Wątroba to jeden z najważniejszych narządów w naszym ciele, pełniący wiele istotnych funkcji dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Bez jej sprawnej pracy niemożliwe byłoby m.in. skuteczne usuwanie toksyn, trawienie tłuszczów. Dlatego niezwykle ważne jest dbanie o jej prawidłowe funkcjonowanie i odpowiednie leczenie, gdy pojawią się niepokojące dolegliwości. Sprawdź, za co odpowiada wątroba, gdzie się znajduje oraz jakie są najczęstsze choroby wątroby i ich objawy.
Spis treści:
- Budowa wątroby
- Czy wątroba boli?
- Funkcje wątroby
- Objawy chorej wątroby
- Choroby wątroby
- Diagnostyka chorób wątroby
Budowa wątroby
Wątroba jest częścią układu pokarmowego. To największy narząd w jamie brzusznej i największy gruczoł u ludzi. Jej przeciętna masa u osoby dorosłej wynosi około 1,5 kg, a różnice w jej masie mogą występować w zależności od płci.
W budowie wątroby wyróżnia się 4 płaty: prawy, lewy, czworoboczny i ogoniasty. Ich granice są wydzielone przez bruzdy – poprzeczną, podłużną lewą i podłużną prawą.
Bruzda poprzeczna ma długość około 5 cm. Jest określana mianem wrót wątroby. To właśnie w tym miejscu do wątroby wchodzą nerwy, tętnica wątrobowa i żyła wrotna, a wychodzą naczynia limfatyczne i przewód wątrobowy.
| Krew do wątroby płynie przez 2 naczynia krwionośne – tętnicę wątrobową i żyłę wrotną. Pierwsza z nich doprowadza krew bogatą w tlen. Natomiast żyła wrotna dostarcza krew z układu pokarmowego. |
Wątroba jest otoczona cienką, ale wytrzymałą błoną włóknistą, która zapewnia ochronę i stabilizację. Wnętrze wątroby składa się z tysięcy małych (średnica 1–2 mm) jednostek funkcjonalnych, tzw. zrazików wątrobowych.
Zraziki wątrobowe ściśle do siebie przylegają i są połączone tkanką łączną. Każdy z nich jest zbudowany z dużej liczby komórek wątrobowych (hepatocytów) ułożonych w jednorzędowe beleczki i oplecionych siecią naczyń zatokowych. Pomiędzy nimi znajdują się kanaliki żółciowe, do których wydzielana jest żółć.
Kanaliki żółciowe przechodzą w przewodziki żółciowe. Następnie łączą się w coraz większe przewody żółciowe, ostatecznie tworząc przewód wątrobowy wspólny, który łączy się z przewodem pęcherzykowym.
| Hepatocyty stanowią około 70% miąższu wątroby. Poza nimi obecne są także komórki niemiąższowe (m.in. wrzecionowate i gwiazdkowate). |
Gdzie jest wątroba?
Warto znać nie tylko anatomię, ale także wiedzieć, po której stronie jest wątroba. Jest położona w górnej części jamy brzusznej, tuż pod prawym łukiem żebrowym. Jej większa część leży po prawej stronie, ale fragment lewego płata sięga aż do nadbrzusza, a czasem nawet nieco na lewo od linii środkowej ciała. Wątroba sąsiaduje z przeponą od góry, a w części bocznej i dolnej z częścią przewodu pokarmowego.
| W prawidłowych warunkach wątroba osób dorosłych jest całkowicie schowana pod łukiem żebrowym. Gdy dochodzi do jej powiększenia na skutek procesu chorobowego, może wystawać, co jest wyczuwalne podczas badania palpacyjnego. |
Czy wątroba boli?
Wątroba nie posiada zakończeń nerwowych odpowiedzialnych za odczuwanie bólu. Oznacza to, że narząd ten nie może boleć.
Unerwiona czuciowo jest natomiast błona włóknista, która otacza wątrobę. Jeżeli na skutek procesów chorobowych dojdzie do jej podrażnienia, może pojawić się dyskomfort lub ból brzucha z prawej strony, w okolicy żeber.
Funkcje wątroby
Funkcje wątroby w organizmie człowieka to:
- wydzielanie żółci niezbędnej do trawienia tłuszczów
- magazynowanie węglowodanów w postaci glikogenu,
- przekształcanie węglowodanów i białka w tłuszcze,
- syntezowanie lipoprotein i cholesterolu,
- syntezowanie czynników krzepnięcia krwi,
- syntezowanie i magazynowanie niektórych białek osocza krwi i enzymów,
- wytwarzanie mocznika,
- magazynowanie witamin (A, D, K, B12) i żelaza,
- neutralizowanie toksyn,
- udział w termoregulacji.
Wątroba pełni ważną funkcję immunologiczną. Odpowiada za pochłanianie produktów procesów zapalnych c, które dostają się z krwią z żyły wrotnej. Dodatkowo jej komórki wydzielają mediatory zapalenia niezbędne do odpowiedzi odpornościowej.
Objawy chorej wątroby
Choroby wątroby mogą objawiać się w różnoraki sposób. Część z nich przez długi czas może przebiegać bezobjawowo lub z niespecyficznymi dolegliwościami. Dlatego bardzo ważne są regularne kontrole kondycji wątroby, dzięki którym możliwe jest wykrycie ewentualnych nieprawidłowości na wczesnym etapie.
Na choroby wątroby mogą wskazywać objawy, takie jak m.in.:
- zmęczenie i osłabienie,
- utrata apetytu,
- spadek masy ciała,
- zaburzenia krzepnięcia krwi,
- ból w prawym podżebrzu,
- zażółcenie skóry i białek oczu,
- zanik mięśni,
- wodobrzusze,
- biegunka,
- obrzęki kończyn,
- świąd skóry,
- zaczerwienienie dłoni,
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- pogorszenie tolerancji wysiłku.
Należy pamiętać, że powyższe objawy mogą być obecne nie tylko przy chorobach wątroby. Wszystkie niepokojące dolegliwości wymagają konsultacji z lekarzem.
>> Zobacz także: Objawy chorej wątroby. Na co zwrócić uwagę i jakie badania wykonać?
Choroby wątroby
Wśród najczęstszych chorób wątroby wymienić można m.in.:
- ostre wirusowe zapalenie wątroby (typu A, B, C, D, E),
- przewlekłe zapalenie wątroby typu B lub C,
- marskość wątroby,
- niealkoholowe stłuszczenie wątroby,
- alkoholowe stłuszczenie wątroby,
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
- guzy wątroby,
- ostrą niewydolność wątroby.
| Miąższ wątroby jest bardzo kruchy, dlatego narząd ten może ulec pęknięciu na skutek urazu. |
Wczesne wykrycie problemów z wątrobą zwiększa szansę na skuteczne leczenie i poprawę jakości życia.
>> Zobacz także: Dieta w chorobach wątroby
Diagnostyka chorób wątroby
Badania diagnostyczne wykonywane w przypadku podejrzenia chorób wątroby to:
- badania laboratoryjne z krwi (m.in. ocena poziomu ALT i AST, ALP, GGTP, bilirubiny, albuminy, czasu protrombinowego, stężenia elektrolitów oraz badania wirusologiczne),
- badania obrazowe (m.in. USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa jamy brzusznej, czy też badanie MR (rezonans magnetyczny).
>> Zobacz także: Markery uszkodzenia wątroby i dróg żółciowych – enzymy wątrobowe
Wątroba jest położona w jamie brzusznej, pod prawym łukiem żebrowym. Odpowiada m.in. za wydzielanie żółci, syntezowanie cholesterolu, czynników krzepnięcia krwi i niektórych białek osocza krwi oraz magazynowanie węglowodanów czy witamin. Choroby wątroby mogą rozwijać się przez długi czas bez wyraźnych objawów. Dlatego bardzo ważne jest regularne monitorowanie jej kondycji – m.in. poprzez badania laboratoryjne z krwi.
Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
- W. Sylwanowicz, A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla średnich szkół medycznych, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
- https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50948,watroba-gdzie-sie-znajduje-budowa-funkcje (dostęp 13.12.2024)
- I. Jankowska i in., Markery przewlekłej niewydolności wątroby, Pediatria po Dyplomie 01/2013
- M. Pawłowska, Szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, Medycyna po Dyplomie 2020, s. 6–11
