Skóra po menopauzie

Spis treści

1. Estrogeny a starzenie skóry
2. Zmiany w aktywności komórek skóry po menopauzie i ich skutki
3. Pielęgnacja skóry po menopauzie
4. Podsumowanie

Estrogeny a starzenie skóry

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2022 roku kobiety w Polsce żyją średnio 81 lat. Zgodnie z informacjami podanymi na stronach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) menopauza występuje zwykle między 44. a 56. rokiem życia, zatem około 40% życia kobiet przypada na okres po menopauzie. Menopauza wiąże się z istotnymi zmianami hormonalnymi, z których najważniejszą z kosmetologicznego punktu widzenia jest spadek poziomu estrogenów. Jest to istotne, ponieważ najwięcej receptorów estrogenowych w ludzkim ciele znajduje się w okolicy twarzy, w skórze kończyn dolnych oraz w okolicy łonowej. Dlatego zmiany okołomenopauzalne najbardziej widoczne są w tych obszarach i są związane ze spowolnieniem aktywności komórek zarówno w obrębie naskórka, jak i skóry właściwej. Ich efektem są negatywne zmiany w  funkcjonowaniu i strukturze skóry.

Zmiany w aktywności komórek skóry po menopauzie i ich skutki

W obrębie twarzy dochodzi do zmian wielotkankowych. Następuje przebudowa kości twarzoczaszki, spada objętość tkanki mięśniowej, znacznie spada także objętość tkanki tłuszczowej w okolicy policzków, skroni i wokół oczu. Wskutek spadku aktywności fibroblastów w skórze właściwej ilość kolagenu zmniejsza się rocznie o ok. 1%, znacznie obniża się także synteza włókien elastycznych (elastyna) i endogennych „nawilżaczy” – m.in. kwasu hialuronowego. Znacznie wolniej zachodzą także podziały keratynocytów (komórek naskórka), czego efektem są zmiany atroficzne, ścieńczenie i wiotkość naskórka oraz utrata napięcia i jędrności, które są charakterystyczne dla skór młodych. Pojawiają się zmarszczki, które z biegiem lat stają się coraz głębsze i bardziej widoczne.

Zmniejsza się także liczba i aktywność komórek wytwarzających barwnik skóry – melanocytów. Efektem tego jest pogorszenie ochrony skóry przed promieniowaniem słonecznym i większe narażenie na skutki promieniowania UV. Jednocześnie naturalny proces odnowy naskórka (tzw. turn over) spada z 30 dni charakterystycznych dla osoby młodej do nawet 90 -120 dni. Efektem tych zmian jest większa skłonność skóry do powstawania przebarwień (więcej przeczytasz TUTAJ) oraz plam soczewicowatych (tzw. plam starczych). W związku z obniżeniem się liczby i aktywności komórek Langerhansa (komórek układu odpornościowego skóry) rośnie ryzyko zachorowania na choroby skóry o podłożu immunologicznym oraz na nowotwory skóry. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów „Ekspozycja na promienie słoneczne – jest dominującym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka podstawnokomórkowego oraz płaskonabłonkowego raka skóry. on lokalizuje się w obszarach eksponowanych, takich jak skóra głowy, twarzy, szyi i ramion.” Nadmierna ekspozycja na promienie UV jest w tym rejestrze wymieniana na pierwszym miejscu wśród czynników ryzyka wystąpienia czerniaka skóry (więcej przeczytasz TUTAJ). Raki skóry stanowią dziś w Polsce ok. 1/3 wszystkich rozpoznawanych nowotworów złośliwych.

W okresie menopauzy pogarsza się ponadto nawilżenie skóry. Spadek ilości lipidów w przestrzeniach międzykomórkowych skutkuje z jednej strony wzrostem przeznaskórkowej utraty wody, z drugiej zaś zwiększoną skłonnością skóry do podrażnień. Funkcje barierowe skóry pogarszają się również wskutek zmiany składu naturalnego czynnika nawilżającego (NMF – natural moisturizing factor) oraz spadku wydzielania łoju. Skóra staje się sucha i ma większą skłonność do powstawania charakterystycznych, drobnych zmarszczek.

Przeczytaj też: Sucha skóra cz.1. Postawienie właściwej diagnozy

Wraz z wiekiem zmniejsza się także liczba naczyń krwionośnych w skórze. Ponadto ich ściany pogrubiają się. Prowadzi to do upośledzenia mikrokrążenia, pogorszenia odżywienia skóry i zaopatrzenia jej  w tlen.

Pielęgnacja skóry po menopauzie

Postęp medycyny i kosmetologii pozwala dziś w znacznym stopniu spowolnić i ograniczyć progresję powyżej opisanych zmian. Kobiety w wieku menopauzalnym powinny być pod stałą opieką ginekologa-endokrynologa oraz dermatologa. Badanie skóry w kierunku zmian nowotworowych powinno być wykonywane w populacji ogólnej regularnie jeden raz w roku, natomiast w przypadku grup zwiększonego ryzyka wystąpienia nowotworów skóry – zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego.

Z kosmetologicznego punktu widzenia niezwykle ważne jest włączenie prawidłowej, codziennej pielęgnacji domowej oraz regularnie wykonywanych zabiegów gabinetowych. Dobrze dobrana pielęgnacja może w znacznym stopniu zmniejszyć niekorzystne efekty starzenia.

Pielęgnacja domowa skóry po menopauzie powinna uwzględnia:

• ochronę skóry (odzież ochronna, kremy z filtrami UVA i UVB),
• działanie antyoksydacyjne (np. kremy zawierające witaminę C, resweratrol, koenzym Q10),
• prawidłowe oczyszczanie (środki myjące bez SLS i SLES),
• przywracanie nawilżenia (emolienty zawierające w składzie substancje nawilżające (np. kwas hialuronowy) oraz lipidy naturalnie występujące w przestrzeniach międzykomórkowych (m.in. ceramidy),
• stymulację skóry do odnowy (np. hydroksykwasy, retinol),
• działania ukierunkowane na problemy skórne (przebarwienia, rozszerzona naczynia krwionośne, nadwrażliwość).

Zabiegi gabinetowe powinny być dobrane w taki sposób, żeby w miarę możliwości wspierać i stymulować naturalne mechanizmy regeneracyjne skóry.  Z tego powodu wstępem do bardziej intensywnej pielęgnacji gabinetowej powinien być zabieg (lub seria zabiegów) przywracający skórze prawidłowe nawilżenie. Jest to kluczowe, istotne ponieważ do prawidłowego przebiegu procesów biochemicznych (w tym tzw. „substancji młodości” – kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego) niezbędne jest dobre uwodnienie skóry. Kolejnym krokiem są zabiegi stymulujące oraz lecznicze (w przypadku skór problematycznych).

Podsumowanie

Zmiany zachodzące w organizmie w okresie menopauzy mają znaczący wpływ na wygląd i zdrowie skóry. Chcąc ograniczyć ich efekt warto być pod stałą opieką specjalistyczną – lekarską oraz kosmetologiczną. Im wcześniej zostanie wdrożona prewencja objawów menopauzy, tym lepsze efekty można osiągnąć. Zarówno jeśli chodzi o wygląd, jak i o zdrowie skóry.

Piśmiennictwo

1. C C Zouboulis CC i wsp. Skin, hair and beyond: the impact of menopause. Climacteric  2022 Oct;25(5):434-442. doi: 10.1080/13697137.2022.2050206. Epub 2022 Apr 4.
2. Blume-Peytavi U, Atkin S, Gieler U, Grimalt R.  Skin academy: hair, skin, hormones and menopause – current status/knowledge on the management of hair disorders in menopausal women. .Eur J Dermatol. 2012 May-Jun;22(3):310-8. doi: 10.1684/ejd.2012.1692.
3. Gasser S, Heidemeyer K, von Wolff M, Stute P. Impact of progesterone on skin and hair in menopause – a comprehensive review. Climacteric. 2021 Jun;24(3):229-235. doi: 10.1080/13697137.2020.1838476. Epub 2021 Feb 2.
4. Wojnowska D., Juszkiewicz-Borowiec M., Chodorowska G. Wpływ menopauzy na starzenie się skóry. Post Dermatol Alergol 2006; XXIII, 3: 149–156
5. Nowicka D.: Skóra w okresie menopauzy, [w:] Dermatologia Geriatryczna, A. Kaszuba, J. Szepietowski, Z. Adamski (red.), wyd. I, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2016, ss. 488-489.
6. https://www.marekwasiluk.pl/starzenie-twarzy/
7. https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-skory-czynniki-ryzyka#page-main-image
8. https://onkologia.org.pl/pl/czerniak-skory-czynniki-ryzyka
9. Ikeda N. i wsp. What has made the population of Japan healthy? Lancet. 2011 Sep 17;378(9796):1094-105