Hormony pełnią kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu oraz prawidłowego funkcjonowania poszczególnych układów i narządów człowieka. Diagnostyka zaburzeń endokrynologicznych to złożony proces, który wymaga analizy różnych parametrów. Jednym z istotnych markerów oznaczanych w zaburzeniach hormonalnych jest 17-OH progesteron. Czym dokładnie jest ten związek i jaką rolę pełni w organizmie?
Spis treści:
- Czym jest 17-OH progesteron?
- 17-OH progesteron – jaką rolę odgrywa?
- Kiedy badać 17-OH progesteron?
- 17-OH progesteron – diagnostyka
- 17-OH progesteron – normy
- 17-OH progesteron – podsumowanie
Czym jest 17-OH progesteron?
17-OH progesteron, znany również jako 17-hydroksyprogesteron, to naturalnie występujący hormon steroidowy, który odgrywa istotną rolę w organizmie. Jest on prekursorem dla innych hormonów, takich jak testosteron i kortyzol – hormon stresu. 17-OH progesteron syntetyzowany jest głównie w korze nadnerczy oraz w mniejszych ilościach w jajnikach i jądrach. W czasie ciąży hormon ten jest produkowany również przez łożysko.
17-OH progesteron – jaką rolę odgrywa?
17-OH progesteron, wytwarzany wskutek przemian cholesterolu, sam w sobie nie jest aktywnym hormonem steroidowym, lecz stanowi prekursor dla dalszej syntezy innych hormonów. Główna rola 17-OH progesteronu to uczestnictwo w szlaku biosyntezy androstendionu i kortyzolu, który reguluje metabolizm komórkowy: rozkład białek, glukozy i lipidów, a także wpływa na ciśnienie krwi i pracę układu immunologicznego. U kobiet 17-OH progesteron jest związany z regulacją cyklu menstruacyjnego oraz utrzymaniem ciąży.
>> Zobacz więcej: Równowaga hormonalna u kobiet
Proces syntezy hormonów w korze nadnerczy ulega zaburzeniu w przypadku wrodzonego przerostu nadnerczy (ang. congenital adrenogenital hyperplasia, CAH). Schorzenie to w ponad 90% przypadków spowodowane jest niedoborem enzymu 21-hydroksylazy, w wyniku czego dochodzi do nadmiernego gromadzenia się 17-OH progesteronu.
To z kolei prowadzi do nadmiernego wytwarzania androgenów i może objawiać się u kobiet wirylizacją. U noworodków objawem CAH mogą być niejasne cechy zewnętrznych narządów płciowych. CAH, w zależności od postaci, może przebiegać z niedoborem glikokortykoidów i mineralokortykoidów.
Kiedy badać 17-OH progesteron?
Badanie poziomu 17-OH-progesteronu jest przeprowadzane jako rutynowe badanie u noworodków w celu wykrycia wrodzonego przerostu nadnerczy (CAH), a także u chłopców w przypadku przedwczesnego dojrzewania płciowego.
Pomiar stężenia 17-OH progesteronu może być istotny w diagnostyce zaburzeń hormonalnych, takich jak hiperandrogenizm, zespół policystycznych jajników (PCOS) oraz CAH o późnym początku.
Badanie jest również wykorzystywane w monitorowaniu skuteczności terapii hormonalnej u pacjentów z wymienionymi schorzeniami.
Pomiar poziomu 17-OH progesteronu może zostać zlecony przez lekarza w przypadku podejrzenia zaburzeń hormonalnych na podstawie następujących objawów klinicznych:
- nieregularne miesiączki,
- nadmierne owłosienie,
- trudności z zajściem w ciążę.
U kobiet badanie stężenia tego hormonu może wspierać diagnozę przyczyn hirsutyzmu i wirylizacji.
17-OH progesteron – diagnostyka
Wzrost poziomu 17-OH progesteronu może być związany z przerostem nadnerczy, podczas gdy jego obniżenie może wystąpić m.in.:
- w chorobie Addisona,
- w przypadku infekcji grzybiczych, wirusowych (np. CMV, HIV), bakteryjnych (np. gruźlica),
- w różnych schorzeniach autoimmunizacyjnych,
- przy niedoczynności przysadki, podwzgórza i tarczycy.
Do wykonania badania poziomu 17-OH progesteronu pobierana jest krew, najczęściej z żyły łokciowej. Na badanie należy zgłosić się w godzinach porannych. Kobiety powinny wykonywać oznaczenie poziomu 17-OH progesteronu między 2. a 5. dniem cyklu miesięcznego lub według zaleceń lekarza.
17-OH progesteron – normy
Zakresy referencyjne stężenia 17-OH progesteronu mogą nieco się różnić w zależności od laboratorium oraz płci i wieku pacjenta. Wartości referencyjne są podawane w raporcie wyników. Zawsze powinny być interpretowane przez lekarza z uwzględnieniem objawów klinicznych pacjenta oraz innych badań diagnostycznych.
>> Przeczytaj też: Nadnercza – budowa, funkcje, zaburzenia, diagnostyka
17-OH progesteron – podsumowanie
17-OH progesteron stanowi ważny marker diagnostyczny w wielu schorzeniach przebiegających z zaburzeniami hormonalnymi. Badanie to jest szczególnie istotne w przypadku diagnostyki CAH, u noworodków z nieprawidłowymi cechami zewnętrznymi narządów płciowych oraz u chłopców z przedwczesnym dojrzewaniem płciowym.
U kobiet oznaczenie stężenia 17-OH progesteronu może być pomocne m.in. w identyfikacji przyczyn nieregularnych miesiączek, hirsutyzmu i wirylizacji. Dzięki coraz większej dostępności i skuteczności badań laboratoryjnych diagnostyka zaburzeń hormonalnych staje się coraz bardziej precyzyjna i efektywna, przyczyniając się do poprawy jakości życia pacjentów.
Bibliografia:
- A. Zdrojowy-Wełna, G. Bednarek-Tupikowska, Postępowanie w przewlekłej niewydolności kory nadnerczy – rola lekarza rodzinnego,Fam Med Prim Care Rev 2013; 15(3): 486–490.
- K. Lin-Su, S. Nimkarn, M. I. New, Diagnostyka i terapia wrodzonego przerostu nadnerczy, Pediatric, Adolescent, & Young Adult Gynecology. Edited by A. Altchek and L. Deligdisch. © 2009 Blackwell Publishing, ISBN: 978-1-4051-5347-8.
- W. Arlt, P.M. Stewart, Adrenal corticosteroid biosynthesis, metabolism, and action, Endocrinol Metab Clin North Am 2005 Jun; 34(2): 293–313, viii. doi: 10.1016/j.ecl.2005.01.002. PMID: 15850843.
- S.F. Witchel, R. Azziz, Congenital adrenal hyperplasia, J Pediatr Adolesc Gynecol 2011 Jun; 24(3): 116–126. doi: 10.1016/j.jpag.2010.10.001. PMID: 21601808.
- A. Zdrodowska, Nowa oferta dla endokrynologów, https://www.euroimmun.pl/nowa-oferta-dla-endokrynologow/.
