Ucho ludzkie to jeden z najbardziej wyspecjalizowanych narządów w ciele człowieka. Dzięki niemu nie tylko słyszymy dźwięki, ale także utrzymujemy równowagę i orientację w przestrzeni. Choć na pierwszy rzut oka niewielkie i niepozorne, skrywa w sobie struktury współpracujące ze sobą, z niezwykłą dokładnością. Czym dokładnie jest ucho, z jakich części się składa?

Spis treści:

1. Jak zbudowane jest ucho?
   • Budowa ucha zewnętrznego
   • Budowa ucha środkowego
   • Budowa ucha wewnętrznego
2. Funkcje układu słuchowego: dlaczego tak właśnie jest zbudowane ucho?
   • Woskowina w uchu – czy spełnia jakąś funkcję?
3. Budowa ucha: jak wpływa na proces słyszenia?
4. Najczęstsze choroby układu słuchowego i ucha ludzkiego
5. Budowa ucha a jego pielęgnacja: jak dbać o układ słuchowy?
6. Budowa ucha ludzkiego: podsumowanie informacji

Jak zbudowane jest ucho?

Ucho to niezwykle precyzyjny i złożony narząd, który pełni podwójną funkcję — odpowiada zarówno za odbieranie dźwięków, jak i za utrzymanie równowagi. Zbudowane jest z trzech anatomicznych części:

• ucha zewnętrznego;
• ucha środkowego;
• ucha wewnętrznego.

Należy pamiętać, że każda z nich spełnia ściśle określoną funkcję w procesie percepcji dźwięku.

>> Sprawdź: Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci – jeden z najczęstszych problemów małych dzieci

Budowa ucha zewnętrznego

Ucho zewnętrzne to pierwszy odcinek drogi słuchowej, odpowiedzialny za wychwytywanie i kierowanie fal dźwiękowych w głąb układu słuchowego. Składa się z dwóch elementów:

• małżowiny usznej;
• przewodu słuchowego zewnętrznego, który kończy się błoną bębenkową.

Małżowina uszna, utworzona z elastycznej chrząstki pokrytej cienką warstwą skóry, pełni funkcję „anteny”, zbierającej dźwięki z otoczenia i kierującej je do wnętrza przewodu. Sam przewód słuchowy ma długość około 2,5 cm i dzieli się na część chrzęstną (związaną z małżowiną) oraz kostną (przylegającą do kości skroniowej). Jego ściany wyścielone są skórą wyposażoną w gruczoły łojowe i woskowinowe oraz krótkie włosy, które pełnią funkcję ochronną przed zanieczyszczeniami.

Na końcu przewodu znajduje się błona bębenkowa — cienka, ale wytrzymała struktura o nieregularnym, eliptycznym kształcie, stanowiąca granicę między uchem zewnętrznym a środkowym.

Budowa ucha środkowego

Ucho środkowe to precyzyjnie zaprojektowana przestrzeń anatomiczna, zlokalizowana w kości skroniowej, która odgrywa kluczową rolę w przenoszeniu drgań dźwiękowych z ucha zewnętrznego do ucha wewnętrznego. Jego głównym elementem jest jama bębenkowa — wypełniona powietrzem, wąska komora, w której znajdują się trzy najmniejsze i najbardziej precyzyjne kosteczki ludzkiego ciała:

• młoteczek;
• kowadełko;
• strzemiączko.

Tworzą one ruchomy łańcuch, który przekazuje drgania z błony bębenkowej na błonę okienka owalnego, wzmacniając jednocześnie dźwięk. Całość wspierają dwa drobne, ale istotne mięśnie:

• mięsień napinacz błony bębenkowej;
• mięsień strzemiączkowy.

Chronią one narząd słuchu przed nadmiernym natężeniem dźwięku. Integralną częścią ucha środkowego jest również trąbka słuchowa (Eustachiusza), łącząca jamę bębenkową z gardłem. Jej funkcją jest wyrównywanie ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej, co umożliwia prawidłowe przewodzenie fal akustycznych.

>> To może Cię zainteresować: Zawroty głowy i ich możliwe przyczyny. Jakie badania należy przeprowadzić?

Budowa ucha wewnętrznego

Ucho wewnętrzne to najbardziej złożona część narządu słuchu, odpowiedzialna nie tylko za przetwarzanie dźwięków, ale także za utrzymanie równowagi. Składa się z dwóch współistniejących struktur:

• błędnika kostnego;
• błędnika błoniastego (mieszczącego się we wnętrzu błędnika kostneg).

Całość wypełniona jest specjalistycznymi płynami – perylimfą i endolimfą – których ruchy odgrywają kluczową rolę w przewodzeniu bodźców.

W skład błędnika kostnego wchodzą:

• ślimak;
• przedsionek;
• trzy kanały półkoliste.

Ślimak, przypominający spiralnie zwiniętą muszlę, zawiera narząd Cortiego – precyzyjny zestaw komórek rzęsatych i podporowych, które przekształcają fale mechaniczne w impulsy nerwowe przesyłane do mózgu za pośrednictwem nerwu przedsionkowo-ślimakowego (VIII nerwu czaszkowego). Przedsionek i kanały półkoliste tworzą natomiast część statyczną błędnika, odpowiedzialną za rejestrowanie zmian położenia głowy i utrzymanie równowagi.

Funkcje układu słuchowego: dlaczego tak właśnie jest zbudowane ucho?

Układ słuchowy człowieka to precyzyjnie zaprojektowany system biologiczny, którego budowa bezpośrednio wynika z pełnionych funkcji – odbioru, wzmacniania, przekształcania i przekazywania dźwięków do mózgu. Każda z trzech głównych części ucha – zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne – odgrywa w tym procesie niezastąpioną rolę.

Małżowina uszna i przewód słuchowy stanowią pierwszy etap drogi akustycznej – kierują i wzmacniają fale dźwiękowe, które następnie wprawiają w drgania błonę bębenkową. Te mikroskopijne wibracje są przenoszone przez trzy kosteczki słuchowe – młoteczek, kowadełko i strzemiączko – do ucha wewnętrznego, gdzie strzemiączko porusza płyn wewnątrz ślimaka. Tam, w narządzie Cortiego, drgania mechaniczne zostają przekształcone w impulsy elektryczne, które przez nerw słuchowy trafiają do kory mózgowej.

Woskowina w uchu – czy spełnia jakąś funkcję?

Woskowina w uchu pełni szereg niezwykle istotnych funkcji ochronnych. Ta naturalna substancja powstaje w przewodzie słuchowym zewnętrznym jako mieszanka wydzielin gruczołów łojowych i apokrynowych oraz złuszczonych komórek naskórka.

Jej głównym zadaniem jest ochrona ucha przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi – zatrzymuje kurz, bakterie, a nawet drobne owady, zanim te dostaną się głębiej do struktur słuchowych. Co więcej, dzięki właściwościom natłuszczającym i lekko kwaśnemu odczynowi, wspomaga utrzymanie odpowiedniego nawilżenia nabłonka i hamuje rozwój patogenów.

>> Przeczytaj: Wybrane wskaźniki stanu zapalnego

Budowa ucha: jak wpływa na proces słyszenia?

To, jak słyszymy, wynika bezpośrednio z fizycznej i funkcjonalnej budowy ucha. Kształt małżowiny usznej umożliwia selektywny odbiór dźwięków z otoczenia, szczególnie tych dochodzących z przodu, co wpływa na lokalizację źródła dźwięku. Ucho środkowe, dzięki kosteczkom słuchowym i układowi dźwigni, wzmacnia fale dźwiękowe nawet 20-krotnie, zanim dotrą do ślimaka. Natomiast ślimak, dzięki swojej spiralnej budowie, rozkłada dźwięk na poszczególne częstotliwości, pozwalając nam słyszeć zarówno szept, jak i wysokie tony instrumentów muzycznych.

Najczęstsze choroby układu słuchowego i ucha ludzkiego

Zarówno u dzieci, jak i dorosłych, mogą występować różne dolegliwości obejmujące ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne:

• zapalenie ucha środkowego – częsta infekcja, szczególnie u dzieci, początkowo wirusowa, a następnie bakteryjna. Może przybrać postać ostrą lub przewlekłą, prowadząc niekiedy do powikłań, takich jak perlak;
• perlak ucha – przewlekłe zapalenie ucha środkowego z tworzeniem guza zapalnego;
• zapalenie ucha zewnętrznego – często spowodowane urazem (np. patyczkiem higienicznym) lub infekcją bakteryjną bądź wirusową. Objawia się bólem, obrzękiem i świądem w przewodzie słuchowym;
• niedosłuch – może mieć różne przyczyny: od przewlekłych infekcji u dzieci, przez uszkodzenia słuchu u dorosłych (np. hałas), aż po naturalne zmiany związane z wiekiem.

>> Zobacz: Utrata (brak) węchu i smaku – przyczyny, jak długo trwa, leczenie

Budowa ucha a jego pielęgnacja: jak dbać o układ słuchowy?

Ucho, jako niezwykle czuły i złożony narząd, wymaga szczególnej troski – zarówno pod względem higieny, jak i codziennej ochrony. Jego delikatna budowa sprawia, że niewłaściwe nawyki mogą łatwo prowadzić do podrażnień, infekcji, a nawet trwałych uszkodzeń słuchu. Dlatego warto świadomie dbać o układ słuchowy, kierując się zasadami zgodnymi z jego fizjologią:

• chroń słuch przed hałasem – zarówno krótkotrwały, intensywny hałas, jak i długotrwała ekspozycja na głośne dźwięki (koncerty, hałaśliwe środowisko pracy) mogą prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń. Używaj zatyczek do uszu lub słuchawek ochronnych;
• unikaj patyczków kosmetycznych do czyszczenia – mimo że wydają się pomocne, mogą jedynie wpychać woskowinę głębiej, powodując jej zaleganie lub urazy mechaniczne. Zamiast tego warto sięgać po delikatne preparaty do higieny uszu dostępne w aptekach;
• używaj słuchawek nausznych zamiast dokanałowych – te drugie działają zbyt blisko błony bębenkowej;
• dbaj o profilaktykę – regularne wizyty u laryngologa i kontrola słuchu, szczególnie w przypadku podejrzenia niedosłuchu lub częstych infekcji, pozwolą na wczesne wykrycie problemów.

>> Sprawdź także: Dysmorfia – co to jest? Jakie są jej przyczyny i objawy?

Budowa ucha ludzkiego: podsumowanie informacji

Podsumowując:

• ucho zewnętrzne obejmuje małżowinę uszną i przewód słuchowy zewnętrzny, który kończy się błoną bębenkową. Odpowiada za wychwytywanie i kierowanie fal dźwiękowych;
• ucho środkowe to przestrzeń wypełniona powietrzem, w której znajdują się trzy kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko). Ich zadaniem jest wzmacnianie i przekazywanie drgań do ucha wewnętrznego;
• ucho wewnętrzne tworzy błędnik kostny i błoniasty. Znajdują się tu ślimak – odpowiedzialny za odbiór i analizę dźwięków – oraz kanały półkoliste i przedsionek odpowiadające za utrzymanie równowagi;
• całość współpracuje z nerwem przedsionkowo-ślimakowym (VIII nerwem czaszkowym), który przewodzi impulsy nerwowe do mózgu;
• precyzyjna budowa ucha umożliwia zarówno odbiór dźwięków o różnym natężeniu, jak i kontrolę nad orientacją przestrzenną.

Zrozumienie, jak działa układ słuchowy, to pierwszy krok do jego skutecznej ochrony. Regularna profilaktyka, świadoma pielęgnacja i wczesna diagnostyka są kluczem do zachowania zdrowego słuchu na długie lata. Zadbaj o swoje uszy – wykonuj okresowe badania słuchu i nie lekceważ pierwszych objawów problemów!

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz

Bibliografia

1. Poulton, S., Yau, S., Anderson, D., & Bennett, D. (2015). Ear wax management. Australian family physician, 44(10), 731–734.
2. Dąbrowski P., Nawracające infekcje uszu, Choroby laryngologiczne w POZ, 2018.
3. https://henrykskarzynski.pl/wp-content/uploads/2021/11/Sliwinska-Kowalska-M_Audiologia-kliniczna.pdf [dostęp: 13.04.2025]
4. https://sound.eti.pg.gda.pl/student/pp/roz2.pdf [dostęp: 13.04.2025]
5. http://wlf-info-platforma.wwsi.edu.pl/material/bsiInfoPlus/mibio/s2/bsiInfoPlus_mibio_s2_PoEdycjiUcho.pdf [dostęp: 13.04.2025]
6. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-dbac-o-sluch [dostęp: 13.04.2025]

Wazektomia to jedna z metod antykoncepcji dla mężczyzn. Zyskuje coraz większą popularność jako bezpieczna i wysoce skuteczna alternatywa dla innych form zapobiegania ciąży. Mimo że zabieg jest stosunkowo prosty i małoinwazyjny, narosło wokół niego wiele pytań i wątpliwości – szczególnie dotyczących odwracalności, długoterminowego wpływu na zdrowie oraz ewentualnych skutków ubocznych. Dowiedz się, na czym polega wazektomia, ile trwa, jakie są przeciwwskazania oraz czy można odwrócić jej efekty.

Spis treści:

1. Na czym polega wazektomia?
   • Czy wazektomia boli?
   • Czy wazektomia jest bezpieczna?
   • Czy wazektomia jest skuteczna?
2. Wazektomia a testosteron
3. Przeciwwskazania do wazektomii
4. Czy wazektomia jest odwracalna?
5. Ile kosztuje wazektomia?
6. Wazektomia – często zadawane pytania
   • Po jakim czasie wazektomia jest skuteczna?
   • Dlaczego wazektomia jest legalna?
   • Jakie są minusy wazektomii?
   • Czy po wazektomii można mieć dziecko?
   • Co się dzieje z jądrami po wazektomii?
   • Jak wygląda stosunek po wazektomii?
   • Co dzieje się ze spermą po wazektomii?
7. Wazektomia – podsumowanie

Na czym polega wazektomia?

Wazektomia jest metodą antykoncepcji, której celem jest długotrwałe lub trwałe uniemożliwienie zapłodnienia. Polega na obustronnym przecięciu i podwiązaniu nasieniowodów, dzięki czemu plemniki nie przedostają się z najądrzy do nasienia. Jest to zabieg chirurgiczny zaliczany do metod małoinwazyjnych.

Istnieją dwie główne techniki wykonania wazektomii:

• klasyczna,
• bez skalpela (non-scalpel).

Klasyczna wazektomia polega na nacięciu moszny w linii pośrodkowej lub po obu stronach, wypreparowaniu nasieniowodów, ich przecięciu i podwiązaniu. Obecnie metoda ta jest stosowana rzadko – głównie w przypadku mężczyzn po wcześniejszych zabiegach w obrębie moszny.

Wazektomia bez skalpela jest metodą najmniej inwazyjną i obarczoną najmniejszym ryzykiem powikłań. Polega na przezskórnym chwyceniu nasieniowodów, a następnie nakłuciu i rozwarstwieniu skóry moszny (bez nacinania). Kolejnym krokiem jest przecięcie nasieniowodów i ich podwiązanie, zaklipsowanie lub skoagulowanie.

Czy wazektomia boli?

Wazektomia wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym, dzięki czemu powinna być bezbolesna. Może pojawić się jedynie niewielki dyskomfort w momencie podawania znieczulenia lub delikatne uczucie ciągnięcia podczas manipulacji nasieniowodami.

Niewielki ból może pojawić się dopiero po zabiegu wazektomii. Jest on związany z naruszeniem tkanek. W celu uśmierzenia dolegliwości bólowych lekarz zwykle zaleca stosowanie leków przeciwbólowych.

Konieczne jest obserwowanie organizmu po wazektomii. Silny ból, gorączka, obrzęk moszny czy krwawienie są wskazaniami do niezwłocznej konsultacji z lekarzem .

Czy wazektomia jest bezpieczna?

Wazektomia jest uznawana za zabieg bezpieczny. Dostępne dane wskazują, że nie jest związana z żadnymi poważnymi i długotrwałymi skutkami niepożądanymi.

Możliwe powikłania to:

• krwiak,
• ból moszny,
• zakażenie operowanego miejsca,
• ziarniniak nasienny.

Powikłania po wazektomii dotyczą 1–2% przypadków.

Czy wazektomia jest skuteczna?

Skuteczność wazektomii oceniana jest na 99,9%. Należy jednak pamiętać, że ochrona przed ciążą nie jest natychmiastowa. Po zabiegu w nasieniowodach mogą jeszcze pozostawać żywe plemniki. Dlatego przez około 3 miesiące konieczne jest stosowanie dodatkowej metody antykoncepcji. Dopiero po wykonaniu badania nasienia potwierdzającego brak plemników w ejakulacie można uznać wazektomię za w pełni skuteczną.

Odsetek wazektomii zakończonych niepowodzeniem wynosi około 1% (po 3 miesiącach w badaniu nasienia stwierdzana jest obecność ruchliwych plemników). W takich przypadkach należy powtórzyć zabieg.

>> Zobacz także: Kolor spermy – od czego zależy i jaki jest prawidłowy?

Wazektomia a testosteron

Jednym z najczęściej powtarzanych mitów dotyczących wazektomii jest obawa, że zabieg wpływa negatywnie na poziom testosteronu. W rzeczywistości wazektomia nie ma żadnego wpływu na funkcję hormonalną jąder. Testosteron nadal jest produkowany w tej samej ilości, co przed zabiegiem. Po wazektomii mężczyzna zachowuje pełnię sprawności seksualnej.

Przeciwwskazania do wazektomii

Przeciwwskazania do wazektomii to:

• zaawansowane żylaki powrózka nasiennego,
• zaburzenia krzepnięcia krwi,
• aktywne infekcje,
• zmiany zapalne lub skórne w okolicy moszny
• brak pewności lub niezdolność do wyrażenia świadomej zgody na zabieg.

Przed zabiegiem wazektomii każdy pacjent przechodzi szczegółową konsultację lekarską, podczas której lekarz wyklucza przeciwwskazania, a także omawia przebieg zabiegu, jego skuteczność oraz możliwość odwrócenia. Mężczyzna jest zobowiązany również do wykonania badań – m.in. morfologii krwi, układu krzepnięcia (INR, PT, APTT), antygenu HBS.

Czy wazektomia jest odwracalna?

Zabiegiem, który ma na celu odwrócenie wazektomii jest rewazektomia. Zabieg polega na ponownym połączeniu przeciętych nasieniowodów. Jego skuteczność oceniana jest na około 80% i zależy od m.in.:

• czasu, który upłynął od wazektomii,
• zastosowanej metody wazektomii,
• stanu nasieniowodów.

Z założenia wazektomia powinna być traktowana jako trwała metoda antykoncepcji.

Ile kosztuje wazektomia?

W Polsce wazektomia nie jest refundowana w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Wszystkie zabiegi wykonywane są w ramach prywatnej opieki medycznej.

Cena wazektomii zależy od kilku czynników. Są to głównie lokalizacja, doświadczenie i renoma lekarza oraz metoda zabiegu. Do kosztów należy doliczyć również konsultacje lekarskie przed i po wazektomii oraz badania diagnostyczne.

Wazektomia – często zadawane pytania

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące wazektomii.

Po jakim czasie wazektomia jest skuteczna?

Wazektomię uznaje się za skuteczną, jeżeli w badaniu nasienia wykonanym po 3 miesiącach od zabiegu nie stwierdza się obecności ruchomych plemników. Do tego czasu należy nadal stosować inną metodę antykoncepcji.

Dlaczego wazektomia jest legalna?

Wazektomia to forma świadomej, dobrowolnej antykoncepcji, a jej legalność wynika z prawa pacjenta do decydowania o swoim zdrowiu reprodukcyjnym. Zabieg jest wykonywany po podpisaniu zgody i uprzednim poinformowaniu pacjenta o możliwych skutkach.

Jakie są minusy wazektomii?

Wśród minusów wazektomii można wymienić m.in. wysoki koszt zabiegu, ewentualną konieczność powtórzenia zabiegu po 3. miesiącach, brak pewności dotyczącej odwrócenia efektów, brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Czy po wazektomii można mieć dziecko?

Możliwe jest wykonanie zabiegu rewazektomii, której skuteczność oceniana jest na około 80%. Innym sposobem na posiadanie dziecka po wazektomii jest in vitro z wykorzystaniem zamrożonego nasienia lub plemników pobranych chirurgicznie z jąder.

Co się dzieje z jądrami po wazektomii?

Jądra po wazektomii nadal produkują plemniki i testosteron. Plemniki, które nie mogą przedostać się do ejakulatu, ulegają degeneracji i są naturalnie usuwane przez organizm – głównie dzięki komórkom układu odpornościowego.

Jak wygląda stosunek po wazektomii?

Stosunek seksualny po wazektomii nie różni się od tego sprzed zabiegu. Nie zmienia się ilość ani konsystencja ejakulatu, ponieważ plemniki stanowią mniej niż 5% objętości nasienia. Libido i satysfakcja seksualna również pozostają bez zmian.

Co dzieje się ze spermą po wazektomii?

Po wazektomii plemniki są nadal produkowane, ale nie trafiają do ejakulatu. Nadal występuje wytrysk nasienia.

Wazektomia – podsumowanie

• Wazektomia to skuteczna, bezpieczna i trwała metoda antykoncepcji dla mężczyzn.
• Wazektomia nie wpływa na poziom testosteronu, libido ani sprawność seksualną.
• Pełna skuteczność wazektomii jest uzyskiwana po 3 miesiącach i musi być potwierdzona badaniem nasienia.
• Niepowodzenie wazektomii dotyczy 1% przypadków i wymaga powtórzenia zabiegu.
• Wazektomię można odwrócić poprzez rewazektomię. Skuteczność oceniana jest na około 80%.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/pacjent/urologia/338555,wazektomia-na-czym-polega-czy-jest-odwracalna-skutki-uboczne-skutecznosc (dostęp 13.04.2025)
2. https://www.fertstert.org/article/S0015-0282(21)00250-8/fulltext (dostęp 13.04.2025)
3. http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?2806 (dostęp 13.04.2025)
4. A. Jungwirth i in., Rekomendacje postępowania w męskiej niepłodności, Postępy Andrologii Online 2016, 3, s. 17–54
5. F.Z. Woś, E. Kobos, Przewidywane i rzeczywiste natężenie bólu u pacjentów poddanych zabiegowi wazektomii, Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2022; 16(2), s. 60–65

Macica to centralny element żeńskiego układu płciowego. Pełni bardzo ważną rolę w procesie rozrodu. To właśnie w niej zagnieżdża się zapłodniona komórka jajowa, a następnie rozwija płód. Znajomość fizjologii narządu jest istotna nie tylko ze względu na ewentualną ciążę, ale również dla zachowania zdrowia intymnego. Dowiedz się, jak wygląda macica, gdzie się znajduje, jak jest zbudowana i jakie pełni funkcje.

Spis treści:

1. Co to jest macica?
2. Jak wygląda macica?
3. Gdzie jest macica?
4. Budowa macicy
5. Jaką rolę pełni macica u kobiety?
6. Jak dbać o macicę? Badania profilaktyczne
7. Najważniejsze informacje o macicy – podsumowanie

Co to jest macica?

Macica to nieparzysty narząd mięśniowy wchodzący w skład żeńskiego układu rozrodczego. Odpowiada za stworzenie optymalnych warunków do rozwoju płodu w trakcie ciąży, a jej funkcjonowanie jest ściśle związane z cyklem menstruacyjnym. W macicy dochodzi do implantacji zapłodnionej komórki jajowej, a w przypadku braku zapłodnienia – do złuszczania błony śluzowej, co objawia się krwawieniem menstruacyjnym.

Jak wygląda macica?

Macica ma kształt gruszkowaty. Jej górna część jest szersza, a dolna węższa. Jest spłaszczona od przodu ku tyłowi. Jej wielkość może się różnić w zależności od wieku kobiety, liczby przebytych ciąż oraz etapu cyklu menstruacyjnego. Przeciętnie macica ma około 7–9 cm długości, 4 cm szerokości i waży około 50 g.

W okresie ciąży macica ulega znacznemu powiększeniu, dostosowując się do rosnącego płodu. Następuje przerost komórek mięśniowych oraz rozsuwanie się pęczków mięśniowych. Masa narządu może powiększyć się nawet 20-krotnie i wynosić 1 kg. Po porodzie dochodzi do stopniowego cofnięcia się zmian.

Gdzie jest macica?

Macica jest położona w centralnej części miednicy mniejszej – pomiędzy pęcherzem moczowym a odbytnicą. Od dołu przylega do pochwy, a jej górne boczne części łączą się z jajowodami.

W większości przypadków macica jest lekko pochylona do przodu (tzw. przodozgięcie – trzon macicy jest zgięty do przodu w stosunku do szyjki macicy). U niektórych kobiet może występować tyłozgięcie. Zwykle nie powoduje ono żadnych dolegliwości ani trudności z zajściem w ciążę.

>> Zobacz także: Jajniki – budowa, funkcje, regulacja hormonalna

Budowa macicy

Anatomia macicy wyróżnia:

• trzon macicy,
• cieśń macicy,
• szyjkę macicy.

Trzon macicy jest najgrubszą i największą częścią tego narządu. Zbudowany jest głównie z mięśni gładkich. Jego górna i zaokrąglona część jest określana dnem. Natomiast we wnętrzu trzonu znajduje się jama macicy wyścielona błoną śluzową (endometrium). To właśnie tutaj zagnieżdża się zarodek i rozwija płód.

Cieśń macicy to wąska część łącząca trzon z szyjką macicy. Jej szerokość wynosi około 1 cm, ale w czasie ciąży ulega poszerzeniu i stanowi uzupełnienie trzonu macicy.

Szyjka macicy łączy jamę macicy z pochwą. Jej położenie, konsystencja i stopień rozwarcia ulegają zmianom w zależności od cyklu menstruacyjnego. Mogą zmienić się również po ciąży. Szyjka macicy zawiera wąski kanał, przez który nasienie dostaje się do jamy macicy. W większości jest pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, a jej kanał jest wyścielony nabłonkiem gruczołowym, który wytwarza śluz.

Ściana macicy zbudowana jest z 3 warstw. Są to:

• błona surowicza – zewnętrzna warstwa ochronna,
• błona mięśniowa – ma grubość około 2 cm, odpowiada za skurcze macicy,
• błona śluzowa (endometrium) – wewnętrzna warstwa, podlega cyklicznym zmianom związanym z cyklem menstruacyjnym.

>> Zobacz także: Nieregularny okres i zaburzenia miesiączkowania. Objawy, przyczyny, badania i leczenie

Jaką rolę pełni macica u kobiety?

Macica jest miejscem implantacji zarodka. Zapewnia optymalne warunki do rozwoju płodu i chroni go przed czynnikami zewnętrznymi aż do porodu. W odpowiednim momencie mięśniówka macicy kurczy się, wypychając dziecko na zewnątrz.

Z endometrium i komórek trofoblastu powstaje łożysko. Jest to narząd, który odpowiada za wymianę substancji odżywczych, tlenu i produktów przemiany materii między matką a rozwijającym się płodem.

Macica reaguje na hormony płciowe i wpływa na regulację całego cyklu menstruacyjnego. Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia, endometrium narasta i złuszcza się co miesiąc.

Natomiast szyjka macicy posiada gruczoły, które wytwarzają śluz o odczynie zasadowym. W czasie owulacji staje się przejrzysty, rzadki i rozciągliwy, co sprzyja migracji plemników do macicy. W fazie niepłodnej śluz jest gęsty i lepki, dzięki czemu tworzy barierę zapobiegającą przedostawaniu się drobnoustrojów do jamy macicy.

>> Zobacz także: Menopauza – ważny okres w życiu kobiety

Jak dbać o macicę? Badania profilaktyczne

Aby monitorować stan macicy i wcześnie wykryć ewentualne nieprawidłowości, każda kobieta powinna regularnie zgłaszać się na badania profilaktyczne. Do podstawowych należą: badanie ginekologiczne, USG ginekologiczne, cytologia, test w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV).

>> Zobacz także: Wynik cytologii i co dalej? Uproszczona interpretacja wyników

Najważniejsze informacje o macicy – podsumowanie

• Macica to narząd żeńskiego układu rozrodczego o gruszkowatym kształcie, zlokalizowany w miednicy mniejszej.
• Składa się z trzonu, cieśni i szyjki macicy.
• W macicy ma miejsce implantacja zarodka, a następnie rozwój płodu.
• Badania profilaktyczne, które pozwalają monitorować stan zdrowia macicy to m.in. cytologia płynna, test w kierunku wirusa HPV, USG ginekologiczne.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

1. A.M. Oelschlager, Wady rozwojowe macicy u kobiet w ciąży, Ginekologia po Dyplomie 03/2023
2. A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka. Repetytorium, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa, 2014
3. W. Sylwanowicz, A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla średnich szkół medycznych, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
4. M. Gruszka i in., Częstość występowania wad macicy i ich wpływ na płodność, Ginekologia Polska 2012, 83, s. 517–521
5. L. Borodulin-Nadzieja, Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów licencjatów medycznych, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2005