Wirusowe zapalenie wątroby typu B to choroba zakaźna, w której początkowe objawy są trudno zauważalne. Brak leczenia WZW B prowadzi do groźnych powikłań np. marskości lub nowotworu wątroby. Najlepszą formą profilaktyki u dzieci i dorosłych jest szczepienie ochronne. Z artykułu dowiesz się, kto jest szczególnie narażony na WZW B oraz jakie badania wykonać podejrzewając obecność wirusa HBV!
Spis treści:
- Czym jest wirusowe zapalenie wątroby typu B?
- Wirusowe zapalenie wątroby typu B – przyczyny zarażenia
- Wirusowe zapalenie wątroby typu B – objawy WZW B
- Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby typu B – jak przebiega?
- Wirusowe zapalenie wątroby typu B – leczenie
- WZW B – rokowania związane z zarażeniem wirusowego zapalenia wątroby typu B
- Profilaktyka WZW B – jak zapobiec zarażeniu?
Czym jest wirusowe zapalenie wątroby typu B?
To choroba zakaźna występująca wśród populacji całego świata. Jest wywołana przez wirusa HBV (ang. hepatitis B virus) i przenoszona drogą krwiopochodną, płciową i okołoporodową. Prowadzi do uszkodzenia wątroby i może przyczynić się do wystąpienia nowotworu tego narządu.
Częstość zachorowania na WZW B jest zależna od regionu:
- w krajach rozwiniętych to odsetek rzędu 0,5-2% (w Polsce 1-2%),
- w rejonach Azji Południowo-Wschodniej, Chin i Rosji to 10-20%, co jest związane z większym rezerwuarem, niedostateczną profilaktyką np. w zakresie szczepień i niestosowania środków antykoncepcyjnych ograniczających rozprzestrzenianie się drogą płciową.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B – przyczyny zarażenia
Przyczyną wirusowego zapalenie wątroby typu B jest specyficzny wirus należący do rodziny hepadnawirusów. Zawiera on kilka antygenów, są to m.in.:
- HBsAg – występuje na powierzchni wirusa,
- HBcAg – w rdzeniu.
Diagnostycznie istotny jest również HBeAg, określany mianem wydzielniczego antygenu, który informuje o aktywnej replikacji wirusa, tym samym aktywnej fazie choroby. Jest dodatkowo wykorzystywany do monitorowania postępu choroby i skuteczności leczenia. Warto wiedzieć, że podstawowym rezerwuarem wirusa HBV jest człowiek. W jego organizmie można oznaczyć obecność różnych antygenów, w tym HBs jeszcze przed pojawieniem się objawów infekcji.
Jak dochodzi do zarażenia WZW B?
Do zakażenia wirusem WZW typu B może dojść trzema drogami. Są to:
- droga krwiopochodna np. przez krew (dotyczy m.in. pacjentów, którym podano preparaty krwiopochodne, wykonano transfuzję krwi lub obejmuje ich hemodializa; d. parenteralna dotyczy również narkomanów, którzy stosują niejałowe igły zakażone materiałem zakaźnym, a także osób wykonujących tatuaż w miejscach o obniżonym standardzie higienicznym);
- płciowa (wirus HBV jest obecny w spermie i śluzie szyjkowym);
- odmatczyna (to tzw. transmisja wertykalna – z matki na dziecko, co ma miejsce w czasie ciąży lub w trakcie porodu).
Kobiety, u których stwierdza się obecność HBs, mogą bezpiecznie karmić piersią.
Czynniki i grupy ryzyka dla WZW B
Ryzyko zakażenia wirusem HBV zwiększa obecność pewnych czynników ryzyka, które dotyczą określonych grup ludzi. Są to:
- pracownicy służby zdrowia (ze względu na kontakt z krwią i płynami ustrojowymi),
- pacjenci pozostający w bliskim otoczeniu osoby chorującej na ostrą lub przewlekłą postać WZW B,
- osoby utrzymujące kontakty seksualne z liczny partnerami.
W grupie ryzyka zarażeniem WZW B są narkomani uzależnieni od narkotyków dożylnych.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B – objawy WZW B
Objawy WZW B mogą różnić się zależnie od cech osobniczych, stadium choroby, a także postaci choroby. Nieco inny zestaw symptomów odnotowuje się w przypadku postaci ostrej i przewlekłej.
| Warto wiedzieć: Postać przewlekła zawsze rozwija się po fazie ostrej. Determinuje to kilka czynników np. zakażenie w okresie okołoporodowym lub stosowanie immunosupresji. |
Ostre wirusowe zapalenie wątroby typu B – objawy
Zespół objawów jest podobny jak w przypadku ostrego WZW A. Przebieg kliniczny różny – od bezobjawowego, przez łagodny do piorunującej niewydolności wątroby. Okres wylęgania choroby wynosi od 30 do 160 dni (średnio 70 – 80). W trakcie trwania mogą wystąpić mało specyficzne objawy np.:
- wzmożone zmęczenie,
- nudności i wymioty,
- bóle brzucha i bóle mięśniowe.
W fazie ostrej może pojawić się zażółcenie skóry i białkówek oczu, co świadczy o żółtaczce z cholestazą. Wartości aminotransferaz (enzymów wątrobowych) mogą być podwyższone. W czasie trwania ostrego zapalenia wątroby mogą być obecne objawy pozawątrobowe. Wśród nich wymienia się m.in. kłębuszkowe zapalenie nerek, zespół nerczycowy oraz inne powikłania związane z obecnością kompleksów immunologicznych.
Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B – przebieg
W postaci przewlekłej pacjent nie odnotowuje specyficznych objawów, ponieważ choroba może przebiegać bezobjawowo przez wiele lat. Wiele symptomów pojawiających się na początku choroby, przypomina te z fazy ostrej. Z racji przewlekłego charakteru WZW B, żółtaczka może być obecna okresowo lub stale, a także towarzyszyć jej powiększenie wątroby. W postaci przewlekłej występują również późne powikłania, wśród których wymienia się m.in. marskość wątroby, rak wątrobowokomórkowy (HCC). Niewykluczone są również objawy pozawątrobowe, jak w przypadku postaci ostrej.
Ostre WZW B przechodzi w zapalenie przewlekłe u:
- 90% noworodków i niemowląt,
- ok. 30% dzieci w wieku 1-5 lat,
- 2-5% (wg niektórych źródeł do 10%) dzieci starszych i dorosłych.
Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby typu B – jak przebiega?
W procesie diagnostycznym WZW B stosuje się zróżnicowane testy. Są to:
- badania molekularne z krwi, które wykrywają poziom wirusowego materiału genetycznego HBV DNA z użyciem metody PCR,
- badania serologiczne (wykonywane w pierwszej kolejności), które określają poziom i/lub obecność przeciwciał przeciwko antygenom wirusa HBV np. anty–HBc w klasie IgM i IgG, anty–Hbe, anty–HBs, a także antygenów HBsAg i HBeAg.
Zależnie od potrzeb u niektórych pacjentów stosuje się inwazyjną biopsję wątroby, elastografię MR i USG. Pomaga ocenić stopień włóknienia wątroby w sposób nieinwazyjny.
Istotnym badaniem, bez którego diagnostyka chorób wątroby jest niemożliwa, są tzw. próby wątrobowe wykonywane z krwi. Pomagają określić poziom enzymów wątrobowych m.in. aminotransferazAlat i Aspat, a także innych parametrów określających stan wątroby np. albuminę i bilirubinę.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B – leczenie
Proces leczenia jest zależny od fazy choroby. W postaci ostrej WZW B istotne są:
- odpowiednia dieta, tzw. dieta wątrobowa,
- całkowita eliminacja alkoholu,
- modyfikacja stosowanych leków z wykluczeniem tych metabolizowanych w wątrobie.
W przebiegu ostrej fazy stosowane są leki przeciwświądowe, które łagodzą swędzenie skóry związane z żółtaczką.
W przypadku przewlekłego zakażenia stosuje się leki przeciwwirusowe, które ograniczają ryzyko uszkodzenia wątroby. Są to:
- interferon,
- lamiwudynę,
- adefowir,
- entekawir.
Ograniczają one namnażanie się wirusa i jego aktywność. Prowadzi to do łagodzenia przebiegu choroby i ogranicza pojawianie się zmian zapalno–martwiczych.
WZW B – rokowania związane z zarażeniem wirusowego zapalenia wątroby typu B
Należy podkreślić fakt, że całkowita eliminacja wirusa HBV jest mało prawdopodobna lub wręcz niemożliwa. Wynika to z faktu, że materiał genetyczny wirusa jest wbudowywany w DNA osoby zakażonej. Dlatego ważnym elementem, który chroni przed zachorowaniem jest szczepienie przeciwko WZW B. Ogranicza ono tym samym ryzyko wystąpienia powikłań WZW B, takich jak:
- marskość wątroby,
- rak wątrobowokomórkowy.
Wirus HBV to patogen o potencjale onkogennym, stanowiącym jeden z czynników ryzyka rozwoju nowotworu wątroby.
Profilaktyka WZW B – jak zapobiec zarażeniu?
Szczepienie zapewnia długotrwałą odporność przed ostrą i przewlekłą postacią choroby. Stosuje się szczepionkę rekombinowaną, zawierającą antygen powierzchniowy wirusa WZW typu B tj. HBsAg. Podstawowy schemat zakłada przyjęcie trzech dawek w schemacie 0–1–6 miesięcy. W przypadku grup ryzyka zaleca się stosowanie dawki przypominającej. Warto zwrócić uwagę na minimalizację innych czynników ryzyka np. korzystanie z usług gabinetów kosmetycznych i nie tylko, w których przestrzega się zasad higieny i niezbędnych procedur jak sterylizacja lub stosowanie jałowych 1–razowych akcesoriów.
| Pamiętaj! U osób szczególnie narażonych ze względu na różną pamięć komórkową układu immunologicznego może zachodzić konieczność ponownego szczepienia. W tym celu oznacza się poziom przeciwciał po zakończonym cyklu szczepienia. Wysoki poziom przeciwciał zmniejsza ryzyko transmisji bezpośredniej. |
Wirusowe zapalenie wątroby typu B to choroba zakaźna uderzająca w wątrobę często po wielu miesiącach lub latach. W jej trakcie może pojawić się żółtaczka. Brak leczenia lub odpowiedniej profilaktyki, jaką jest szczepionka, prowadzi do poważnych powikłań np. marskości lub nowotworu wątroby.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- Clark, M.L. (2018) Kumar & Clark Diagnostyka I Terapia W Praktyce lekarskiej. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Szczeklik, A., Gajewski, P. (2022) Interna Szczeklika 2022. Kraków: Medycyna Praktyczna.
- https://sklep.alablaboratoria.pl/centrum–wiedzy/choroby–przenoszone–droga–plciowa/ (dostęp 23.05.2024)
- http://www.przeglad–urologiczny.pl/artykul.php?1311 (dostęp 23.05.2024)
