Fotodermatozy, nazywane potocznie uczuleniem na słońce, to stosunkowo częsta przyczyna wizyt w gabinetach dermatologicznych, szczególnie w miesiącach letnich. Jakie rodzaje fotodermatoz można wyróżnić? Jak objawia się uczulenia na słońce i jak mu zapobiegać? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się jak leczyć uczulenie na słońce.
Spis treści:
- Czym jest fotodermatoza?
- Uczulenie na słońce: przyczyny
- Alergia na słońce: objawy fotodermatozy
- Jak diagnozuje się alergię słoneczną?
- Uczulenie na słońce: jak leczyć?
- Czy można zapobiec rozwojowi uczulenia na słońce
Czym jest fotodermatoza?
Fotodermatozy to szeroka grupa schorzeń, których istotą jest nieprawidłowa reakcja skóry na promieniowanie ultrafioletowe lub widzialne. Poszczególne fotodermatozy mogą mieć różny mechanizm patogenetyczny i zróżnicowany obraz kliniczny.
>> Sprawdź: Wpływ promieni słonecznych na skórę
Wśród fotodermatoz wyróżniamy kilka typów tej choroby, w tym przede wszystkim:
- fotodermatozy idiopatyczne, do których zalicza się:
- wielopostaciowe osutki świetlne,
- świerzbiączkę letnią,
- opryszczki ospówkowate,
- przewlekłe posłoneczne zapalenie skóry,
- pokrzywkę słoneczną.
- fotodermatozy spowodowane czynnikami egzogennymi, do których zalicza się:
- reakcje fototoksyczne,
- reakcje fotoalergiczne,
- reakcje fitofototoksyczne.
- dermatozy zaostrzane przez promieniowanie ultrafioletowe, w tym:
- toczeń rumieniowaty,
- pemfigoid pęcherzowy,
- pelagra – a więc niedobór niacyny.
- genodermatozy związane z nadwrażliwością na promieniowanie ultrafioletowe, w tym:
- xeroderma pigmentosum,
- zespół Kindlera,
- zespół Blooma,
- trichotiodystrofia.
Potoczne określenia, jakimi są uczulenie na słońce lub alergia na słońce odnosi się w większości sytuacji klinicznych do dolegliwości z dwóch pierwszych grup wymienionych powyżej. Z tego powodu artykuł ten będzie omawiał przede wszystkim te schorzenia.
Czy uczulenie na słońce jest częstą dolegliwością?
Fotodermatozy to dość często spotykane dolegliwości, biorąc pod uwagę fakt, że zalicza się do nich również schorzenia, które są nasilanie przez promieniowanie ultrafioletowe. Najczęstszymi fotodermatozami w polskich warunkach są wielopostaciowe osutki świetlne, które częściej występują u płci żeńskiej, typowo drugiej i trzeciej dekadzie życia. Wymieniona już w tym artykule świerzbiączka letnia istotnie częściej pojawia się u rdzennych Amerykanów, a w Europie jest raczej rzadko spotykana. Z kolei reakcje fotoalergiczne stanowią 4-8% fotodermatoz, a reakcje fototoksyczne około 5-15%.
Przeczytaj:
>> Bielactwo – co warto o nim wiedzieć?
>> Czy bielactwo występuje u dzieci?
Uczulenie na słońce: przyczyny
Jak już wspomniano, poszczególne fotodermatozy różnią się między sobą czynnikiem je wywołującym oraz mechanizmem, w jakim powstają zmiany skórne. W sytuacji wielopostaciowych osutek świetlnych przyczyną objawów jest opóźniona reakcja nadwrażliwości skóry na nie do końca poznane endogenne antygeny, które zostają wyindukowane poprzez zadziałanie promieniowanie ultrafioletowego. Za wywołanie tej reakcji odpowiada przede wszystkim promieniowanie UVA (75–90%), choć może je generować również promieniowanie UVB.
W przypadku reakcji fotoalergicznych dochodzi do reakcji na zewnętrzny alergen, który sam, bez zadziałania promieniowania ultrafioletowego, nie spowodowałby powstawania zapalenia i objawów choroby. W tym przypadku alergenem, który został niejako wzbudzony może być na przykład lek stosowany w postaci miejscowej lub ogólnej. Do leków, które mogą wywoływać reakcje fotoalergiczne należą między innymi:
- niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane w postaci maści, żelu – na przykład diklofenak, ketoprofen,
- niektóre substancje przeciwbakteryjne – w tym chlorheksydyna,
- chinidyna, sulfonamidy, chinolony.
Warto w tym miejscu wspomnieć jeszcze o reakcjach fototoksycznych, których istotą jest uszkodzenie tkanki poprzez współdziałanie czynnika fototoksycznego (leku stosowanego miejscowo lub ogólnie) oraz promieniowanie ultrafioletowego. Substancjami i roślinami o takich właściwościach jest między innymi barszcz Sosnowskiego, koper włoski, pasternak, pietruszka, ale również amiodaron, cyprofloksacyna, progesteron czy furosemid.
Alergia na słońce: objawy fotodermatozy
W przypadku wielopostaciowych osutek świetlnych, które są najczęściej spotykaną formą fotodermatozy mamy do czynienia z pojawieniem się zmian o charakterze rumieniowo-grudkowym, ale mogą wystąpić również zmiany obrzękowe, krwotoczne i pęcherzyki.
Zmiany pojawiają się typowo po kilku dniach lub godzinach od zadziałania promieniowanie ultrafioletowego na odsłoniętych częściach ciała. W rzadkich przypadkach zmiany te mogą przypominać wykwity chorobowe w przebiegu rumienia wielopostaciowego (pojawiają się wówczas zmiany przypominające tarcze strzelniczą). Pacjenci skarżą się również na świąd. W przypadku świerzbiączki letniej obserwuje się z kolei zmiany grudkowe oraz guzkowe, które pokryte są krwotocznymi strupami i lokalizują się na skórze odsłoniętej. Początek choroby przypada typowo na wiosnę.
To może Cię zainteresować:
>> Liszaj płaski – objawy, rodzaje, diagnostyka i leczenie
>> Liszajec zakaźny u dzieci i dorosłych. Objawy, diagnostyka, leczenie
Uczulenie na słońce: jak wygląda?
W tym akapicie przedstawione zostaną objawy reakcji fotoalergicznych i fototoksycznych. Warto mieć świadomość, że symptomy reakcji fototoksycznych pojawiają się tylko w lokalizacji, która była eksponowana na promieniowanie ultrafioletowe, zaś w reakcjach fotoalergicznych mniej nasilone objawy mogą pojawiać się również wokół eksponowanej okolicy skóry.
W przebiegu reakcji fotoalergicznych dominują zmiany rumieniowo-wypryskowe, które pojawiają się w ciągu 24-48 godzin od ekspozycji na słońce.
Z kolei w przebiegu reakcji fototoksycznych obserwuje się objawy przypominające oparzenie słoneczne, wraz z wystąpieniem rumienia i zmian pęcherzowych. Po zejściu ostrych objawów na skórze mogą przez jakiś czas utrzymywać się przebarwienia pozapalne. Zmiany pojawiają się szybciej niż w przypadku reakcji fotoalergicznych, bo już po kilku godzinach po ekspozycji.
Jak diagnozuje się alergię słoneczną?
W przypadku większości alergii słonecznych rozpoznanie ustala się na podstawie dokładnie przeprowadzonego wywiadu chorobowego oraz obrazu klinicznego.
W przypadku wielopostaciowych osutek świetlnych może istnieć konieczność różnicowania z toczniem rumieniowatym oraz porfirią erytropoetyczną. W tych przypadkach konieczne może być wykonanie badań dodatkowych, w tym badania histopatologicznego i immunopatologicznego wycinka skóry. W sytuacji wystąpienia pokrzywki słonecznej wykonuje się próby świetlne. Diagnostykę pokrzywki należy uzupełnić również o badania laboratoryjne, w tym między innymi morfologię krwi obwodowej i oznaczenie stężenia CRP.
Uczulenie na słońce: jak leczyć?
W ostrej fazie choroby konieczne jest zastosowanie przeciwzapalnych preparatów miejscowych w postaci kremów lub maści. Są to preparaty z zawartością glikokortykosteroidów i inhibitorów kalcyneuryny. W zaawansowanych postaciach fotodermatoz konieczne może być zastosowanie sterydów w formie ogólnej (doustnej lub domięśniowej).
W przypadku niektórych fotodermatoz, w tym wielopostaciowych osutek świetlnych, możliwe jest leczenie poprzez profilaktyczną fototerapię, która ma na celu kontrolowane poddawanie skóry pacjenta naświetlaniom promieniowanem (typowo wąskopasmowe UVB 311 nm). Ma to na celu desensytyzację i – mówiąc potocznie – przyzwyczajenie skóry do działania promieniowania ultrafioletowego. Taką procedurę wykonuje się typowo późną zimą lub wczesną wiosną.
>> Sprawdź: Czerniak złośliwy – nowotwór skóry. Objawy, diagnostyka, profilaktyka
Czy można zapobiec rozwojowi uczulenia na słońce?
Stosując się do zaleceń lekarskich możemy zmniejszyć ryzyko wystąpienia uczulenia na słońce.
1. Warto przede wszystkim stosować kremy z filtrem, najlepiej SPF 50. Nie należy zapominać o dosmarowywaniu preparatu w ciągu dnia i po każdej kąpieli (najlepiej co około 3 godziny).
2. Należy uważnie zapoznać się z ulotkami stosowanych leków. Wiele substancji leczniczych ma bowiem tendencję do wywoływania reakcji fototoksycznych i fotoalergicznych.
Jeżeli przyjmujemy tego rodzaju leki, należy unikać przebywania w miejscach o dużym nasłonecznieniu.
Uczulenie na słońce to potoczne określenie, jakim nazywa się zróżnicowaną grupę fotodermatoz. Objawy alergii na słońce pojawiają się typowo w miesiącach wiosenno-letnich, a rozpoznanie tych przypadłości opiera się na ich obrazie klinicznym. Jeżeli pojawiają się u Ciebie objawy mogące sugerować uczulenie na słońca, warto udać się na wizytę do dermatologa, który po badaniu zadecyduje o dalszym postępowaniu.
Bibliografia
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
- L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022.
