Testosteron należy do męskich hormonów płciowych, zwanych androgenami, jednakże w organizmie kobiecym również dochodzi do jego produkcji. Testosteron występuje we krwi w trzech postaciach – wolnej (u kobiet 1–2%), związanej z białkiem wiążącym hormony płciowe oraz związanej z albuminami (ok. 44%). Ponadto w tkankach i organach z testosteronu powstaje dihydrotestosteron, który u kobiet pomaga w regulacji układu hormonalnego.
Spis treści:
- Jakie funkcje pełni testosteron u kobiet?
- Jakie są normy testosteronu u kobiet?
- Testosteron u kobiet – podsumowanie
Jakie funkcje pełni testosteron u kobiet?
Testosteron u kobiet pełni ważną rolę w utrzymaniu zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Bierze udział w regulacji libido, pomaga zachować odpowiednią masę mięśniową i gęstość kości oraz wpływa na produkcję czerwonych krwinek. Oddziałuje również na funkcje poznawcze, nastrój i ogólny stan zdrowia psychicznego.
Udowodniono, że wraz z żeńskim hormonem płciowym – estrogenem – odgrywa rolę w regulacji płodności, ponieważ równowaga pomiędzy tymi hormonami zapewnia właściwe funkcjonowanie jajników.
>> Odkryj więcej: Równowaga hormonalna u kobiet
Jakie są normy testosteronu u kobiet?
Poziom testosteronu u kobiet kontrolowany jest przez podwzgórze i przysadkę mózgową. Jego uwalnianie podlega rytmowi dobowemu – najwyższe jest rano i maleje w ciągu dnia. Stężenie testosteronu w organizmie kobiecym jest wielokrotnie niższe niż u mężczyzn i poza wiekiem zależy również od cyklu menstruacyjnego.
Wartości referencyjne dla dorosłych kobiet wynoszą:
- 0,21–2,98 nmol/l (0,06–0,86 ng/ml) dla całkowitego testosteronu,
- 6,9–107,5 pmol/l (0,2–3,1 pg/ml) dla wolnego testosteronu i
- 50–300 pg/ml dla dihydrotestosteronu w surowicy.
Stężenie testosteronu bada się za pomocą różnych metod, w zależności od potrzeb i sytuacji medycznej pacjentki. Najczęściej stosuje się testy serologiczne (z krwi), oparte na technice immunoenzymatycznej ELISA (ang. enzyme-linked immunosorbent assay), które pozwalają na ilościowe oznaczanie w surowicy:
- puli całkowitego testosteronu, czyli poziomu testosteronu związanego z albuminą i z białkiem wiążącym hormony płciowe oraz wolnego testosteronu;
- wolnego testosteronu, niezwiązanego z białkami transportującymi;
- dihydrotestosteronu.
Należy pamiętać, że na wyniki badań mogą mieć wpływ również takie czynniki jak stres, dieta, sen, aktywność fizyczna i inne hormony. Odchylenia od norm laboratoryjnych przyjętych dla danej płci i wieku dają różne objawy, które dotyczą zarówno stanu zdrowia, jak również wyglądu fizycznego.
Wysoki testosteron u kobiet – co oznacza i jakie są objawy?
Wysoki poziom testosteronu u kobiet jest zazwyczaj spowodowany chorobami lub zaburzeniami, takimi jak:
- Wrodzony przerost nadnerczy (CAH, ang. congenital adrenal hyperplasia). Osoby z CAH cechuje brak jednego z enzymów niezbędnych do regulacji produkcji hormonów, dlatego organizmy tych pacjentów wydzielają zbyt mało kortyzolu i za dużo testosteronu.
- Zespół policystycznych jajników (PCOS, ang. polycystic ovarian syndrome). PCOS to zaburzenie hormonalne, które występuje u kobiet w wieku rozrodczym. Nieleczony PCOS może doprowadzić do licznych powikłań związanych z pojawieniem się zaburzeń metabolicznych, w tym otyłości, cukrzycy typu 2 i bezpłodności.
- Hirsutyzm. Jest to zaburzenie hormonalne, powodujące nadmierne owłosienie na ciele, również w miejscach, które nie powinny być nim objęte.
Zbyt wysoki poziom testosteronu wpływa na rozregulowanie miesiączek, które mogą nie występować lub być nieregularne. U niektórych kobiet dodatkowo występują przerzedzenia włosów na czole, trądzik, powiększenie łechtaczki, zwiększona masa mięśniowa, pogłębienie głosu i niepłodność.
Niski testosteron u kobiet – czy jest groźny?
Poziom testosteronu zaczyna stopniowo maleć po trzydziestym roku życia, ale to wejście w okres menopauzy jest jedną z głównych przyczyn niskiego poziomu testosteronu, który może obniżyć się wówczas nawet o połowę.
Kobiety, u których przeprowadzono usunięcie jajników, również będą miały niższe poziomy testosteronu, ponieważ to jajniki są odpowiedzialne za mniej więcej połowę produkcji tego hormonu.
Oprócz tego na niższy poziom testosteronu wpływają:
- chemioterapia lub radioterapia;
- niewydolność jajników lub nadnerczy;
- nowotwór przysadki mózgowej;
- zespół Turnera (zaburzenie genetyczne, które powoduje niewykształcenie jajników);
- niedożywienie;
- niedoczynność tarczycy;
- przyjmowanie leków, np. środków antykoncepcyjnych czy glikokortykosteroidów.
Niski poziom testosteronu u kobiet może prowadzić do problemów z libido, jest również powodem zmęczenia, osłabienia mięśni, utraty masy kostnej oraz zaburzeń nastroju. Testosteron w formie leku jest niekiedy przepisywany pacjentkom w celu poprawy popędu seksualnego u kobiet po menopauzie.
Testosteron u kobiet – podsumowanie
Sprawdzanie poziomu testosteronu u kobiet jest ważne z różnych powodów. Może pomóc w zidentyfikowaniu przyczyny nieregularności miesiączek, w tym ich braku. Jest również istotne w przypadku trudności z zajściem w ciążę. Ponadto pomaga w diagnozowaniu takich stanów jak zespół policystycznych jajników (PCOS), charakteryzujący się podwyższonym poziomem testosteronu, i innych zaburzeń hormonalnych.
>> Przeczytaj też: Zespół policystycznych jajników (PCOS) – objawy, diagnostyka
Badanie stężenia testosteronu jest bardzo proste. Na pobranie próbki krwi należy zgłosić się w godzinach porannych, ale bycie na czczo nie jest wymagane. Analiza wyników przeprowadzonych testów pozwala na wykrycie ewentualnych zaburzeń hormonalnych i umożliwia wdrożenie odpowiedniego leczenia w celu utrzymania dobrego zdrowia i samopoczucia.
Źródła:
- David S.R. et al., Testosterone in women – the clinical significance, Lancet Diabetes Endocrinol 2015 3(12): 980–992.
- Islam R.M. et al., Effects of testosterone therapy for women: a systematic review and meta-analysis protocol, Systematic Reviews 2019; 8(19)
