Udar słoneczny jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia. Rozwija się na skutek długotrwałej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Stan ten wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Dowiedz się, co to jest, jakie są objawy i co robić, gdy dojdzie do udaru słonecznego.
Spis treści:
- Co to jest udar słoneczny?
- Objawy udaru słonecznego
- Udar słoneczny co robić?
- Jak uniknąć udaru słonecznego?
Co to jest udar słoneczny?
Udar słoneczny to przegrzanie organizmu na skutek działania promieni słonecznych. Ryzyko wzrasta, gdy ciało – a w szczególności głowa i kark – są wystawione bezpośrednio na słońce bez ochrony w postaci ubrania, parasola lub nakrycia głowy.
Stan ten może wystąpić u osób w każdym wieku. Szczególnie niebezpieczny jest udar słoneczny u dziecka, seniorów oraz chorych przewlekle.
Udar słoneczny a udar cieplny
Udar cieplny to stan, w którym temperatura ciała wzrasta powyżej 40°C. Jest on wywołany niewydolnością fizjologicznych mechanizmów termoregulacyjnych. Oznacza to, że organizm nie może odprowadzić zgromadzonego ciepła, co powoduje jego przegrzanie, a w następstwie zaburzenia funkcjonowania.
Udar cieplny może być:
- klasyczny – niezwiązany z wysiłkiem fizycznym,
- wysiłkowy – zależny od wysiłku fizycznego.
Klasyczna postać udaru cieplnego najczęściej jest skutkiem przegrzania na skutek fali upałów w letnich miesiącach lub przebywania w ciepłym i wilgotnym środowisku. Natomiast przyczyną udaru cieplnego wysiłkowego jest intensywny wysiłek fizyczny. Ciepłota ciała wzrasta, a nadmierne pocenie się może prowadzić do odwodnienia. Należy pamiętać, że zdarza się to nie tylko w wysokiej temperaturze otoczenia.
Udar słoneczny jest szczególnym rodzajem udaru cieplnego. Należy pamiętać, że do niebezpiecznego w skutkach przegrzania organizmu może dojść nie tylko podczas nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne.
Objawy udaru słonecznego
Objawy udaru słonecznego narastają stopniowo. Początkowo wzrasta temperatura ciała, czemu towarzyszą zmęczenie, dyskomfort, wzmożone pragnienie, nudności, ból i zawroty głowy, ogólny niepokój, zaczerwienienie skóry. Z czasem mogą pojawić się wymioty oraz symptomy pochodzące z ośrodkowego układu nerwowego:
- zaburzenia świadomości,
- dezorientacja,
- majaczenie,
- drgawki.
W ciężkich przypadkach objawy udaru słonecznego obejmują utratę przytomności, a nawet śpiączkę.
>>> Przeczytaj też: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity
Udar słoneczny co robić?
Udar słoneczny zawsze wymaga odpowiednich działań. Osoby znajdujące się w otoczeniu chorego powinny udzielić mu natychmiastowej pierwszej pomocy i wezwać pogotowie ratunkowe.
W ciężkich przypadkach nieleczony udar słoneczny może prowadzić do powikłań, które zagrażają zdrowiu i życiu. Na jego skutek może dojść do obrzęku mózgu i przekrwienia mózgu, zaburzeń rytmu serca, zaburzeń krzepnięcia krwi i zaburzenia funkcjonowania narządów wewnętrznych. Rozwijająca się niewydolność wielonarządowa może prowadzić do śmierci.
Udar słoneczny – po jakim czasie występuje?
Czas, w którym dojdzie do udaru słonecznego, może się różnić między poszczególnymi osobami i zależy od kilku czynników. Objawy pojawią się szybciej w przypadku dzieci, seniorów, chorych przewlekle. Bardziej narażone są także osoby uprawiające sport lub pracujące fizycznie na świeżym powietrzu w słoneczny dzień.
Udar słoneczny – pierwsza pomoc
Pierwsza pomoc przy udarze słonecznym obejmuje:
- sprawdzenie stanu osoby poszkodowanej,
- wezwanie pogotowia ratunkowego,
- przeniesienie osoby poszkodowanej do zacienionego i chłodnego miejsca,
- schłodzenie ciała osoby poszkodowanej (szczególnie okolic głowy, karku i pachwin),
- pozostanie z osobą poszkodowaną do momentu przyjazdu karetki.
Jeżeli osoba, która doznała udaru słonecznego, jest przytomna i w logicznym kontakcie, dozwolone jest podanie jej do picia chłodnej wody. Warto mieć na uwadze, że stan poszkodowanego może się pogorszyć. Osobę nieprzytomną należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i monitorować jej stan. Zatrzymanie oddechu jest wskazaniem do rozpoczęcia resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Jak uniknąć udaru słonecznego?
Ryzyko udaru słonecznego można skutecznie ograniczyć poprzez stosowanie się do następujących wskazówek:
- noszenie nakrycia głowy w słoneczne dni,
- picie zwiększonej ilości płynów podczas przebywania na słońcu,
- ochranianie ciała ubraniem i kremem z filtrem przeciwsłonecznym podczas przebywania na słońcu,
- unikanie przebywania na zewnątrz w godzinach największego nasłonecznienia (11:00–15:00).
Należy także obserwować swój organizm. Jeżeli pojawią się objawy wskazujące na przegrzanie, konieczne jest udanie się w zacienione miejsce, zastosowanie chłodnych okładów na skronie lub wzięcie zimnego prysznica.
Udar słoneczny jest stanem, który zagraża życiu. Powoduje go przegrzanie na skutek nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne. Objawy to pogorszenie samopoczucia, nudności i wymioty, osłabienie, bóle i zawroty głowy. W cięższych przypadkach może dojść do uszkodzenia układu nerwowego, utraty przytomności, śpiączki i śmierci. Pierwsza pomoc przy udarze słonecznym obejmuje wezwanie pogotowia, przeniesienie poszkodowanego w zacienione miejsce i schładzanie jego ciała. Przegrzaniu można zapobiegać m.in. poprzez noszenie nakrycia głowy, unikanie ekspozycji na światło słoneczne w godzinach największego nasłonecznienia, odpowiednie nawodnienie organizmu.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- S. Schetz, J. Foerster, Przyczyny, rodzaje i zasady postępowania w hipertermii, Nowa Medycyna 4/2010, s. 138–143
- D.S. Jardine, Choroba z przegrzania i udar cieplny, Pediatria po Dyplomie 2009, t. 13, nr 1, s. 44–53
- S. Robaczewski, Stany zagrożenia życia związane z działaniem wysokiej temperatury, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, Kraków 2016
