Stłuszczenie wątroby jest jednym z częstszych zaburzeń metabolicznych, polegającym na nadmiernym odkładaniu się tłuszczu w komórkach wątroby. Może dotyczyć zarówno osób pijących alkohol, jak i tych, które go nie spożywają. Współczesny styl życia, charakteryzujący się niezdrową dietą i brakiem aktywności fizycznej, przyczynia się do wzrostu liczby przypadków tej choroby. Nieleczone stłuszczenie wątroby może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie wątroby, zwłóknienie, a w konsekwencji – marskości wątroby. W artykule omawiamy, jakie przyczyny leżą u podłoża tej choroby, jej objawy, diagnostykę oraz metody leczenia.
Spis treści:
- Co to jest stłuszczenie wątroby?
- Stłuszczenie wątroby – przyczyny
- Objawy stłuszczenia wątroby
- Jak rozpoznać stłuszczenie wątroby?
- Leczenie stłuszczenia wątroby
Co to jest stłuszczenie wątroby?
Stłuszczeniem wątroby nazywamy patologiczny stan, w którym dochodzi do odkładania się kropel tłuszczu w hepatocytach, a więc w komórkach wątroby. W przypadku, gdy ≥5% hepatocytów ulega wielkokropelkowemu stłuszczeniu, mówimy o niealkoholowym stłuszczeniu wątroby (dotyczy to oczywiście osób niepijących alkoholu lub pijących go w niewielkich ilościach).
Proces ten początkowo jest odwracalny i może przebiegać bezobjawowo, a nieleczony prowadzi do poważniejszych komplikacji, takich jak zapalenie wątroby, zwłóknienie, a w skrajnych przypadkach do rozwoju marskości i raka wątrobowokomórkowego.
>> Przeczytaj: Marskość wątroby – przyczyny, objawy i diagnostyka
Stłuszczenie wątroby – przyczyny
Stłuszczenie wątroby może być spowodowane przez różnorodne czynniki, które wpływają toksycznie na komórki wątroby lub wynikają z zaburzeń metabolicznych. Wśród nich wyróżniamy:
- alkohol,
- długotrwałe stosowanie leków (np. niektórych antybiotyków, cytostatyków, wysokich dawek witaminy A),
- ekspozycję na toksyczne substancje chemiczne (chlorowane węglowodory, fosfor, czy dwusiarczek węgla),
- otyłość i przekarmienie, a także długotrwałe głodzenie lub niedożywienie białkowe,
- toksyny zawarte w grzybach (w tym α-amanityna),
- cukrzyca i hipercholesterolemia ,
- zaburzenia metaboliczne, takie jak choroba Wilsona, hemochromatoza oraz niedobór niektórych mikroelementów (np. cynku),
- choroby zakaźne – dur brzuszny, WZW typu C i D,
- powikłania ciąży (ostre stłuszczenie wątroby ciężarnych).
Sprawdź także:
>> Wirusowe zapalenie wątroby typu A. Objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka
>> Wirusowe zapalenie wątroby typu B. Objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby jest obecnie najczęstszą postacią stłuszczenia wątroby. Związane jest z niezdrową dietą bogatą w węglowodany oraz tłuszcze nasycone. W połączeniu z niską aktywnością fizyczną, taki styl życia prowadzi do nadwagi i otyłości, cukrzycy typu 2, dyslipidemii, które są głównymi czynnikami ryzyka dla tej choroby.
>> Dowiedz się więcej: NAFLD – niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby
Alkoholowe stłuszczenie wątroby
Alkoholowe stłuszczenie wątroby jest wynikiem przewlekłego nadużywania alkoholu, którego metabolity uszkadzają komórki wątroby i zaburzają metabolizm tłuszczów.
Alkohol wpływa na enzymy odpowiedzialne za rozkład tłuszczów, wywołuje stres oksydacyjny oraz zaburza produkcję lipoprotein, co prowadzi do nieprawidłowego przetwarzania i akumulacji tłuszczu w wątrobie.
Objawy stłuszczenia wątroby
Stłuszczenie wątroby często przebiega bezobjawowo, szczególnie we wczesnych stadiach. W miarę postępu choroby mogą jednak pojawić się objawy, takie jak uczucie zmęczenia, dyskomfort lub ból w prawej górnej części brzucha, a także ogólne osłabienie.
Zaawansowane stadium choroby może prowadzić do objawów związanych z niewydolnością wątroby, takich jak żółtaczka, obrzęki czy encefalopatia wątrobowa.
Stłuszczenie wątroby – objawy skórne
W niektórych przypadkach stłuszczeniu wątroby, a przede wszystkim jego powikłaniom mogą towarzyszyć zmiany skórne, takie jak rumień dłoniowy, pajączki naczyniowe czy ciemnienie skóry (hiperpigmentacja). Zmiany te są związane z zaburzeniami hormonalnymi wynikającymi z uszkodzenia wątroby.
Jak rozpoznać stłuszczenie wątroby?
Rozpoznanie stłuszczenia wątroby wymaga dokładnej oceny klinicznej, badań laboratoryjnych oraz obrazowych. Ze względu na często bezobjawowy przebieg, choroba ta jest często wykrywana przypadkowo podczas rutynowych badań.
Badania na stłuszczenie wątroby
W przypadku podejrzenia stłuszczenia wątroby wykonuje się ocenę stężenia enzymów wątrobowych. Często wykonuje się tak zwany pakiet wątrobowy:
Badania te pomagają ocenić funkcjonowanie wątroby i mogą wskazywać na obecność stłuszczenia, chociaż same w sobie nie są wystarczające do postawienia jednoznacznej diagnozy. W diagnostyce stłuszczenia wątroby kluczowe jest również wykonanie badania USG jamy brzusznej, które często pozwala na identyfikację wzmożonej echogeniczności wątroby, co jest charakterystycznym objawem stłuszczenia.
Leczenie stłuszczenia wątroby
Leczenie stłuszczenia wątroby koncentruje się na eliminacji czynników ryzyka (np. narażenia na substancje toksyczne) oraz modyfikacji stylu życia. Konieczna może być również zmiana leczenia farmakologicznego, jeżeli leki stosowane przewlekle są hepatotoksyczne.
Kluczowe znaczenie ma zmniejszenie masy ciała, poprawa kontroli glikemii oraz obniżenie poziomu lipidów we krwi. W przypadku alkoholowego stłuszczenia wątroby absolutnym priorytetem jest całkowita abstynencja od alkoholu.
>> To może Cię zainteresować: Badania wspierające leczenie alkoholizmu
Stłuszczenie wątroby – dieta
Dieta odgrywa kluczową rolę w leczeniu stłuszczenia wątroby. Zalecane jest stosowanie diety niskokalorycznej, bogatej w błonnik, z ograniczeniem tłuszczów nasyconych i cukrów prostych. Korzystne mogą być również kwasy tłuszczowe omega-3, zawarte w rybach i olejach roślinnych. Redukcja masy ciała o 7-10% może znacząco poprawić stan wątroby u pacjentów.
Czy stłuszczenie wątroby jest odwracalne?
Stłuszczenie wątroby jest odwracalne we wczesnych stadiach choroby, pod warunkiem skutecznego usunięcia lub kontrolowania jego przyczyn. Szybkość regeneracji wątroby zależy od czynnika wywołującego i może wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy.
W przypadku stłuszczenia wywołanego nadużywaniem alkoholu, całkowite zaprzestanie jego spożywania może zapobiec dalszemu uszkodzeniu wątroby i umożliwić jej regenerację. Jednak u osób, które nadal spożywają alkohol, stłuszczenie może postępować, a w przypadku rozwoju przewlekłego zapalenia wątroby lub marskości, regeneracja jest już niemożliwa.
Stłuszczenie wątroby to poważne schorzenie, które może prowadzić do ciężkich powikłań, jeśli nie zostanie wcześnie zdiagnozowane i właściwie leczone. Kluczowe jest kompleksowe podejście, obejmujące zarówno zmianę stylu życia, jak i regularne monitorowanie stanu zdrowia. Wczesna interwencja jest istotna, ponieważ może nie tylko zatrzymać postęp choroby, ale także umożliwić jej częściową lub całkowitą regresję.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/326342,stluszczenie-watroby-objawy-przyczyny-leczenie (dostęp: 28.08.2024).
- Brunt EM. Pathology of fatty liver disease. Mod Pathol. 2007 Feb;20 Suppl 1:S40-8.
- Neuschwander-Tetri BA. Non-alcoholic fatty liver disease. BMC Med 15, 45 (2017).
- Saiman Y, Duarte-Rojo A, Rinella ME. Fatty Liver Disease: Diagnosis and Stratification. Annu Rev Med. 2022 Jan 27;73:529-544.
