Stany lękowe, zaliczane do zaburzeń lękowych, charakteryzują się uczuciem intensywnego niepokoju i strachu oraz mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie. Na czym polegają stany lękowe i w którym momencie strach przestaje być zdrową reakcją organizmu? Skąd się biorą stany lękowe i jak można je leczyć? Sprawdź, czym są stany lękowe, objawy tego zaburzenia oraz sposoby raczenia sobie z nimi – najważniejsze informacje znajdziesz w tym artykule.
Spis treści:
- Co to są stany lękowe?
- Rodzaje zaburzeń lękowych
- Skąd się biorą stany lękowe?
- Objawy stanów lękowych
- Jak leczyć stany lękowe?
- Stany lękowe – podsumowanie
Co to są stany lękowe?
Stany lękowe to zaburzenie związane z nieprawidłowym przetwarzaniem informacji. Należy odróżniać je od strachu, który jest naturalną reakcją organizmu na zagrożenie. Gdy jednak niepokój i lęk utrudnia lub wręcz uniemożliwia codzienne funkcjonowanie, konieczna jest konsultacja u specjalisty w celu diagnostyki, różnicowania z innymi zaburzeniami i chorobami oraz wdrożenia leczenia. Lęk w stanach lękowych może występować w różnych formach – od łagodnych, sporadycznych objawów po silne, przewlekłe zaburzenia, które znacząco utrudniają codzienne funkcjonowanie.
>> Przeczytaj także: Nerwica – objawy, rodzaje, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Rodzaje zaburzeń lękowych
Zgodnie z klasyfikacją ICD – 10, zaburzenia lękowe dzieli się na dwie grupy:
- zaburzenia lękowe w postaci fobii (np. agorafobia, fobia społeczna, specyficzne fobie przed konkretnymi sytuacjami, przedmiotami czy zwierzętami);
- inne zaburzenia lękowe: zaburzenia lękowe z napadami lęku, zaburzenia lękowe uogólnione, zaburzenia depresyjne i zaburzenia lękowe mieszane.
Fobie to silne, irracjonalne reakcje lękowe pojawiające się w określonych sytuacjach, prowadzące przede wszystkim do unikania źródła lęku. Do najczęściej spotykanych należy agorafobia – lęk przed przebywaniem w miejscach publicznych, otwartej przestrzeni, tłumie lub sytuacji, z której ucieczka może być utrudniona, fobia społeczna – lęk przed oceną ze strony innych, prowadzący do unikania sytuacji społecznych oraz specyficzne fobie, np. strach przed pająkami (arachnofobia), lataniem, wysokością, zastrzykami czy krwią. Pomimo świadomości irracjonalności lęku, osoba dotknięta nim nie potrafi go kontrolować.
Jeśli chodzi o inne zaburzenia lękowe, zalicza się do nich zaburzenia o charakterze bardziej uogólnionym lub napadowym. Jest to między innymi zaburzenie lękowe z napadami paniki – charakteryzuje się nagłymi, nawracającymi napadami intensywnego lęku, któremu towarzyszą objawy somatyczne (kołatanie serca, duszność, uczucie dławienia się czy zawroty głowy), a także zaburzenie lękowe uogólnione – przewlekły i trudny do opanowania lęk, niezwiązany z konkretną sytuacją oraz zaburzenia depresyjne i lękowe mieszane – występujące równocześnie objawy lękowe i depresyjne, co uniemożliwia postawienie osobnej diagnozy.
Stany lękowe mogą zatem różnić się pod względem formy i nasilenia, ich wspólną cechą jest to, że znacznie utrudniają normalne funkcjonowanie.
>> Sprawdź także: Depresja. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Skąd się biorą stany lękowe?
Jeśli chodzi o stany lękowe, przyczyny można upatrywać zarówno wśród czynników genetycznych, jak i środowiskowych, a także indywidualnych. Dlatego tak ważna jest dokładna diagnoza różnicowa: właściwa identyfikacja źródła lęku pozwala dobrać odpowiedni sposób leczenia.
Stany lękowe po śmierci bliskiej osoby mogą wiązać się z koniecznością przepracowania traumy i przejścia przez proces żałoby. Jeśli lęk jest objawem choroby somatycznej, przede wszystkim należy leczyć to schorzenie, a na stany lękowe zalecane są leki działające objawowo, by poprawić komfort życia pacjenta. Stany lękowe po alkoholu mogą pojawić się w wyniku uzależnienia, ale również być jego przyczyną – w pierwszej fazie uzależnienia alkohol może działać uspokajająco, jednak jest to działanie krótkotrwałe. Organiczne zaburzenia lękowe są z kolei spowodowane przez zmiany organiczne wywołujące dysfunkcje mózgu, związane z chorobami takimi jak udary, guzy mózgu czy padaczka.
>> Poczytaj więcej: Badania wspierające leczenie alkoholizmu
Objawy stanów lękowych
Objawy stanów lękowych mogą obejmować zarówno aspekty psychiczne, jak i fizyczne. Po czym rozpoznaje się stany lękowe? Objawy somatyczne to przede wszystkim:
- duszność,
- kołatanie serca,
- ból w klatce piersiowej,
- zawroty głowy,
- pocenie się,
- drżenie ciała.
Do objawów psychiczny zalicza się z kolei:
- nadmierne zamartwianie się,
- ciągłe poczucie niepokoju,
- uczucie utraty kontroli, paniki,
- trudności w zasypianiu lub utrzymaniu snu.
Każdemu z nas zdarzyło się poczuć lęk w jakiejś sytuacji. Jeśli jednak powyższe objawy występują niezależnie od konkretnej sytuacji lub zdecydowanie utrudniają one funkcjonowanie, warto zwrócić się po pomoc do specjalisty.
Podczas diagnozy osoby z podejrzeniem zaburzenia lękowego ważne jest wykluczenie chorób somatycznych o podobnym obrazie klinicznym oraz innych chorób psychiatrycznych. Podobne objawy może dawać m.in. nadczynność tarczycy i przytarczyc, choroby układu sercowo – naczyniowego i płuc, padaczka skroniowa czy przemijające napady niedokrwienia mózgu. Objawy podobne do stanów lękowych występują również w depresji, chorobie afektywnej dwubiegunowej, a także na skutek stosowania substancji takich jak kofeina, lewotryksyna, leki obkurczające naczynia krwionośne błony śluzowej nosa, a także w przebiegu zespołów odstawienia substancji psychoaktywnych.
O ile stanów lękowych nie diagnozuje się poprzez badania krwi, warto wykonać je w celu wykluczenia innych dolegliwości, takich jak nadczynność tarczycy. Objawy silnego niepokoju może dawać również hipoglikemia reaktywna, czyli zmniejszenie stężenia glukozy we krwi. Badania takie jak krzywa cukrowa pozwalają zatem na wykluczenie chorób, których objawem może być silny niepokój i tym samym przyspieszają proces diagnozy.
Osoby borykające się ze stanami lękowymi mogą zdecydować się na badania krwi w domu zamiast wizyty w punkcie pobrań.
Jak leczyć stany lękowe?
Sposobów leczenia stanów lękowych jest kilka, a wiele zależy od tego, dlaczego wystąpiły stany lękowe. Jak sobie radzić podpowie specjalista – psychiatra lub psycholog. Leczenie powinno być dostosowane do diagnozy oraz indywidualnych preferencji. Kompleksowe leczenie zaburzeń lękowych obejmuje zarówno psychoterapię, jak i farmakoterapię, jednak przy braku przeciwwskazań można wziąć pod uwagę preferencje osoby zgłaszającej się po pomoc i zastosować tylko oddziaływania psychologiczne lub leki.
Jakie leki stosuje się na stany lękowe? Leczenie to przede wszystkim stosowanie leków z grupy SSRI, SNRI oraz bupropin. W przypadku leków uspokajających z grupy benzodiazepin zalecane jest krótkie stosowanie ze względu na ryzyko uzależnienia. Wskazana jest również psychoedukacja – uświadomienie pacjentowi przyczyn jego dolegliwości oraz nauka metod radzenia sobie z lękiem, a także psychoterapia poznawczo–behawioralna. W terapii stosuje się psychoedukację i formy oddziaływań umożliwiające redukcję stresu i napięcia oraz zwiększenie kontroli nad emocjami (m. in. treningi oddychania przeponowego, treningi relaksacyjne, trening autogenny Schultza).
Stany lękowe – podsumowanie
- Stany lękowe to zaburzenia związane z nieprawidłowym przetwarzaniem informacji i nieprawidłowej reackji układu nerwowego.
- Do zaburzeń lękowych zalicza się między innymi lęk uogólniony, fobie, zaburzenia paniczne i lęk społeczny.
- Przyczyny lęków mogą być genetyczne, środowiskowe, a także związane z przebytymi wydarzeniami i traumami.
- Objawy mogą być zarówno psychiczne(nadmierne zamartwianie się) jak i somatyczne (przyspieszony puls, duszności); aby wykluczyć ewentualne choroby, w których uczucie niepokoju to jeden z objawów, warto wykonać dodatkowe badania krwi.
- Leczenie obejmuje terapię poznawczo – behawioralną z elementami relaksacyjnymi oraz farmakoterapię.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- Nitka-Siemińska A. “Zaburzenia lękowe — charakterystyka i zasady leczenia” Forum Medycyny Rodzinnej 2014;8(1):37-43
- https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/138122,zaburzenia-lekowe-paniczne
- https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/77401,zaburzenia-nerwicowe-lekowe-zwiazane-ze-stresem-i-pod-postacia-somatyczna
