“Skoki rozwojowe” – o czym warto wiedzieć?

Rodzicu! Czy słyszałeś o skokach rozwojowych u dzieci? Z pewnością niejeden raz spotkałeś się z tym terminem, na temat którego panuje kilka mitów i fałszywych przekonań. Zapoznaj się z faktami – sprawdź poniższy artykuł.

Spis treści:

1. Czym są skoki rozwojowe u dzieci?
2. Kiedy występują „skoki rozwojowe” u dzieci?
3. Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka
4. Kolejne skoki rozwojowe u dzieci
5. W czym pomagają kamienie milowe?
6. Skoki rozwojowe dziecka – podsumowanie

Czym są skoki rozwojowe u dzieci?

“Skok rozwojowy” to określenie kolokwialne, nieznajdujące zastosowania w terminologii medycznej. Właściwym odpowiednikiem powyższego terminu jest “kamień milowy”, który oznacza pewną kluczową umiejętność w zakresie motoryki dużej, motoryki małej i rozwoju psychicznego u dziecka.

>> Przeczytaj też: Bilans zdrowia dziecka – czy jest istotny?

Każdy kamień milowy ma pewne ramy czasowe, w których powinien się pojawić u malucha, stanowiąc czuły wskaźnik prawidłowego rozwoju psychoruchowego. Oprócz tempa osiągania poszczególnych umiejętności ocenie jest poddawany także wzorzec każdego z nich (prawidłowy lub nieprawidłowy).

Najbardziej dynamicznym okresem życia po urodzeniu jest pierwsze 12 miesięcy; w tym czasie, z noworodka wymagającego nieustannej opieki, dziecko wyrasta na człowieka potrafiącego wypowiadać pierwsze słowa, siedzieć samodzielnie (niekiedy także chodzić) i wchodzić w złożone interakcje z rodzicami i opiekunami.

Kiedy występują “skoki rozwojowe” u dzieci?

Odpowiedź na powyższe pytanie nie jest prosta. Jak już wspomniano, dziecko zdobywa kolejne umiejętności w ciągu kilku pierwszych lat życia (zwłaszcza w 1. roku), następnie rozwój nie przebiega już tak gwałtownie. Można przyjąć, że “skoki rozwojowe” są obecne do początku okresu dojrzewania.

Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka

W tym krótkim czasie dziecko dokonuje ogromnych postępów.

W zakresie motoryki dużej:

• w 3. – 4. miesiącu życia położone na brzuchu podpiera się łokciami,
• w 4. – 5. miesiącu dziecko położone na brzuchu unosi klatkę piersiową,
• w 6. – 7. miesiącu dziecko przekręca się wokół własnej osi z pleców na brzuch, położone na plecach chwyta swoje stopy i bawi się nimi,
• w 7. – 9. miesiącu maluch siada samodzielnie, staje w pozycji czworaczej,
• ok. 10. miesiąca staje z podporem, sprawnie raczkuje,
• w 11. – 12. miesiącu dziecko chodzi z podporem (np. trzymając się ręki rodzica) lub samodzielnie.

W zakresie motoryki małej:

• w 3. – 4. miesiącu życia wyciąga obie ręce do przedmiotów,
• w 4. – 5. miesiącu chwyta przedmioty chwytem łokciowym (zbliża obydwie ręce),
• w 5. miesiącu pojawia się chwyt dłoniowy, w 6. dziecko potrafi utrzymać w każdej ręce przedmiot i uderzać nimi o siebie,
• w 7. – 8. miesiącu obecny chwyt nożycowy (przeciwstawianie kciuka pozostałym palcom ręki),
• w 9. – 10. miesiącu pojawia się chwyt pęsetkowy (przeciwstawianie kciuka palcowi wskazującemu),
• w 11. – 13. miesiącu życia dziecko podaje i odbiera zabawki, wrzuca do pojemnika.

W zakresie rozwoju psychiczno-emocjonalnego (w tym mowy):

• w 2. – 3. miesiącu życia dziecko osiąga zdolność do spontanicznej interakcji twarzą w twarz z rodzicem, wydaje wokalizacje w odpowiedzi na głos opiekuna,
• między 3. a 5. miesiącem pojawia się głużenie – czyli głoski głównie tylnojęzykowe (np. gh),
• w 6. – 7. miesiącu pojawia się faza odtwarzania dźwięków; dziecko powtarza ciągi dźwięków zbudowanych ze spółgłoski z samogłoską,
• w 7. – 8. miesiącu dziecko reaguje na swoje imię,
• od ok. 9. miesiąca życia monitoruje wzrok opiekuna i zaczyna dostrzegać, w którą stronę i na co spogląda,
• w 10. – 12. miesiącu dziecko zna i rozumie znaczenie kilku rzeczowników, w tym imiona osób bliskich (rodziców, rodzeństwa); próbuje powtarzać proste wyrazy (mama, tata).

>> To może Ci się przydać: Rozszerzanie diety niemowlaka krok po kroku

Kolejne skoki rozwojowe u dzieci

Pierwsze słowa, zdolność do utrzymania pionowej postawy ciała, znajomość imienia swojego oraz najbliższych – z takim zestawem umiejętności maluch wychodzi z okresu niemowlęcego.

>> Sprawdź też: Rozwój dziecka z zespołem Downa

W dalszych etapach życia człowiek zdobywa kolejne zdolności:

• około 18. miesiąca życia dziecko chodzi samodzielnie po schodach trzymając się opiekuna lub poręczy, buduje prostą wieżę z klocków, samo pije z kubka, próbuje posługiwać się sztućcami, wypowiada coraz więcej prostych słów, próbuje wokalizować bardziej złożone wyrazy;
• w 2. roku życia dziecko kopie piłkę, wchodzi po schodach krokiem dostawnym, używa łyżki, naśladuje rysowanie kreski pionowej, rozumie i wykonuje proste polecenia, buduje proste (ok. 2-4 wyrazy) zdania;
• w 3. roku życia dziecko sprawnie biega, podskakuje obiema nogami, wchodzi po schodach krokiem naprzemiennym (schodzi dostawnym), buduje złożoną wieżę (z około 10 klocków), używa łyżki i widelca, rozbiera się, rozumie złożone polecenia, buduje coraz bardziej rozbudowane zdania;
• w 4. roku życia dziecko chodzi po schodach bez konieczności przytrzymywania się, skacze na jednej nodze, ubiera się samo, potrafi przeciąć papier nożyczkami;
• w 5. roku życia dziecko rytmicznie biega (jak osoba dorosła), zaczyna pisać, zapina guzik, zawiązuje sznurowadła,;
• między 6. a 12. rokiem życia rozwija się rozumowanie naukowe i zrozumienie praw fizycznych; dziecko może zrozumieć wiele punktów widzenia i może zrozumieć jedną perspektywę sytuacji, doskonaleniu ulega zdolność do czytania, pisania i zapamiętywania złożonych informacji,
• powyżej 12. roku życia rozwija się poznanie społeczne, kształtują się poglądy, pojawia się i doskonali myślenie abstrakcyjne i logiczne.

>> Dowiedz się więcej: Jak wyglądają bóle wzrostowe u dziecka?

W czym pomagają kamienie milowe?

Znajomość powyższych etapów rozwoju pozwala na ocenę jego prawidłowego przebiegu. Dzieci, które nie osiągają, osiągają z opóźnieniem i/lub prezentują nieprawidłowy wzorzec powinny zostać poddane diagnostyce: początkowo ocenie przez lekarza (optymalnie specjalistę pediatrii i/lub neurologa dziecięcego), co pozwala znaleźć potencjalne źródło zaburzeń.

Dalsze kroki są ustalane indywidualnie.

Skoki rozwojowe dziecka – podsumowanie

“Skok rozwojowy” to potoczne określenie kamieni milowych – osiągnięć w zakresie rozwoju, które są wpisane w ludzką naturę. Każda kluczowa umiejętność pojawia się etapami w określonych ramach czasowych. W przypadku, gdy dany kamień milowy nie zostanie osiągnięty, wskazana jest ocena lekarska. Pamiętaj! Podejmowanie działań “na własną rękę” jest ryzykowne; w wielu przypadkach podłożem zaburzeń rozwojowych może być choroba, która wymaga specjalistycznej diagnostyki i leczenia.

Źródła

1. Neurologia wieku rozwojowego, Barbara Steinborn, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019
2. Misirliyan SS, Boehning AP, Shah M. Development Milestones. [Updated 2023 Mar 16]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-.
   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557518
3. Dosman CF, Andrews D, Goulden KJ. Evidence-based milestone ages as a framework for developmental surveillance. Paediatr Child Health. 2012 Dec;17(10):561-8. doi: 10.1093/pch/17.10.561. PMID: 24294064; PMCID: PMC3549694.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3549694
4. Malik F, Marwaha R. Cognitive Development. [Updated 2023 Apr 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-.
   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537095