Wykrycie torbieli na jajniku u wielu kobiet wzbudza niepokój. Tymczasem większość zmian ma charakter łagodny i nie wymaga leczenia. Konieczne jest jednak ich obserwowanie, a w razie potrzeby podjęcie odpowiedniej interwencji. Dowiedz się, czym jest torbiel na jajniku, jakie są jej rodzaje i kiedy trzeba wdrożyć działania lecznicze.
Spis treści:
- Co to jest torbiel na jajniku?
- Torbiele na jajniku – przyczyny dolegliwości
- Torbiele na jajnikach – objawy
- Diagnoza torbieli na jajnikach
- Jak usunąć torbiel na jajniku?
- Torbiel na jajniku – o czym należy pamiętać?
Co to jest torbiel na jajniku?
Torbiel na jajniku to niefizjologiczna zmiana, która powstaje w obrębie jajnika. Jest to przestrzeń otoczona ścianą, wyraźnie odgraniczona od pozostałych tkanek i wypełniona treścią o różnym charakterze – w zależności od przyczyny jej powstania. W większości przypadków ma charakter łagodny. Torbiele na jajnikach mogą być pojedyncze lub mnogie.
Torbiele na jajnikach należą do najczęstszych zmian w obrębie żeńskich narządów rodnych. Mogą pojawić się w każdym wieku – również w populacji dziecięcej.
| Warto pamiętać: „Torbiel na jajniku” jest określeniem, które przyjęło się w języku potocznym. W klasyfikacji medycznej stosuje się nazwę „torbiel jajnika”. |
Rodzaje torbieli jajnika
Torbiele na jajnikach mogą być związane z cyklem menstruacyjnym i funkcją jajników lub patologiczne, czyli wywołane procesem chorobowym.
Najczęściej rozpoznawane są torbiele jajnika związane z cyklem menstruacyjnym i funkcją jajników. Do tej grupy należą:
- torbiel prosta (czynnościowa) – to owalna zmiana o cienkich i gładkich ścianach wypełniona treścią surowiczą, która osiąga kilka centymetrów średnicy (zwykle ok. 4 cm),
- torbiel ciałka żółtego – zmiana, która powstaje w II fazie cyklu menstruacyjnego i jest związana z nieprawidłowym zanikaniem ciałka żółtego na skutek zaburzeń wydzielania gonadotropin,
- torbiel krwotoczna – powstaje, gdy podczas owulacji dojdzie do uszkodzenia naczynia krwionośnego.
Natomiast do grupy patologicznych torbieli jajnika należą:
- torbiele endometrialne – pojawiają się u 20–55% kobiet chorujących na endometriozę, są wypełnione krwią i mogą osiągać bardzo duże rozmiary,
- torbiele skórzaste (dermoidalne) – to rodzaj potworniaka dojrzałego składającego się z komórek ektodermy; torbiel jest wypełniona masą, w której mogą być obecne gruczoły łojowe, włosy i inne przydatki.
Do tej samej grupy zaliczane są torbiele w przebiegu zespołu wielotorbielowatych jajników (PCOS). U chorych kobiet pęcherzyki jajnikowe nie dojrzewają i nie uwalniają komórki jajowej. Zamiast tego pozostają w jajnikach i powiększają się.
Torbiele na jajniku – przyczyny dolegliwości
Przyczyny torbieli na jajnikach zależą od jej rodzaju. Zmiany związane z cyklem menstruacyjnym i funkcją jajników są spowodowane okresowymi zaburzeniami hormonalnymi przed lub po owulacji – np. na skutek nadmiernej odpowiedzi pęcherzyka dominującego na hormon folikulotropowy.
Torbiele endometrialne są spowodowane endometriozą. Jest to choroba charakteryzująca się obecnością komórek błony śluzowej macicy poza tym narządem – np. w jajnikach. Jej dokładna przyczyna nie została dotąd poznana. W rozwoju endometriozy znaczenie mają m.in. czynniki wrodzone, środowiskowe, autoimmunologiczne.
Przyczyny torbieli skórzastych jajnika również nie zostały dokładnie poznane. Przypuszcza się, że powstanie zmian jest związane z zaburzeniem cyklu podziału komórek płciowych [5].
Natomiast PCOS jest zaburzeniem endokrynologicznym. Powoduje je nadmierna stymulacja jajników przez androgeny, hormon luteinizujący lub insulinę.
>> Sprawdź też: Zespół policystycznych jajników (PCOS) – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Torbiele na jajnikach – objawy
W większości przypadków torbiel na jajniku nie daje żadnych objawów i jest wykrywana przypadkowo podczas rutynowego USG ginekologicznego. Dolegliwości pojawiają się zwykle, gdy zmiana osiągnie duży rozmiar. Objawy torbieli na jajnikach to m.in.:
- bóle podbrzusza,
- dyskomfort w jamie brzusznej,
- powiększenie obwodu brzucha,
- zaburzenia cyklu menstruacyjnego (plamienia między miesiączkami, nieregularne krwawienia),
- ból podczas stosunku,
- problemy z zajściem w ciążę.
W przypadku patologicznych torbieli jajnika obecne są także objawy choroby podstawowej.
Czy torbiel na jajniku jest groźna?
W większości przypadków torbiel na jajniku nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Może się jednak zdarzyć, że wykryte zmiany mają charakter złośliwy. Na raka jajnika szczególnie narażone są kobiety w wieku menopauzalnym, z mutacją w genie BRCA1 lub BRCA2 oraz te, u których w rodzinie występował rak narządów rodnych.
Do oceny ryzyka zezłośliwienia wykrytej zmiany w obrębie jajnika służy test ROMA. Prawdopodobieństwo obliczane jest na podstawie algorytmu matematycznego uwzględniającego stężenie antygenu CA 125 i markera HE4 we krwi.
Diagnoza torbieli na jajnikach
Torbiel jajnika można wykryć podczas USG przezpochwowego lub innych badań obrazowych jamy brzusznej. Na ich podstawie lekarz określa wielkość i kształt zmiany, a także zawartość i rodzaj. Diagnostykę można rozszerzyć o dodatkowe testy, które pozwalają m.in. ustalić przyczynę torbieli (np. rozszerzony pakiet hormonów kobiecych).
Jak usunąć torbiel na jajniku?
Leczenie torbieli na jajniku zależy od jej rodzaju, rozmiarów i objawów. Jest ono wymagane przy zmianach nawracających, powodujących dolegliwości lub bardzo dużych. Do najczęściej stosowanych metod należą antykoncepcja hormonalna i zabieg chirurgiczny (techniką laparoskopową lub z otwarciem jamy brzusznej).
Torbiel na jajniku – o czym należy pamiętać?
Warto mieć na uwadze, że czynnościowe torbiele jajnika zwykle nie wymagają żadnego leczenia, wchłaniają się samoistnie i nie powodują żadnych ograniczeń w codziennej aktywności. Kobiety powinny monitorować wykryte zmiany zgodnie z zaleceniami lekarza, a gdy jest to konieczne, rozpocząć odpowiednie leczenie.
Czym mogą grozić nieleczone torbiele na jajnikach?
Torbiel na jajniku może rosnąć. Tempo wzrostu jest różne. Zdarza się, że zmiana rozmiaru nie zachodzi przez bardzo długi czas, a niekiedy różnica widoczna jest w czasie jednego cyklu menstruacyjnego.
Powikłaniem torbieli na jajniku może być jej pęknięcie. Najczęściej dotyczy to bardzo dużych zmian. Objawy, na które trzeba zwrócić uwagę to:
- silny ból podbrzusza,
- osłabienie i ogólne pogorszenie samopoczucia,
- gorączka,
- wymioty.
Wystąpienie powyższych objawów jest wskazaniem do pilnej konsultacji z lekarzem.
Torbiele na jajnikach mogą być związane z cyklem menstruacyjnym lub towarzyszyć chorobom – m.in. PCOS lub endometriozie. Ich wykrycie możliwe jest dzięki badaniom obrazowym, ale w celu ustalenia przyczyny i wykluczenia złośliwego charakteru zmian konieczne jest rozszerzenie diagnostyki o testy laboratoryjne. Leczenia wymagają torbiele duże, nawracające i powodujące nieprzyjemne dolegliwości.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- A. Drosdzol-Cop, A. Zachurzok, Guzy i torbiele jajnika, https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.1.8.11 (dostęp 13.05.2024)
- D. Levine i in, Management of Asymptomatic Ovarian and Other Adnexal Cysts Imaged at US: Society of Radiologists in Ultrasound Consensus Conference Statement, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6939954/ (dostęp 13.05.2024)
- A. Dąbkowska-Huć i in., Ciałko żółte: fizjologia i patologia, Ginekologia Praktyczna 2004, nr 12, s. 49–53
- I. Nowak-Psiorz i in., Treatment of ovarian endometrial cysts in the context of recurrence and fertility, Adv Clin Exp Med 2019, nr 28(3), s. 407–413
- I. Ulman-Włodarz i in., Torbiel skórzasta jajnika – możliwe powikłania, GinPolMedProject 2012, nr 2(24), s. 45–49
