty nalot na języku świadczy o chorobach – np. układu pokarmowego lub infekcjach.
Aby pozbyć się żółtego nalotu na języku najczęściej wystarczy zadbać o odpowiednią higienę oraz poprawić nawyki żywieniowe.
Jeżeli żółty nalot na języku utrzymuje się długo lub towarzyszą mu inne objawy – konieczna jest wizyta u lekarza i przeprowadzenie badań diagnostycznych.
P. Zalewska, M. Radwan-Oczko, Zmiany fizjologiczne i patologiczne na języku – rola czynników endo- i egzogennych, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2021, t. 27, nr 4, s. 407–413
Katar – chociaż zwykle niegroźny – potrafi skutecznie uprzykrzyć życie. Gdy wydzielina jest gęsta oraz towarzyszą jej ból i uczucie rozpierania w okolicy zatok, często można spotkać się z pojęciem „katar zatokowy”. Należy pamiętać, że jest to określenie potoczne, które nie istnieje w nomenklaturze medycznej. Dowiedz się, co oznacza katar zatokowy, skąd się bierze, jak wygląda i ile trwa.
„Katar zatokowy” to termin często używany przez pacjentów na opisanie objawów związanych z zapaleniem zatok przynosowych.
Zapalenie zatok przynosowych to stan zapalny błony śluzowej wyściełającej zatoki na skutek zaburzenia ich drenażu i wentylacji. Przyczyną mogą być infekcje, zmiany anatomiczne lub alergie. Ze względu na czas trwania wyróżnia się:
ostre zapalenie zatok – objawy utrzymują się do 12 tygodni,
przewlekłe zapalenie zatok – objawy utrzymują się powyżej 12 tygodni.
Warto wiedzieć: Na ostre zapalenie zatok rocznie cierpi nawet 6–15% populacji.
Katar zatokowy to nie jedyny objaw zapalenia zatok przynosowych. Do głównych dolegliwości należą:
Często obecne są także objawy dodatkowe – m.in. osłabienie, zmęczenie, złe samopoczucie, bóle głowy, gorączka, chrypka, uczucie drapania w gardle, nieprzyjemny zapach z ust.
Pamiętaj: Katar zatokowy nie jest konieczny do postawienia rozpoznania zapalenia zatok przynosowych. Zgodnie z najnowszymi wytycznymi wymagane jest stwierdzenie 2 lub więcej głównych objawów, a jednym z nich powinna być niedrożność nosa lub wydzielina z nosa.
Skąd się bierze katar zatokowy: przyczyny choroby
Najczęstszą przyczyną kataru zatokowego, czyli zapalenia zatok przynosowych, jest infekcja wirusowa. Patogenami odpowiedzialnymi za rozwój zakażenia są głównie rhinowirusy, adenowirusy, wirusy paragrypy, wirus grypy.
Zapalenie zatok przynosowych może być wywołane również przez infekcję:
Inną przyczyną kataru zatokowego może być alergia. Alergiczny obrzęk błony śluzowej nosa powoduje zablokowanie ujścia zatoki, a w konsekwencji rozwój procesu zapalnego. Czynnikami predysponującymi do zapalenia zatok przynosowych są również: przewlekłe drażnienie błony śluzowej nosa czynnikami fizycznymi (np. dymem papierosowym), guzy okolicy zatok, choroby zębów czy skrzywienie przegrody nosa.
Etapy kataru zatokowego: jak wygląda wydzielina z nosa?
Katar w przebiegu zapalenia zatok przynosowych może mieć charakter:
śluzowy,
śluzowo-ropny,
ropny.
Katar zatokowy często przybiera kolor żółty lub zielony. Początkowo może być wodnisty, ale z postępem choroby staje się gęsty i lepki, a przez to powoduje niedrożność nosa i trudności z oddychaniem przez nos. Małżowiny nosowe są obrzęknięte i zaczerwienione. Zdarza się, że wydzielina spływa po tylnej ścianie gardła, powodując podrażnienie objawiające się drapaniem w gardle, chrypką lub kaszlem.
Warto pamiętać: Kolor kataru zatokowego nie pozwala na określenie etiologii wirusowej czy bakteryjnej. Zmiana konsystencji i zabarwienia wydzieliny ma miejsce bez względu na rodzaj patogenu i wynika z procesów zachodzących w organizmie na skutek infekcji.
W uzasadnionych przypadkach lekarz może zdecydować o zastosowaniu glikokortykosteroidów donosowych lub antybiotyków.
Ile trwa katar zatokowy?
Czas trwania kataru zatokowego zależy od przyczyny. Przy infekcjach wirusowych objawy ustępują zwykle w ciągu 7-10 dni, natomiast zakażenie bakteryjne u większości chorych trwa do 14 dni. Zdarza się, że dolegliwości utrzymują się dłużej. Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych przebiega z okresami zaostrzeń i remisji.
Katar zatokowy to potoczne określenie objawów zapalenia zatok przynosowych.
Najczęściej katar zatokowy ma podłoże infekcyjne (wirusowe, bakteryjne, grzybicze) lub alergiczne.
Objawy zapalenia zatok przynosowych to nie tylko katar, ale również niedrożność nosa, uczucie rozpierania twarzy, zaburzenia węchu oraz objawy ogólne (złe samopoczucie, osłabienie, gorączka).
Leczenie kataru zatokowego zależy od przyczyny – antybiotyki są potrzebne tylko w niektórych przypadkach.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
W. Szyfter i in., zapalenie zatok przynosowych, Przewodnik Lekarza 9/2003
Z. Steć, A. Krzeski, Ostre zapalenie zatok przynosowych w świetle wytycznych EPOS 2020
A. Koźmińska-Badr, Fitoterapia w praktyce lekarza rodzinnego: ostre zapalenie zatok przynosowych, Postępy Fitoterapii 2021, 22, s. 208–213
E. Waśniewska-Okupniak, Ostre zapalenie zatok przynosowych, Medycyna po Dyplomie 11/2012
Nerwica natręctw, czyli zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD) charakteryzują się występowaniem nawracających, natrętnych myśli (obsesji) i czynności (kompulsji), którym trudno się oprzeć. Szacuje się, że zaburzenia te dotyczą ok. 2% populacji. Czym dokładnie jest nerwica natręctw, jak leczyć to zaburzenie oraz jak wygląda proces diagnozy? Poniższy artykuł przedstawia podstawowe informacje na temat zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych.
„Nerwica natręctw” to określenie oznaczające zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (ang. obsessive-compulsive disorder), czyli przewlekłe zaburzenie psychiczne, charakteryzujące się obecnością obsesji i kompulsji.
Obsesje to natrętne, nawracające i uporczywe myśli, pragnienia oraz wyobrażenia. Najczęściej dotyczą brudu, zanieczyszczeń, porządkowania i symetrii, skrupulatności, ale także seksu, religii czy agresji. Ich występowanie zawsze wiąże się z cierpieniem i lękiem: osoba cierpiąca na obsesje próbuje się ich pozbyć, starając się zneutralizować je innymi myślami lub działaniami.
Kompulsje to nawracające zachowania lub czynności umysłowe, które służą uniknięciu lub ograniczeniu cierpienia spowodowanego obsesjami oraz redukcji odczuwanego lęku. Osoba dotknięta nimi odczuwa przymus ich wykonania i ma poczucie ograniczonej kontroli nad nimi.
Co istotne, kompulsje cechują się powtarzalnością i zwykle mają sztywny schemat przebiegu. Najczęściej są to rytuały czystościowe, powtarzanie czynności, natrętne sprawdzanie, dotykanie przedmiotów, układanie i porządkowanie rzeczy czy liczenie w myślach. Co ważne, kompulsje nie muszą wiązać się z aktywnością ruchową – mogą mieć formę ukrytych zachowań, np. powtarzania określonych słów czy odmawiania modlitw. Działania te stają się przymusowe i trudne do kontrolowania, co znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Jeśli chodzi o rozpowszechnienie, nawet u ponad 2% populacji może wystąpić nerwica natręctw. Co to oznacza? OCD jest zaburzeniem psychicznym występującym równie często jak astma czy cukrzyca. Nerwica natręctw może wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej objawia się w okresie dorastania lub wczesnej dorosłości i równie często dotyka mężczyzn, jak i kobiet – przy czym zazwyczaj jako pierwsze ujawniają się obsesje, a dopiero później kompulsje.
Dlaczego u kogoś rozwija się nerwica natręctw?Przyczyny są złożone i obejmują zarówno czynniki biologiczne, jak i środowiskowe. Do ich wyjaśnienia często wykorzystuje się koncepcje psychoanalityczne oraz koncepcje związane z teorią uczenia się, które wskazują na znaczenie czynników psychospołecznych.
Podejście biologiczne wskazuje z kolei na znaczenie czynników genetycznych i anatomicznych, a także zaburzeń neuroprzekaźników. Coraz częściej mówi się, że zaburzenie może być wynikiem dysfunkcji w określonych obszarach mózgu, szczególnie w obrębie układu serotoninergicznego, który reguluje nastrój i emocje. Do rozwoju OCD mogą przyczyniać się również traumatyczne doświadczenia życiowe.
Czy nerwica natręctw jest dziedziczna?
Badania wskazują, że czynniki genetyczne odgrywają istotną rolę w etiopatogenezie nerwicy natręctw. Nie możemy jednoznacznie określić, czy nerwica natręctw jest dziedziczna, jednak osoby, które mają bliskich krewnych cierpiących na OCD, są bardziej narażone na rozwój tego zaburzenia. Genotyp nie jest jednak jedynym czynnikiem, ponieważ na rozwój zaburzenia mają wpływ również czynniki środowiskowe, takie jak stres czy traumatyczne przeżycia.
Objawy nerwicy natręctw
Po czym poznać, że u kogoś rozwinęła się nerwica natręctw? Objawy to przede wszystkim występowanie obsesji i kompulsji. Najczęściej wymieniane objawy to:
natrętna niepewność, nawracająca i nieustępująca pomimo wielokrotnego (natrętnego) sprawdzania,
natrętne, niechciane myśli o wulgarnym, obscenicznym czy bluźnierczym charakterze,
natrętne impulsy, czyli nieodparte myśli o tym, że można zachować się w sposób kompromitujący lub agresywny,
ruminacje, czyli ciągłe i bezużyteczne „przeżuwanie” myśli z niemożliwością podjęcia decyzji lub wyciągnięcia wniosków,
obsesyjny lęk przed zabrudzeniem siebie lub innych,
obsesyjne próby utrzymywania perfekcyjnego porządku, symetrii czy określonego układu przedmiotów w otoczeniu,
nawracające mycie, czyszczenie, układanie zgodnie z narzuconą sobie procedurą,
złożone, przypominające rytuały czynności, które należy wykonać, by zapobiec narastającemu napięciu lub groźbie katastrofalnych konsekwencji (pomimo świadomości absurdu całej sytuacji).
W przebiegu zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych mogą wystąpić także objawy zaburzeń lękowych oraz depresji, a także depersonalizacja, derealizacja i tiki.
Co czuje chory na zaburzenia obsesyjno-kompulsywne?
Aby najlepiej zrozumieć, czym jest nerwica natręctw, przykłady powinny dotyczyć życia codziennego. Osoba cierpiąca na zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne często doświadcza silnego lęku i napięcia związanego z obsesjami, które muszą być łagodzone przez kompulsje. Klasyczny przykład to mycie rąk: jeśli ktoś zaczyna obawiać się, że zarazi się poważną chorobą, coraz częściej myje ręce. To daje złudne poczucie zmniejszenia lęku, jednak z czasem trzeba myć ręce coraz częściej.
Taki schemat błędnego koła może dotyczyć też na przykład wielokrotnego sprawdzania, czy drzwi są zamknięte. Co ważne, osoba dotknięta OCD ma świadomość, że te działania są zbędne, jednak odczuwa wewnętrzny przymus ich wykonania. A w przypadku nerwicy natręctw myślowych? Przykładem mogą być ciągłe myśli związane z obawą o wyrządzenie krzywdy bliskiej osobie czy ośmieszeniem i wypowiedziami społecznie nieakceptowanymi.
Nerwica natręctw: przykłady sytuacji, w których może objawiać się OCD
Objawy nerwicy natręctw moją występować w życiu codziennym w wielu formach. Bardzo często dotyczą one spraw prozaicznych. U wielu osób pojawiają się natrętne myśli na temat zamykania drzwi, gaszenia światła w samochodzie czy odłączania żelazka.
Nerwica natręctw myślowych występuje praktycznie bez powodu, a przymusowe czynności – kompulsje – często wiążą się z koniecznością sprawdzania, czy dana czynność z życia codziennego została wykonana prawidłowo.
Rozpoznanie i diagnoza nerwicy natręctw
Diagnoza nerwicy natręctw opiera się na wywiadzie medycznym oraz obserwacji objawów. Lekarz psychiatra może także przeprowadzić dodatkowe badania, aby wykluczyć inne zaburzenia, które mogą wywoływać podobne objawy. Objawy zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych mogą być mylone z innymi schorzeniami, dlatego tak ważna jest diagnoza różnicowa i wykluczenie zaburzeń lękowych, w których lęk jest bardziej ogólny i nie prowadzi do kompulsji, depresji, schizofrenii oraz zaburzeń neurologicznych. Kluczowym elementem diagnozy jest obecność obsesji i kompulsji, które są czasochłonne i zakłócają codzienne funkcjonowanie.
Choć nerwica natręctw jest zaburzeniem psychicznym, warto wykonać dodatkowe badania krwi, by wykluczyć inne schorzenia w procesie diagnozy. Objawy lękowe, takie jak niepokój, drażliwość i nerwowość, mogą oznaczać na przykład nadczynność tarczycy, podobnie jak podwyższony poziom kortyzolu może wskazywać na przewlekły stres oraz inne zaburzenia hormonalne, które mogą być przyczyną uczucia lęku lub niepokoju.
Nawet rutynowe badanie ogólne krwi pozwala niekiedy wykluczyć niedobory wpływające na samopoczucie. Choć badania krwi nie stanowią podstawy diagnozy nerwicy natręctw, mogą być pomocne w wykluczeniu innych przyczyn medycznych, które mogą powodować objawy podobne do OCD. Najważniejszą częścią diagnozy będzie jednak wywiad psychiatryczny i ocena psychologiczna.
Nerwica natręctw: jak leczyć?
Co możesz zrobić, gdy pojawi się nerwica natręctw? Leczenie OCD obejmuje przede wszystkim terapię poznawczo-behawioralną (CBT) oraz farmakoterapię. Terapia CBT skupia się na identyfikacji irracjonalnych myśli i zachowań oraz ich modyfikowaniu. W leczeniu stosuje się także leki z grupy SSRI (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), które pomagają regulować poziom serotoniny w mózgu. Najczęściej stosowanymi SSRI są: fluoksetyna, fluvoxamina, sertralina, paroksetyna oraz escitalopram.
Psychoterapia stanowi pierwszy wybór, szczególnie u dzieci przy niewielkim nasileniu zaburzeń oraz w przypadku braku współistnienia innych schorzeń psychicznych. Najczęściej stosowaną i zarazem najskuteczniejszą formą terapii jest ERP – ekspozycja na bodziec i powstrzymanie reakcji, uzupełniana o inne techniki poznawcze.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, czyli nerwica natręctw: podsumowanie
Nerwica natręctwto poważne zaburzenie, które znacząco wpływa na jakość życia. Obsesje i kompulsje mogą prowadzić do dużego cierpienia emocjonalnego i trudności w codziennym funkcjonowaniu. Współczesne metody leczenia, takie jak terapia poznawczo-behawioralna, oferują skuteczne narzędzia w walce z OCD. Pierwszym krokiem w leczeniu jest diagnoza, podczas której warto wykonać dodatkowe badania krwi, by wykluczyć inne przyczyny występowania objawów.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
Paula Całun-Nadulska, Justyna Magdalena Sikora “Terapia zaburzenia obsesyjno – kompulsyjnego w podejściu poznawczo-behawioralnym” Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2019, 19 (2), p. 210–215.
Badania krwi to jedno z najważniejszych narzędzi diagnostycznych, pozwalających na ocenę ogólnego stanu zdrowia oraz wczesne wykrywanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu. Ich regularne wykonywanie jest zalecane wszystkim osobom – bez względu na wiek i nawet wtedy, gdy nie występują żadne objawy chorobowe. Wiele chorób nie daje objawów w początkowym etapie rozwoju, jedynym sposobem ich zdiagnozowania są badania laboratoryjne lub obrazowe. Dowiedz się, jakie są podstawowe badania krwi dla kobiet i mężczyzn.
W dalszej części artykułu podstawowe badania krwi zostaną omówione bardziej szczegółowo, aby wskazać, jakie informacje można z nich uzyskać i dlaczego jest to tak istotne dla zdrowia.
Podstawowe informacje o badaniach krwi – które z nich należy wykonywać regularnie?
Krew jest źródłem wielu informacji o stanie zdrowia naszego organizmu. Analizując jej skład, można uzyskać cenne dane na temat funkcjonowania poszczególnych narządów oraz ogólnego stanu zdrowia.
Morfologia krwi
Morfologia to jedno z najczęściej wykonywanych badań krwi. Dostarcza szczegółowych informacji o krwinkach czerwonych, białych oraz płytkach krwi. Dzięki temu badaniu można wykryć anemię, infekcje, stany zapalne, odwodnienie oraz inne nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu.
W ramach profilaktyki zalecane jest wykonywanie morfologii krwiraz w roku – nawet gdy nie występują żadne objawy chorobowe.
Profil lipidowy (lipidogram)
Lipidogram to badanie, które ma duże znaczenie profilaktyce i leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym miażdżycy, nadciśnienia tętniczego oraz chorób serca. Pozwala na ocenę stężenia różnych frakcji lipidów we krwi. W jego skład wchodzą:
Osoby po 20. roku życia powinny wykonywać badanie profilu lipidowego co 5 lat. Jeżeli istnieje chociaż jeden czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, lipidogram należy powtarzać co roku lub z częstotliwością ustaloną indywidualnie przez lekarza.
Poziom glukozy we krwi (glikemia)
Regularne monitorowanie glikemii pozwala na wykrycie stanu przedcukrzycowego, cukrzycy typu 2 oraz hipoglikemii. Jest to podstawowe badanie krwi, które należy wykonywać co roku – nawet gdy nie występują objawy wskazujące na zaburzenia gospodarki węglowodanowej.
Poziom witaminy D
Witamina D odgrywa istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu kostnego, wspomagając wchłanianie wapnia i fosforu, a także w wielu innych procesach fizjologicznych (m.in. wspomaga układ odpornościowy). Jej niedobór może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak osteoporoza, krzywica u dzieci, zwiększone ryzyko infekcji czy zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego.
W Polskim klimacie wiele osób cierpi na niedobór witaminy D, który często pozostaje nierozpoznany. Regularne oznaczanie jej poziomu pozwala na wczesne wykrycie deficytu i wdrożenie odpowiedniej suplementacji.
Rekomendowane jest, aby zawsze przed rozpoczęciem suplementacji witaminy D zbadać jej poziom we krwi. Pozwala to na precyzyjne dostosowanie dawki do indywidualnych potrzeb, a tym samym zapewnia skuteczność i bezpieczeństwo suplementacji.
Badanie kontrolne witaminy D należy wykonać po trzech miesiącach od rozpoczęcia suplementacji, a następnie wystarczy powtarzać je raz w roku. Można to robić wiosną (np. w kwietniu) – aby sprawdzić z jaki jest stan naszej witaminy D po zimowej suplementacji, lub jesienią (np. w październiku), aby skontrolować stan zapasów po zakończeniu lata.
Regularne wykonywanie badania witaminy D jest rekomendowane osobom z grupy ryzyka jej niedoboru. Są to m.in. seniorzy, kobiety w wieku okołomenopauzalnym, osoby z nadwagą lub niedowagą, osoby z obniżoną odpornością, osoby prowadzące siedzący tryb życia.
Nie tylko podstawowe badania krwi – które parametry również należy przebadać?
Aby kompleksowo monitorować stan zdrowia, oprócz podstawowych badań krwi należy:
minimum raz w roku mierzyć ciśnienie krwi i masę ciała,
raz na pół roku zgłosić się na przegląd stomatologiczny,
raz w roku przeprowadzić kontrolę znamion,
raz w roku badanie ogólne moczu,
raz w roku badanie kału na krew utajoną (po 40. roku życia),
wykonywać USG jamy brzusznej (raz na 3–5 lat, a po 50. roku życia raz na rok),
raz na 5 lat wykonywać RTG klatki piersiowej (osoby palące co roku),
raz na 5 lat wykonywać kolonoskopię (po 50. roku życia).
Kobiety powinny raz w roku zgłaszać się na badanie ginekologiczne, cytologię i mammografię, oraz co miesiąc wykonywać samobadanie piersi. Panom zalecane jest regularne samobadanie jąder (raz w miesiącu), badanie jąder przez lekarza (raz na 3 lata) oraz badanie proktologiczne (raz w roku po ukończeniu 50 lat).
Osoby będące w grupie ryzyka lub chorujące przewlekle powinny dostosować harmonogram badań kontrolnych do indywidualnych zaleceń lekarza.
Regularne badania krwi i inne testy diagnostyczne są niezbędnym elementem dbania o zdrowie. Przynajmniej raz w roku należy wykonać morfologię krwi, lipidogram oraz oznaczyć poziom glukozy. Nie można zapomnieć także o innych elementach profilaktyki, jak chociażby badanie ogólne moczu, RTG klatki piersiowej, samobadanie piersi czy samobadanie jąder.
Astma sercowa to niemedyczne sformułowanie, które opisuje dolegliwości oddechowe towarzyszące schorzeniom kardiologicznym. Jak objawia się astma sercowa i co robić w przypadku jej wystąpienia? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się jakie badania należy wykonać w przypadku podejrzenia astmy sercowej.
Astma sercowa to potoczne określenie, które bywa błędnie utożsamiane z astmą oskrzelową. Astma sercowa to występowanie objawów ze strony układu oddechowego (głównie duszności), które wynikają z niewydolności mięśnia sercowego. W potocznym nazewnictwie zjawisko to bywa również nazywane dychawicą sercową.
Należy wyraźnie podkreślić, że astma sercowa nie jest schorzeniem pierwotnie dotyczącym układu oddechowego, lecz jest to jedynie zbiór symptomów, wynikających z nieprawidłowości kardiologicznych.
W medycynie występuje kilka typów duszności, które mogą towarzyszyć niewydolności serca. Wyróżniamy:
duszność typu orthopnoë– występuje typowo kilka minut po położeniu się i mija w kilka minut po przyjęciu pozycji siedzącej lub pozycji stojącej,
napadowa duszność nocna – również związana jest z przyjmowaniem pozycji leżącej, jednak ujawnia się się znacznie później, co powoduje wybudzenie pacjenta ze snu, duszność ta ustępuje również znacznie wolniej po zmianie pozycji ciała (po około pół godziny),
Astma sercowa u dorosłych wynika typowo z lewokomorowej niewydolności serca. Lewa komora odpowiada za odbieranie utlenowanej krwi z płuc i wpompowaniu jej do głównej tętnicy, czyli do aorty.
W przypadku niewydolności lewej komory proces ten nie przebiega prawidłowo. Stan ten wiąże się z zastojem krwi w krążeniu płucnym, co z kolei przyczynia się do pojawienia objawów klinicznych związanych z układem oddechowym, w tym duszności.
Do niewydolności serca doprowadzić mogą takie zjawiska i stany kliniczne jak:
nieleczone lub nieodpowiednio leczone nadciśnienie tętnicze,
Astma oskrzelowa i astma sercowa to odrębne zjawiska medyczne. Mianem astmy oskrzelowej określa się schorzenie dotyczące pierwotnie oskrzeli, czyli tego elementu układu oddechowego, który odpowiada za dostarczanie powietrza do płuc. Istotą astmy oskrzelowej jest skurcz oskrzeli, który prowadzi do pojawienia się objawów takich jak kaszel, duszność czy pogorszenie wydolności.
Choć astma sercowa może manifestować się również takimi symptomami, to jej przyczyna jest zgoła odrębna. Istotą astmy sercowej są nieprawidłowości kardiologiczne, prowadzące do zastoju krwi w obrębie płuc, co skutkuje dolegliwościami ze strony układu oddechowego.
Astma sercowa: jak zdiagnozować jej przyczynę?
Dolegliwości takie jak kaszel i duszność nie zawsze związane są z chorobą układu oddechowego, szczególnie jeśli towarzyszą im inne symptomy. W diagnostyce astmy sercowej niezbędne jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych oraz niekiedy specjalistycznych procedur kardiologicznych.
W postawieniu rozpoznania astmy sercowej przydatne są takie oznaczenia i badania jak:
badanie EKG – pozwala na stwierdzenie zaburzeń rytmu serca, na przykład migotania przedsionków,
echokardiografia (ECHO serca) – jej celem jest między innymi ocena czynności skurczowej lewej komory i identyfikacja nieprawidłowości anatomicznych serca,
RTG klatki piersiowej – zwykle ujawnia powiększenie serca i zastój w krążeniu płucnym,
koronarografia – to badanie inwazyjne wykonuje się w wybranych przypadkach, na przykład przy podejrzeniu choroby niedokrwiennej serca.
Niezbędne jest leczenie przyczyny astmy sercowej, a więc niewydolności serca i czynników do niej prowadzących. Konieczne jest również wprowadzenie pewnych modyfikacji do stylu życia, w tym:
zmniejszenie podaży sodu – zwykle do 2-3 gramów na dobę,
zmniejszenie podaży płynów – typowo do 1,5-2,0 litrów na dobę,
redukcja masy ciała – w przypadku nadwagi i otyłości,
Astma sercowa to potoczne określenie na dolegliwości ze strony układu oddechowego, które pojawiają się na tle niewydolności serca.
Do astmy sercowej może doprowadzić wiele stanów klinicznych, prowadzących do niewydolności serca, w tym między innymi choroba niedokrwienna, nadczynność tarczycy, ciężka niedokrwistość i zaburzenia rytmu serca.
Najważniejsze objawy związane z astmą sercową to duszność, kaszel i pogorszenie wydolności organizmu.
Diagnostyka astmy sercowej wymaga wykonania zarówno badań laboratoryjnych, jak i obrazowych.
W leczeniu astmy oskrzelowej stosuje się odpowiednio dobrane leczenie farmakologiczne (leczenie niewydolności serca), jak i modyfikację stylu życia.
Bibliografia
J. Tatoń, A. Czech, Diagnostyka internistyczna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2005,
A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021.
Zapalenie żył (phlebitis) to proces zapalny obejmujący ścianę naczynia żylnego, który może przebiegać zarówno z obecnością zakrzepu, jak i bez niego. W przypadku, gdy stan zapalny towarzyszy zakrzepicy, mówimy o zakrzepowym zapaleniu żył (thrombophlebitis). Schorzenie to może dotyczyć zarówno żył powierzchownych, jak i głębokich. Choć zapalenie żył powierzchownych ma zazwyczaj łagodniejszy przebieg, to obecność zakrzepu w obrębie żył głębokich niesie ze sobą poważne ryzyko powikłań, w tym zatorowości płucnej, co czyni je istotnym zagrożeniem dla zdrowia i życia pacjenta. Schorzenie to często pozostaje nierozpoznane lub bagatelizowane, mimo że jego objawy mogą znacząco wpływać na jakość życia. Celem niniejszego artykułu jest kompleksowe omówienie zapalenia żył z perspektywy klinicznej, uwzględniającej jego etiopatogenezę, obraz kliniczny, metody diagnostyczne oraz strategie terapeutyczne.
Zapalenie żył to proces zapalny obejmujący ścianę naczynia żylnego, który może prowadzić do jej uszkodzenia i nacieku komórek zapalnych. Na podstawie lokalizacji wyróżnia się:
zapalenie żył powierzchownych – obejmuje żyły zlokalizowane płytko pod skórą. Cechuje się ograniczonym stanem zapalnym i może występować:
na podłożu żylaków – najczęściej w obrębie żyły odpiszczelowej, rzadziej odstrzałkowej. Czynniki ryzyka to m.in. długotrwałe siedzenie, ciąża, wysoka temperatura, urazy;
samoistnie – bez żylaków, ale częściej u osób z unieruchomieniem, po operacjach lub z zakrzepicą w wywiadzie;
wędrująco – w różnych lokalizacjach, może być objawem chorób układowych lub nowotworów;
w postaci choroby Mondora – dotyczy żył klatki piersiowej lub brzucha; objawia się twardym, bolesnym zgrubieniem pod skórą;
w związku z cewnikiem naczyniowym – zwłaszcza w żyłach kończyn górnych u pacjentów hospitalizowanych.
zapalenie żył głębokich – zakrzepica – dotyczy głębokich żył kończyn dolnych, rzadziej żył miednicy, brzucha lub kończyn górnych. Jest bardziej niebezpieczne ze względu na ryzyko zatorowości.
Zapalenie żył rozwija się na skutek wielu czynników, które prowadzą do mechanicznego lub chemicznego uszkodzenia ściany naczynia żylnego. Do najważniejszych należą:
wkłucia dożylne – długotrwałe lub nieprawidłowo założone wenflony, cewniki dożylne,
podawanie drażniących leków – np. niektóre antybiotyki (nafcylina, erytromycyna), leki chemioterapeutyczne,
urazy mechaniczne – np. stłuczenia, ucisk, zabiegi chirurgiczne,
infekcje bakteryjne – mogą szerzyć się drogą krwionośną lub przez ciągłość z tkanek sąsiadujących,
choroby autoimmunologiczne,
alergie i nadwrażliwości – np. reakcja na materiał cewnika.
Do zakrzepowego zapalenia żył prowadzi kombinacja kilku czynników, zgodnie z tzw. triadą Virchowa, czyli:
Objawy różnią się w zależności od lokalizacji i rozległości stanu zapalnego. Do najczęstszych należą:
bolesność i tkliwość wzdłuż przebiegu żyły,
zaczerwienienie i ocieplenie okolicy zapalnej,
obrzęk (często jednostronny, w przypadku zapalenia żył głębokich),
powiększenie żył (w przypadku zapalenia żył powierzchownych związanych z żylakami),
przebarwienia skóry,
stwardnienie wyczuwalne palpacyjnie,
ograniczenie ruchomości w sąsiednich stawach,
gorączka i uczucie osłabienia (rzadziej, przy uogólnionym zapaleniu lub powikłaniach).
W przypadkach głębokiej zakrzepicy żylnej szczególnie niebezpieczny jest brak objawów (postać skryta) oraz ryzyko zatorowości płucnej z powodu oderwania się skrzepu, który może przemieścić się do płuc (główny objaw to duszność).
Diagnostyka zapalenia żył zaczyna się od badania fizykalnego, w którym lekarz ocenia objawy, takie jak ból, obrzęk, zaczerwienienie, ciepłotę w okolicy żyły oraz obecność zgrubień pod skórą. Następnie przeprowadza się badania laboratoryjne, w tym morfologię krwi, D-dimery oraz czas protrombinowy (PT/INR), które pomagają w ocenie stanu zapalnego oraz ryzyka zakrzepicy. Kolejnym krokiem jest wykonanie USG Doppler żył, które pozwala na wizualizację przepływu krwi oraz identyfikację ewentualnych skrzeplin. W przypadkach wątpliwych lub trudnych do rozpoznania, może być konieczne przeprowadzenie flebografii, pozwalającej na dokładniejszą ocenę układu żylnego.
Leczenie zapalenia żył
Postępowanie lecznicze zależy od rodzaju i nasilenia zapalenia. W przypadku powierzchownego zapalenia żył zwykle stosuje się:
leki przeciwzapalne (NLPZ) miejscowo i ogólnie,
uniesienie kończyny dolnej,
kompresjoterapia (po konsultacji lekarskiej),
heparyny drobnocząsteczkowe w przypadku ryzyka zakrzepicy.
W zakrzepicy żył głębokich:
pełne leczenie przeciwzakrzepowe (np. heparyna, NOAC – doustne leki przeciwzakrzepowe nowej generacji) oraz monitorowanie parametrów krzepnięcia,
hospitalizacja w przypadku zagrożenia życia,
w uzasadnionych przypadkach: założenie filtra do żyły głównej dolnej (w przypadku przeciwwskazań do leczenia przeciwzakrzepowego) lub tromboliza.
Jeśli zapalenie wynika z infekcji, konieczne może być:
stosowanie antybiotykoterapii,
usunięcie źródła zakażenia (np. wkłucia dożylnego).
W przypadku nawrotów zapalenia żył powierzchownych leczenie może obejmować również interwencje chirurgiczne, takie jak skleroterapia, szczególnie w przypadku żylaków, rzadko – zabiegi wewnątrznaczyniowe (np. trombektomia, tromboliza), zwykle w ciężkiej, zagrażającej życiu zakrzepicy lub niewydolności żylnej.
Zapalenie żył to schorzenie, które może dotyczyć osób zdrowych, jak i zmagających się z problemami naczyniowymi, zwłaszcza w przypadku długotrwałego unieruchomienia, żylaków czy nadwagi.
Jeśli zauważysz takie objawy jak ból, obrzęk czy zaczerwienienie w okolicach żył, rozważ konsultację z lekarzem, szczególnie, jeśli należysz do osób z czynnikami ryzyka.
Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą zapobiec poważnym powikłaniom, takim jak zakrzepica czy zatorowość płucna. Dzięki właściwej terapii możliwe jest skuteczne leczenie zapalenia żył.
Higginson R, Parry A. Phlebitis: treatment, care and prevention. Nurs Times. 2011 Sep 13-19;107(36):18-21.
Zhu LL, Wang YH, Zhou Q. Progress in Research on the Mechanisms and Interventions of Phlebitis from the Perspective of Vascular Endothelial Cell and Signaling Pathway. J Inflamm Res. 2023 Dec 29;16:6469-6481.
Aspartam to słodzik powszechnie używany jako zamiennik cukru o znikomej kaloryczności. Czym jest aspartam, czy aspartam jest zdrowy, jaki jest aktualny stan wiedzy nt. potencjalnie rakotwórczego działania tego słodzika? Czy aspartam można stosować w ciąży i czy mogą go spożywać dzieci?
Aspartam to syntetyczny środek słodzący, wykazujący ok. 200 razy intensywniejszy smak słodki niż sacharoza. Aspartam jest dipeptydem, składającym się z dwóch aminokwasów:
Aspartam ma bardzo niską wartość energetyczną, zawiera 4 kcal/g.
Aspartam właściwości i wchłanianie w przewodzie pokarmowym
W środowisku zasadowym aspartam jest substancją nietrwałą, można go przechowywać do 6 miesięcy, po tym okresie traci słodki smak. W podwyższonej temperaturze ulega rozkładowi, dlatego nie jest używany jako słodzik w wypiekach. Można go jednak znaleźć w wielu produktach żywnościowych, także w formie soli z acesulfamem.
Spożyty aspartam jest całkowicie rozkładany w przewodzie pokarmowym, produkty powstałe w wyniku jego hydrolizy to:
fenyloalanina,
kwas asparaginowy,
metanol (hydroliza aspartamu uwalnia ok. 10% metanolu).
Wszystkie trzy substancje są całkowicie wchłanianie w przewodzie pokarmowym.
Aspartam uznawany jest za substancję bezpieczną w użyciu, co potwierdzają badania. Nie zaobserwowano toksycznych efektów jego działania, zarówno w postaci ostrej, jak i przy stosowaniu przewlekłym. Eksperci uznają za bezpieczną dawkę 40 mg aspartam/kg mc/dzień.
Niektórzy obawiali się skutków działania produktów rozpadu aspartamu, głównie metanolu. Jednak hipotezy o jego szkodliwym działaniu nie znajdują potwierdzenia w badaniach. Podobnie jest w przypadku innego metabolitu aspartamu – kwasu asparaginowego. Narażenie na kwas asparaginowy powstały ze spożycia dopuszczalnej ilości aspartamu nie budzi obaw co do jego bezpieczeństwa.
Aspartam a fenyloketonuria
Metabolitem aspartamu budzącym obawy ze względu na potencjalne skutki uboczne u ludzi jest aminokwas fenyloalanina. Aminokwas może być groźny dla pacjentów z fenyloketonurią – rzadką chorobą dziedziczną – w której wysoki poziom fenyloalaniny prowadzi do:
uszkodzenia układu nerwowego,
zaburzeń neurologicznych.
Z tego powodu wszystkie produkty zawierające aspartam muszą zawierać ostrzeżenia dla osób obciążonych tym schorzeniem. Pacjent z fenuloketornurią musi ściśle monitorować swoją dietę.
WAŻNE! Wszystkie produkty zawierające aspartam muszą być oznaczone ostrzeżeniem, iż dany artykuł zawiera fenyloalaninę i może być szkodliwy dla osób z fenyloketonurią.
Produkty metabolizmu aspartamu
Kwas asparaginowy
Fenyloalanina
Metanol
40%
50%
10%
Aspartam a alergia – uczulenie na aspartam
W badaniach in vitro aspartam nie uruchamiał reakcji alergicznej IgE zależnej i nie wpływał na uwalnianie histaminy. W badaniach in vivo, w których oceniano wpływ aspartamu na organizm przy pomocy skórnych testów alergicznych, również nie potwierdzono, aby indukował klasyczne reakcje alergiczne.
W literaturze medycznej opisywane są pojedyncze przypadki pokrzywek po aspartamie (również inne postacie nadwrażliwości na ten produkt) nie są to jednak alergie. W jednym z badań, gdzie diagnozowano grupę pacjentów zgłaszających „uczulenie na aspartam”, u żadnej z osób nie potwierdzono wyraźnie powtarzalnej niepożądanej reakcji na ten słodzik. Oznacza to, iż zgłaszane reakcje związane były z innymi niż aspartam czynnikami.
Badania nad potencjalnie rakotwórczym działaniem aspartam trwają już wiele lat. Najbardziej aktualne stanowisko dotyczące tego zagadnienia pochodzi z 14.07.2023 roku, gdy aspartam został uznany za czynnik mogący przypuszczalnie wywoływać raka wątroby (raka wątrobokomórkowego) u ludzi.
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem, IARC – agenda WHO – zaklasyfikowała aspartam do tej grupy związków na podstawie badań, które – w nomenklaturze badaczy – przynoszą „ograniczone” dowody na wywoływanie raka u ludzi i „mniej niż wystarczające” u zwierząt.
Badania prowadzone na myszach narażonych na aspartam okołoporodowo i spożywających aspartam w paszy po urodzeniu, wykazywały ryzyko zachorowania tych zwierząt laboratoryjnych nie tylko na raka wątroby, ale również na nowotwory krwi. Niestety z powodu niedociągnięć metodologicznych wnioski płynące z tych badań nie są jednoznaczne.
Mechanizm potencjalnie rakotwórczego działania aspartamu ma polegać na indukowaniu stresu oksydacyjnego, co jest potwierdzane zwiększonym stężeniem markerów tego stresu w organizmie.
Dalsze badania nad substancją trwają. Eksperci podkreślają, iż dla bezpieczeństwa nie należy przekraczać dopuszczalnej dawki tego słodzika, która wynosi 40 mg/kg mc/dobę.
Aspartam – wpływ na mikrobiotę jelitową
Badania nad wpływem aspartamu na mikrobiotę jelitową pokazują, iż narażenie na ten słodzik może powodować wiele zmian w składzie bakterii probiotycznych i patogennych.
Badania składu mikrobioty przeprowadzone u szczurów, które spożywały aspartam przez 8 tygodni w wodzie pitnej, wykazały znaczny wzrost liczebności bakterii Clostridium leptum w grupie z ekspozycją na ten słodzik w porównaniu z grupą, która otrzymywała czystą wodę.
Inne badania wykazały, iż zmiana w składzie mikrobioty pod wpływem aspartam powiązana jest ze składem diety, z którą aspartam jest przyjmowany. Wzrost liczebności bakterii z rodzaju Clostridium, Enterobacteriaceae i Roseburia spp obserwowano jeśli dieta zawierała większe ilości tłuszczu, w porównaniu z tą samą ilością aspartamu w diecie niskotłuszczowej.
Wpływ aspartamu na skład mikrobioty jest również przedmiotem badań u ludzi. W jednym z badań randomizowanych, z grupą kontrolną, obejmujących 20 zdrowych ochotników odpowiedź mikrobioty na aspartam była skorelowana z odpowiedzią glikemii na ten słodzik.
Zauważono np. wzrost liczebności Akkermensia muciniphila (bakterii o korzystnym wpływie na metabolizm glukozy i lipidów oraz odpowiedź zapalną u ludzi) u osób wykazujących najniższą odpowiedź glikemiczną po ekspozycji na aspartam.
Inne różnice to wzrost Clostridium sp. CAG:7 i Tyzzerella sp.Marseille-P3062 (szczep powiązany z z chorobą Leśniowskiego-Crohna) i zmniejszenie liczby Alistipes obesi i Eubacterium sp. CAG:248 u osób o najwyższej reakcji glikemicznej.
Aspartam jest słodzikiem, który – jak wspominano wyżej – jest całkowicie rozkładany w przewodzie pokarmowym, dlatego był uważany za substancję niemającą wpływu na mikrobiotę. Badania pokazują jednak, że taki wpływ istnieje, co więcej może być zależny do parametrów metabolicznych gospodarza czy diety, z którą aspartam jest powiązany. Zagadnienie wymaga wielu dalszych badań, jednak warto je już dziś brać pod uwagę w rozważaniach nad słodzikami.
Czy aspartam jest zdrowy?
Aspartam to praktycznie bezkaloryczny słodzik, dlatego jest propagowany jako „zdrowy zamiennik cukru”. Jaki jest zatem wpływ aspartamu na parametry metaboliczne: glikemię, poziom insuliny i masę ciała?
Wiele badań wskazuje, iż posiłek z aspartamem wywołuje niższy poziom glikemii poposiłkowej niż taki sam posiłek z sacharozą. Podobnie jest z poposiłkowym poziomem insuliny. Wyniki były podobne również wówczas, gdy badani pili napoje słodzone aspartamem.
Słodzik jest również bezpieczny dla pacjentów z cukrzycą t.2.
Aspartam nie wykazuje również negatywnego wpływu na poziom trójglicerydów – ich stężenie nie ulega zmianie pod wpływem spożycia aspartamu w porównaniu z grupą kontrolną (bez żadnych słodzików) oraz grupą sacharozy.
Wiele badań wskazuje, iż aspartam – jako substancja o intensywnie słodkim smaku – powoduje, iż ilość kalorii dostarczana z posiłkiem jest niższa, co sprzyja utrzymaniu masy ciała.
W roku 2023 ukazało się badanie, które rzuciło światło na zagadnienie konsekwencji zdrowotnych przy długookresowym spożywaniu aspartamu. Obserwacja aż 25-letniego jego stosowania wykazała, iż wyższe jego spożycie wiąże się jednak z większą objętością wisceralnej tkanki tłuszczowej (VAT), podskórnej tkanki tłuszczowej (SAT) oraz tłuszczu mięśniowego (IMAT).
Osoby, które w opisywanym badaniu spożywały najwięcej aspartamu (> 28,5 mg/kg mc/dziennie) w porównaniu z najniższym spożyciem tego słodzika (do 3,9 mg) wykazywały:
zawartość VAT wyższą o 8,4%,
zawartość SAT wyższą o 11,6%,
zawartość IMAT wyższą o 10,6 %.
Na podstawie tych wyników badacze sugerują, aby w zaleceniach dotyczących zastępowania cukru, rozważać jednak inne opcje, ponieważ aspartam ma długofalowe konsekwencje zdrowotne.
W tym samym roku WHO zaleciło, aby nie rekomendować słodzików osobom, które chcą kontrolować swoją masę ciała, ponieważ nie przynosi to korzyści długoterminowych.
Jeden z ekspertów napisał, iż jeśli konsument stoi przed wyborem czy zdrowszym wyborem będzie napój ze słodzikiem, czy ten sam napój z cukrem, to należy rozważyć trzecią opcję: napić się wody. Jest to również nasza rekomendacja.
Aspartam u dzieci
Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci nie rekomendują podawanie dzieciom < 1 r.ż. produktów zawierających glikozydy stewiolowe, poliole oraz słodziki intensywne (np. acesulfam K, aspartam, sacharyna), aby ich nie przyzwyczajać do słodkiego smaku.
Amerykańska Akademia Pediatrii wskazuje, iż nie ma danych, które potwierdzają skuteczność i bezpieczeństwo stosowania słodzików u dzieci poniżej 2 r.ż. Zwraca również uwagę na fakt, iż bardzo słodki smak substancji słodzących może wpływać na rozwój określonych, niekorzystnych z punktu widzenia zdrowia, preferencji żywieniowych u dzieci.
Zalecenia jednoznacznie wskazują, iż nie wolno podawać aspartamu dzieciom z fenyloketonurią.
WAŻNE! Nie zaleca się podawania aspartamu dzieciom poniżej 2 r.ż. Brak udokumentowanych danych potwierdzających długotrwałe bezpieczeństwo jego stosowania powoduje, iż należy z rozwagą podchodzić do ewentualnego wprowadzania słodzików do diety starszych dzieci.
Czy aspartam może być stosowany przez kobiety w ciąży i matki karmiące?
Stosowanie aspartamu przez kobiety ciężarne wydaje się bezpieczne. Należy jednak pamiętać, aby nie przekraczać dziennego dopuszczalnego limitu spożycia tego słodzika.
Aspartam jest substancją, która szybko się rozkłada, nie przenika do mleka matki. Po jego spożyciu nie stwierdza się mierzalnych poziomów słodzika w kobiecym pokarmie.
Badano również wpływ spożycia aspartamu przez matkę karmiącą na stężenie jednego z metabolitów – fenyloalaniny – w kobiecym mleku. Fenyloalanina jest naturalnie obecna w pokarmie, nieznaczne zwiększenie jej stężenia zaobserwowano dopiero po spożyciu odpowiednika 17 puszek napoju gazowanego i wróciło ono do wartości wyjściowych po 12 godzinach.
Kobiety karmiące piersią niemowlęta chore na fenyloketonurię powinny unikać w swojej diecie tego słodzika, jednak jednorazowe, czasem omyłkowe, jego spożycie nie powoduje dodatkowego ryzyka dla karmionego dziecka.
Gdzie można znaleźć aspartam?
Aspartam to zamiennik cukru oznaczony kodem E951 stosowany w produktach spożywczych o obniżonej kaloryczności (produktach typu light) jak:
napoje,
słodycze,
guma do żucia.
Aspartam jest również składnikiem słodzików w tabletkach lub w proszku. Można go również spotkać w suplementach diety czy lekach, np. w różnych tabletkach musujących czy granulatach do sporządzania doustnej zawiesiny (np. antybiotykach). Szacuje się, że aspartam jest obecny w ponad 5 tys. różnych produktów żywnościowych na świecie.
Aspartam można znaleźć w napojach gazowanych typu light, lub typu „zero”. Jest również obecny w:
wodach smakowych,
napojach izotonicznych i energetyzujących,
piwie bezalkoholowym.
Napoje słodzone syntetycznymi słodzikami są głównym źródłem tej substancji w naszej diecie.
Inne produkty to jogurty, desery, galaretki, płatki śniadaniowe. Co więcej aspartam (i inne słodziki) można znaleźć nie tylko w artykułach spożywczych o smaku słodkim, ale również w chipsach ziemniaczanych czy wędlinach.
Jego obecność w składzie produktu można łatwo zidentyfikować czytając etykietę, gdzie jest informacja o jego obecności. Może być wymieniony jako „aspartam” lub „E591”.
Aspartamu nie wolno dodawać do żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci.
WAŻNE! Produkty żywnościowe przeznaczone dla dzieci poniżej 3 r.ż. nie mogą zawierać żadnych słodzików.
Aspartam – często zadawane pytania
Jak aspartam wpływa na mózg?
Stosowanie aspartamu może podnosić poziom fenyloalaniny i kwasu asparaginowego w mózgu. Związki te mogą hamować syntezę i uwalnianie neuroprzekaźników: dopaminy, noradrenaliny i serotoniny, które regulują aktywność neuronów w OUN. Dlatego stosowanie aspartamu jest wiązane z takimi objawami jak: problemy z nauką, bóle głowy, drgawki, migreny, drażliwość, lęk, depresja, problemy ze snem.
Potrzebne są jednak dalsze badania oceniające neurobehawioralne skutki stosowani aspartamu, wiele prowadzonych do tej pory badań było badaniami na zwierzętach.
Czy aspartam jest niezdrowy?
Aspartam w dawce do 40 mg/kg mc/dziennie jest uważany za bezpieczny dla zdrowia. Stan wiedzy na dziś wskazuje, że stosowanie aspartamu od czasu do czasu nie niesie za sobą zagrożeń zdrowotnych.
Jednak 25-letnie obserwacje osób stosujących aspartam uwidaczniają jego powiązanie ze wzrostem objętości tkanki tłuszczowej oraz działanie potencjalnie rakotwórcze. Mechanizm potencjalnie niekorzystnego działania aspartamu na zdrowie opiera się na indukowaniu stresu oksydacyjnego.
Ile czasu potrzeba, aby aspartam został wydalony z organizmu?
Aspartam nie jest wchłaniania się w przewodzie pokarmowym, jest rozkładany do fenyloalaniny, kwasu asparginowego i metanolu. Produkty powstałe w wyniku jego hydrolizy są absorbowane w jelitach, następnie dalej metabolizowane i eliminowane z organizmu w ciągu 24 – 72 godzin po spożyciu.
Czy aspartam pobudza apetyt?
Aspartam nie pobudza apetytu. Badania wskazują, iż jego wpływ na apetyt jest neutralny, nie obserwuje się po nim ani zwiększonego ani mniejszego łaknienia.
W jakich produktach jest aspartam?
Aspartam jest obecny w bardzo wielu produktach żywnościowych oraz lekach. Najczęściej można go znaleźć w produktach typu light, o zmniejszonej kaloryczności, które mają być przeznaczone dla osób na dietach redukcyjnych.
Producenci mają obowiązek informować, iż dany artykuł zawiera słodziki, w tym aspartam, dlatego najlepszym sposobem sprawdzenia w jakich produktach jest on obecny, jest czytanie etykiet.
Co oznacza symbol E951?
Symbol E jest częścią kodu chemicznego dodatków do żywności dopuszczonych w Unii Europejskiej. E951 jest symbolem aspartamu.
Aspartam – podsumowanie
Aspartam – E951 – to niskokaloryczny zamiennik cukru pochodzenia syntetycznego.
Może być stosowany przez osoby z cukrzycą t.2 i insulinoopornością, ponieważ nie wpływa na poziom glikemii poposiłkowej.
Dopuszczalny limit dziennego spożycia aspartamu to 40 mg/kg mc/dziennie.
Aspartam uważany jest za substancję o możliwym działaniu rakotwórczym.
Osoby z fenyloketonurią nie mogą spożywać aspartamu.
Aspartam jest obecny w bardzo wielu produktach spożywczych, zwłaszcza żywności typu „light” i niskokalorycznej. Jego obecność w tych artykułach musi być oznaczona w składzie.
PIŚMIENNICTWO
Riboli, Elio et al, Carcinogenicity of aspartame, methyleugenol, and isoeugenol, The Lancet Oncology, Volume 24, Issue 8, 848 – 850. (dostęp 23.04.2025 roku)
Feng J, Peng J, Hsiao YC, Liu CW, Yang Y, Zhao H, Teitelbaum T, Wang X, Lu K. Non/Low-Caloric Artificial Sweeteners and Gut Microbiome: From Perturbed Species to Mechanisms. Metabolites. 2024 Oct 11;14(10):544. doi: 10.3390/metabo14100544. PMID: 39452925; PMCID: PMC11509705. (dostęp 23.04.2025 roku)
Choudhary AK. Aspartame: Should Individuals with Type II Diabetes be Taking it? Curr Diabetes Rev. 2018;14(4):350-362. doi: 10.2174/1573399813666170601093336. PMID: 28571543. (dostęp 23.04.2025 roku
Santos NC, de Araujo LM, De Luca Canto G, Guerra ENS, Coelho MS, Borin MF. Metabolic effects of aspartame in adulthood: A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Crit Rev Food Sci Nutr. 2018;58(12):2068-2081. doi: 10.1080/10408398.2017.1304358. Epub 2017 Aug 18. PMID: 28394643. (dostęp 23.04.2025 roku)
Świerczak U., Borowiecka A., Feder-Kubis J., STRUKTURA, WŁAŚCIWOŚCI I PRZYKŁADY ZASTOSOWAŃ SYNTETYCZNYCH SUBSTANCJI SŁODZĄCYCH, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2016, 4 (107), 15 – 25, DOI: 10.15193/zntj/2016/107/134. (dostęp 23.04.2025 roku)
Scientific Opinion on the re-evaluation of aspartame (E 951) as a food additive, EFSA Panel on Food Additives and Nutrient Sources added to Food (ANS), European Food Safety Authority (EFSA), Parma, Italy, EFSA Journal 2013;11(12):3496. (dostęp 23.04.2025 roku)
https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.2.50. (dostęp 23.04.2025 roku)
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004. (dostęp 23.04.2025 roku)
Steffen B.T. et al,Long-term aspartame and saccharin intakes are related to greater volumes of visceral, intermuscular, and subcutaneous adipose tissue: the CARDIA study, International Journal of Obesity (2023) 47:939 – 947. (dostęp 23.04.2025 roku)
Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA 2021 T.18. (dostęp 23.04.2025 roku)
Drugs and Lactation Database (LactMed®) [Internet]. Bethesda (MD): National Institute of Child Health and Human Development; 2006-. Aspartam. [Aktualizacja 2024 styczeń 15]. Dostępne na: https://www-ncbi-nlm-nih-gov.translate.goog/books/NBK501510/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=pl&_x_tr_hl=pl&_x_tr_pto=rq. (dostęp 23.04.2025 roku)
Choudhary AK, Lee YY. Neurophysiological symptoms and aspartame: What is the connection? Nutr Neurosci. 2018 Jun;21(5):306-316. doi: 10.1080/1028415X.2017.1288340. Epub 2017 Feb 15. PMID: 28198207. (dostęp 23.04.2025 roku)
Krosty na języku to powszechnie używane przez pacjentów określenie, które związane jest z niepokojącymi zmianami w obrębie śluzówki języka. Jakie są przyczyny bolących krost na języku? Jakim schorzeniom mogą towarzyszyć takie zmiany? Dowiedz się więcej na temat krost na języku i ich diagnostyki.
Krosta na języku to potoczne określenie na stany chorobowe pojawiające się jamie ustnej. W mianownictwie dermatologicznym krosta to zmiana wyniosła ponad poziom skóry, wypełniona typowo treścią ropną. Klasyczne krosty występują na przykład w przebiegu zapalenia mieszków włosowych i łuszczycy krostkowej.
Zmiany opisywane przez pacjentów jako krosty na języku, zgodnie z terminologią mogą być zupełnie innymi wykwitami, w tym na przykład plamami, pęcherzykami, grudkami, guzami, czy owrzodzeniami. Jednak bez względu na definicję medyczną, stany te wymagają wizyty u lekarza i przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki, ponieważ mogą świadczyć o miejscowych infekcjach lub chorobach ogólnoustrojowych.
Białe zmiany na języku mogą wiązać się z występowaniem różnorodnych schorzeń i stanów klinicznych, o których warto dowiedzieć się więcej. Pod pojęciem białe krosty na języku może się kryć między innymi:
leukoplakia – jest to zmiana przednowotworowa, mająca postać białawej plamy lub płytki, której nie można usunąć metodami nieinwazyjnymi. Leukoplakia najczęściej pojawia się na dolnej powierzchni oraz brzegach bocznych języka, choć może również zlokalizować się na dnie jamy ustnej, czy też błonie śluzowej warg. Leukoplakia wiąże się ryzykiem transformacji nowotworowej wynoszącym średnio 3,8% w ujęciu rocznym,
zakażenie grzybicze – odpowiadają za nie typowo drożdżaki, najczęściej gatunek Candida albicans, które mogą bytować w obrębie jamy ustnej, a przy sprzyjających warunkach wywoływać objawy infekcji grzybiczej. Kandydoza języka objawia się pojawieniem się w jego obrębie białawych nalotów, które mogą też występować na dziąsłach i błonie śluzowej podniebienia,
język geograficzny – w tym przypadku obserwuje się pojawienie się biało-szarych (niekiedy czerwonawych) plam, które swoim nieregularnym układem przypominają kontynenty rozrysowane na mapie. Język geograficzny może (choć nie musi) towarzyszyć takim stanom klinicznym jak:
przyjmowanie litu i doustnych środków antykoncepcyjnych.
Czerwone krosty na języku
Zmiany pojawiające się w obrębie błony śluzowej języka mogą również przyjmować inne zabarwienie. Czerwone wykwity na języku mogą wiązać się z takimi stanami jak na przykład:
zanikowe zapalenie języka – w tym przypadku obserwuje się czerwone zabarwienie języka i jego nieprawidłowe wygładzenie, co związane jest z zanikiem brodawek języka, stan ten może towarzyszyć:
przyjmowaniu substancji takich jak metformina, czy inhibitory pompy protonowej,
romboidalne środkowe zapalenia języka – dolegliwość ta objawia się pojawieniem w obrębie języka zmiany o charakterze czerwonawej plamy, stan ten może być związany z cukrzycą, paleniem papierosów, czy zakażeniem wirusem HIV,
język truskawkowy – w tym przypadku dochodzi do znacznego uwydatnienia i powiększenia brodawek języka, co sprawia, że język upodabnia się do truskawki. Stan ten może być związany z infekcjami paciorkowcowymi i gronkowcowymi, ale również z chorobą Kawasakiego,
erytroplakia – podobnie jak leukoplakia, jest to zmiana przednowotworowa, która przyjmuje typowo postać czerwonej plamy. Poza językiem, zmiana ta może zlokalizować się także na błonie śluzowej przedsionka i dna jamy ustnej oraz w obrębie ustnej części gardła,
zmiany będące nowotworami złośliwymi – w tym między innymi rak płaskonabłonkowy, rak gruczołowy, rak śluzowo-naskórkowy, czy też chłoniaki. Zmiany te manifestują się typowo jako guz, rozległy naciek, a z czasem owrzodzenie, czyli innymi słowy głęboka, nieregularna rana.
Od czego robią się krosty na języku?
Przyczyny krost na języku zależą przede wszystkim od konkretnego stanu, z jakim mamy do czynienia w obrębie jamy ustnej. Czynniki, które sprzyjają pojawieniu się niepokojących zmian na błonie śluzowej języka to przede wszystkim:
palenie papierosów,
nadużywanie alkoholu,
cukrzyca,
nieprawidłowa dieta, bogata w cukry proste,
niedobory odporności, w tym zakażenie wirusem HIV,
Należy podkreślić, że zmiany na języku mogą mieć bardzo wiele przyczyn, w tym poważnych takich jak na przykład choroby weneryczne (między innymi kiła), czy schorzenia zapalne (nieswoiste zapalenia jelit). Z tego powodu żadna zmiana, która pojawia się w obrębie naszej jamy ustnej nie powinna zostać zbagatelizowana. W przypadku pojawiania się takich zmian, warto skonsultować się z lekarzem.
Krosty na języku – profilaktyka
Podstawowe zasady, którymi warto kierować się, by zmniejszyć ryzyko pojawienia się zmian na śluzówce języka to:
unikanie używek, w tym palenia papierosów i nadużywania alkoholu,
stosowanie zbilansowanej diety, dopasowanej do naszych potrzeb,
odpowiednia higiena jamy ustnej, w tym języka oraz przestrzeni międzyzębowych,
regularne, przynajmniej coroczne wizyty u stomatologa,
mycie rąk przed każdym posiłkiem,
unikanie spożywania niemytych owoców i warzyw,
używanie wyłącznie swoich sztućców podczas spożywania posiłków.
Leczenie tych zmian zależy przede wszystkim od ich przyczyny. W sytuacji, gdy objawy na języku wynikają z infekcji grzybiczej – konieczne jest zastosowanie odpowiedniego preparatu przeciwgrzybiczego. Jeżeli wykwity na języku związane są z chorobą podstawową, na przykład cukrzycą, czy refluksem żołądkowo-przełykowym – konieczne jest włączenie odpowiedniej terapii. Warto również pamiętać o uzupełnieniu ewentualnych niedoborów pokarmowych, w tym niedoboru żelaza, czy witamin z grupy B. W przypadku zdiagnozowania stanu przednowotworowego lub nowotworu języka, konieczne może okazać się postępowanie zabiegowe.
Krosty na języku – podsumowanie
Krosty na języku to potoczne i często używane przez pacjentów określenie na zmiany zabarwienia i struktury w obrębie języka.
Krosty na języku mogą podczas badania przedmiotowego okazać się owrzodzeniem, plamą lub guzem.
Zmiany te mogą być związane ze schorzeniami infekcyjnymi, metabolicznymi, zapalnymi, a także nowotworowymi.
Każda niepokojąca zmiana na języku wymaga konsultacji z lekarzem, w pierwszym kroku z lekarzem rodzinnym.
Leczenie i diagnostyka krost na języku jest uzależniona od konkretnego przypadku medycznego.
Bibliografia
P. Zalewska i inni, Zmiany fizjologiczne i patologiczne na języku – rola czynników endo- i egzogennych, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2021, Tom 27, Nr 4, s. 407–413,
A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
A. Szantyr i inni, Zaburzenia potencjalnie złośliwe i nowotwory złośliwe błony śluzowej jamy ustnej, Med. Prakt. Stomatol, 2016; 2: 61–68,
C. Ogueta i inni, Geographic Tongue: What a Dermatologist Should Know. Actas Dermosifiliogr. 2019; 110: 341–6.
Chłoniaki skóry to heterogenna grupa schorzeń dermatologicznych, różniąca się zarówno obrazem klinicznym jak i pochodzeniem komórkowym. Jak wygląda chłoniak skóry? Jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu chłoniaków skórnych? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się na czym polega diagnostyka i leczenie pierwotnych chłoniaków skóry.
Pierwotne chłoniaki skóry zaliczane są do nowotworów układu chłonnego. O chłoniakach pierwotnych skóry mówi się wówczas, gdy rozrost nowotworowy dotyczy tylko skóry i w momencie rozpoznania nie odnotowuje się zmian narządowych. Chłoniaki skóry dzieli się w zależności od rodzaju komórek, z których się wywodzą.
Wyróżniamy dwie duże grupy chłoniaków skóry, a mianowicie:
chłoniaki T-komórkowe – wywodzące się z limfocytów T, stanowią one 75% przypadków chłoniaków pierwotnych skóry,
chłoniaki B-komórkowe – wywodzące się z limfocytów B i stanowią 25% wszystkich przypadków.
Zarówno chłoniaki B, jak i T-komórkowe to zróżnicowana grupa chorób. Do chłoniaków T-komórkowych zaliczamy przede wszystkim:
ziarniniaka grzybiastego (mycosis fungoides),
lymphomatoid papulosis,
zespół Sezary’ego,
pierwotnego chłoniaka skórnego z komórek T gamma/delta,
pierwotnego chłoniaka skórnego epidermotropowego z komórek CD8+,
pierwotnego chłoniaka skórnego z dużych komórek anaplastycznych,
pierwotnego skórnego chłoniaka z małych lub średnich komórek T CD4+,
chłoniaka z komórek T tkanki podskórnej (typu zapalenia tkanki podskórnej).
Natomiast do grupy chłoniaków wywodzących się z limfocytów B zalicza się:
pierwotnego chłoniaka skórnego z ośrodków rozmnażania,
pozawęzłowego chłoniaka strefy brzeżnej,
pierwotnego chłoniaka rozlanego z dużych komórek B typu kończynowego.
Objawy kliniczne związane z chłoniakiem skóry mogą różnic się w zależności od konkretnego przypadku. W odniesieniu do najczęstszego chłoniaka z limfocytów T, a więc ziarniniaka grzybiastego – obserwuje się typową ewolucję zmian skórnych. Początkowo na skórze pojawiają się płaskie zmiany rumieniowe, a w kolejnych etapach zmiany stają się bardziej wyraźnie i naciekowe. W obrębie zmian rumieniowych mogą pojawiać się również zmiany o charakterze guzów i owrzodzeń. Klinicznie, ziarniniak grzybiasty może prezentować się również jako zmiany przypominające zaskórniki, pojawiające się najczęściej na głowie i karku. Taka postać ziarniniaka grzybiastego określana jest jako postać folikulotropowa.
Inne symptomy kliniczne, które mogą pojawić się w przebiegu chłoniaków skóry to między innymi:
rumieniowe grudki z tendencją do rozpadu,
pojawienie się guzów z tendencją do ewoluowania w owrzodzenie,
uogólnione zajęcie skóry przez zmiany rumieniowe-złuszczające (erytrodermia),
w zaawansowanych przypadkach powiększenie wątroby i/lub śledziony.
Chłoniak skóry – jakie badania wykonać?
Badania i procedury, jakie wykonuje się w przebiegu diagnostyki chłoniaków skóry to przede wszystkim:
badanie histopatologiczne wycinka skóry wraz z badaniem immunohistochemicznym, polegającym na określeniu immunofenotypu naciekających limfocytów – należy pamiętać, że przed pobraniem wycinka skóra nie powinna być traktowana preparatami sterydowymi, ani poddana fototerapii, ponieważ może to zaburzyć obraz histologiczny i utrudnić postawienie rozpoznania,
badanie histopatologiczne i immunohistochemiczne węzła chłonnego – procedurę wykonuje się w przypadku powiększenia i nacieku węzłów chłonnych,
badania molekularne – w tym badanie rearanżacji genów receptora T-komórkowego,
morfologia krwi obwodowej – wraz z rozmazem ręcznym (manualnym),
stężenie beta-mikroglobuliny – jest to nieswoisty marker, którego stężenie może rosnąć w przypadku ziarniniaka grzybiastego,
immunofenotypowanie limfocytów krwi obwodowej – metodą cytometrii przepływowej,
badania obrazowe – w tym USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej, tomografia komputerowa,
badania w kierunku boreliozy – zakażenie krętkami Borrelia może mieć związek z chłoniakiem B-komórkowym strefy brzeżnej,
Leczenie chłoniaka skóry
Terapia chłoniaków skóry zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby oraz postaci klinicznej chłoniaka. W leczeniu zastosowanie znajdują między innymi:
silne glikokortykosteroidy miejscowe,
beksaroten,
fototerapia, w tym z zastosowaniem UVB i PUVA,
radioterapia,
metotreksat,
cyklofosfamid,
interferon alfa,
chemioterapia z wykorzystaniem gemcytabiny, doksorubicyny,
humanizowane przeciwciała, w tym mogamulizumab,
wycięcie chirurgiczne zmian guzowatych,
fotofereza pozaustrojowa,
retinoidy doustne,
allogeniczne przeszczepienie krwiotwórczych komórek macierzystych.
Leczenie powinno być prowadzone w ośrodku doświadczonym w terapii chłoniaków skóry.
Przebieg i rokowanie co do wyleczenia zależy od postaci choroby i stopnia jej zaawansowania. W niektórych przypadkach dzięki odpowiedniej terapii można uzyskać trwałe remisje. Niestety, czasami rokowanie co do wyleczenia nie jest pomyślne. Jeżeli pojawiają się na naszej skórze niepokojące zmiany, to zdecydowanie warto skonsultować się z lekarzem dermatologiem, który zaproponuje odpowiednie postępowanie. Nie warto bagatelizować nowych wykwitów, pojawiających się na naszej skórze.
Jak długo można żyć z chłoniakiem skóry?
Rokowanie co do długości życia zależy od rodzaju chłoniaka i etapu, w którym rozpoczęto odpowiednie leczenie. W przypadku ziarniniaka grzybiastego we wczesnym stadium, pięcioletnie przeżycie wynosi aż 100%. Podobnie jest w sytuacji diagnozy lymphomatoid papulosis – schorzenia, które cechuje się wieloletnim, przewlekłym przebiegiem. Agresywniejszym przebiegiem charakteryzuje się natomiast zespół Sezary’ego. W tym przypadku pięcioletnie przeżycie to 20%, a czas przeżycia z chorobą wynosi od 2 do 4 lat.
Czy chłoniak skóry swędzi?
Świąd może wpisywać się w obraz klinicznych chłoniaków skóry, jednak objaw ten nie jest swoisty dla tej grupy dermatoz. Swędzenie może bowiem towarzyszyć wielu innym chorobom dermatologicznym.
Jak wygląda chłoniak skóry?
Chłoniaki skóry mają różnorodny obraz kliniczny. Zmiany skórne mogą przyjmować zarówno postać płaskim zmian rumieniowych, jak i twardych guzów, wyniosłych ponad poziom skóry. Niekiedy obserwuje się obecność strupów i niegojących się owrzodzeń. Chłoniaki skóry mogą być mylone z wieloma innymi schorzeniami dermatologicznymi, dlatego przy ich podejrzeniu konieczna jest wnikliwa diagnostyka i pobranie wycinka do badania histopatologicznego.
Chłoniak skóry – podsumowanie
Chłoniaki skóry to szeroka i różnorodna grupa chorób dermatologicznych.
Objawy chłoniaka skóry zależą od jego postaci i stopnia zaawansowania.
Podstawą diagnostyki chłoniaków skóry jest badanie histopatologiczne wraz z oceną immunohistochemiczną.
W wielu przypadkach konieczne jest wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych, w tym badań molekularnych i obrazowych.
Leczenie zależy od rodzaju chłoniaka i stopnia jego zaawansowania.
Bibliografia
L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659.
Nadkwasota żołądka, znana również jako nadkwaśność, jest zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej w żołądku, polegającym na nadmiernym wydzielaniu kwasu solnego (HCl). Jest to dość powszechny problem zdrowotny, który dotyka osoby w różnym wieku, niezależnie od płci. W dłuższej perspektywie może prowadzić do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych, takich jak choroba wrzodowa, refluks żołądkowo-przełykowy (GERD), a nawet zmiany przednowotworowe. W artykule omówione zostaną przyczyny, objawy oraz aktualne możliwości diagnostyczne i terapeutyczne nadkwasoty żołądka, w oparciu o literaturę naukową i wytyczne kliniczne.
Nadkwasota to stan, w którym dochodzi do zwiększonego wydzielania kwasu solnego przez komórki okładzinowe błony śluzowej żołądka. Kwas ten jest niezbędny do prawidłowego trawienia białek oraz ochrony przed drobnoustrojami, jednak jego nadmiar może uszkadzać śluzówkę przewodu pokarmowego. Patofizjologicznie, nadkwasota może mieć charakter pierwotny lub wtórny, wynikający z zaburzeń czynnościowych lub stylu życia.
obecność H. pylori w błonie śluzowej żołądka, szczególnie w okolicy przedodźwiernikowej, prowadząca do wzmożonej produkcji gastryny i lokalnego stanu zapalnego, co skutkuje hiperchlorhydrią;
leki:
niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), prowadzące do uszkodzeń śluzówki i pośrednio zwiększające produkcję kwasu,
glikokortykosteroidy, nasilające wydzielanie HCl oraz osłabiające mechanizmy ochronne błony śluzowej,
inne leki wpływające na poziom gastryny lub wapnia (np. niektóre diuretyki, immunosupresanty);
zaburzenia hormonalne i zespoły chorobowe:
zespół Zollingera-Ellisona, to guz powodujący nadmierne wydzielanie gastryny,
hiperkalcemia jako stymulant wydzielania HCl, np. w przebiegu nadczynności przytarczyc.
rebound acid hypersecretion (RAHS)
zjawisko nadmiernego wydzielania kwasu żołądkowego po nagłym odstawieniu inhibitorów pompy protonowej (IPP), będące efektem kompensacyjnego wzrostu gastryny w czasie leczenia.
Objawy nadkwasoty żołądka
Typowe objawy nadkwaśności obejmują:
pieczenie w nadbrzuszu, tzw. zgagę,
ból żołądka, nasilający się po posiłku,
odbijanie i uczucie kwaśnego smaku w ustach,
nudności, wzdęcia,
w cięższych przypadkach występują także: wymioty z domieszką krwi, spadek masy ciała, anemia.
Warto zaznaczyć, że objawy te są niespecyficzne i mogą występować również w innych jednostkach chorobowych przewodu pokarmowego, dlatego prawidłowa diagnostyka jest kluczowa.
Jak leczyć nadkwaśność żołądka?
Leczenie nadkwasoty żołądka obejmuje podejście objawowe, przyczynowe oraz profilaktyczne, a jego celem jest zarówno zmniejszenie dolegliwości, jak i zapobieganie powikłaniom, takim jak choroba wrzodowa czy refluks żołądkowo-przełykowy. Postępowanie powinno być indywidualizowane w zależności od etiologii, nasilenia objawów oraz współistniejących chorób.
Modyfikacja stylu życia i diety, w tym:
regularne spożywanie posiłków w niewielkich porcjach, unikanie przejadania się i głodówek,
antagoniści H2 (famotydyna) – alternatywa dla IPP,
leki zobojętniające – działanie doraźne,
prokinetyki – pomocne przy refluksie i opóźnionym opróżnianiu żołądka,
preparaty osłaniające (np. sukralfat) – w przypadku nadżerek i wrzodów.
Leczenie przyczynowe:
eradykacja H. pylori,
leczenie zespołu Zollingera-Ellisona,
farmakoterapia zaburzeń endokrynologicznych.
Unikanie działań nasilających kwasotwórczość:
stopniowe odstawianie inhibitorów pompy protonowej w przypadku długotrwałej terapii,
monitorowanie działań niepożądanych leków mogących wpływać na błonę śluzową żołądka (szczególnie NLPZ i GKS).
Leczenie chirurgiczne (rzadko stosowane) – zarezerwowane dla przypadków opornych na leczenie zachowawcze lub powikłań (np. perforacji, krwawień, zwężeń odźwiernika), a także w przypadku guzów gastrynowych.
Zagadnienia związane z dietą i stylem życia pacjentów z nadkwasotą żołądka często budzą wiele pytań. Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane z nich.
Czego nie wolno jeść przy nadkwasocie?
Osoby z nadkwasotą powinny unikać:
napojów gazowanych i alkoholu,
potraw tłustych i smażonych,
ostrych przypraw (pieprz, chili),
cytrusów i soków cytrusowych,
produktów marynowanych,
czekolady i kawy (ze względu na relaksację zwieracza przełyku).
Co pić na nadkwasotę żołądka?
Polecane są:
letnia woda niegazowana,
napary ziołowe (np. rumianek, melisa, prawoślaz),
mleko o niskiej zawartości tłuszczu (czasowo łagodzi objawy),
kisiel z siemienia lnianego.
Czy przy nadkwasocie można pić wodę z cytryną?
Cytryna ma odczyn kwaśny, jej działanie może być drażniące dla nadwrażliwego żołądka, dlatego nie zaleca się jej regularnego spożywania w tej grupie pacjentów
Czy kefir jest dobry na nadkwasotę?
Kefir, dzięki zawartości probiotyków, może wspierać mikroflorę jelitową, jednak jego kwasowość może niekiedy nasilać objawy nadkwasoty. Warto obserwować reakcję organizmu i spożywać z umiarem.
Jaki lek neutralizuje nadmiar kwasów w żołądku?
Do najczęściej stosowanych leków należą:
związki zobojętniające kwas solny (popularne Alugastrin, Rennie, Manti),
inhibitory pompy protonowej (IPP),
H2-blokery.
Dobór leku powinien być uzależniony od nasilenia objawów, czasu ich trwania oraz obecności chorób współistniejących.
Czy kawa powoduje nadkwasotę?
Kawa, zwłaszcza pita na czczo lub w nadmiarze, zwiększa wydzielanie kwasu żołądkowego oraz obniża napięcie dolnego zwieracza przełyku, co sprzyja refluksowi. U osób z nadkwaśnością zaleca się ograniczenie spożycia kawy lub jej całkowite odstawienie.
Nadkwasota żołądka – podsumowanie
Nadkwasota żołądka to częsta dolegliwość, która może znacznie obniżać komfort życia, szczególnie gdy występuje przewlekle. Choć sama w sobie nie jest chorobą, może prowadzić do rozwoju poważniejszych schorzeń przewodu pokarmowego, jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona. Kluczowe znaczenie ma nie tylko dobór właściwego leczenia farmakologicznego, ale również zmiana stylu życia i diety, które często są źródłem problemu.
Warto zapamiętać:
Nadkwasota to nadmierne wydzielanie kwasu solnego w żołądku.
Przyczyny: stres, niezdrowa dieta, palenie, leki, H. pylori.
Objawy: zgaga, ból w nadbrzuszu, odbijanie, nudności.
Leczenie: IPP (np. omeprazol), unikanie drażniących pokarmów, eradykacja H. pylori.
Niewskazane: kawa, alkohol, cytrusy, potrawy smażone i ostre.
