Serce jest jednym z kluczowych narządów w ludzkim organizmie. Dzięki niemu możliwe jest tłoczenie krwi przez żyły i tętnice, a co za tym idzie — dostarczanie niezbędnych substancji do tkanek organizmu. Aby świadomie zadbać o zdrowie serca, warto poznać podstawy jego budowy oraz fizjologii. Z poniższego artykułu dowiesz się m.in. która komora serca jest większa i dlaczego, gdzie jest ono umiejscowione, jakie ma znaczenie dla organizmu, a także jak wesprzeć jego pracę. Zapraszamy do lektury!
Spis treści:
- Gdzie znajduje się serce człowieka?
- Serce człowieka – budowa
- Funkcje serca
- Wady budowy serca
- Diagnostyka chorób serca
- Zakończenie
Gdzie znajduje się serce człowieka?
Chcąc opowiedzieć o tym, gdzie jest serce, warto wspomnieć o anatomii bliskich mu narządów. Serce, płuca i część dróg oddechowych osłonięta jest swoistą kostną klatką utworzoną z żeber oraz mostka. Elastyczne połączenia kości tego obszaru umożliwiają ruchy klatki piersiowej, a zatem wspierają procesy oddychania i krążenia krwi. Serce spoczywa na górnej powierzchni przepony – jednego z mięśni oddechowych, który oddziela klatkę piersiową od jamy brzusznej.
>> To może Cię zainteresować: Mrowienie i drętwienie lewej ręki – co oznacza i jak leczyć te objawy?
Z której strony jest serce? Ludzkie serce jest narządem ukośnie ulokowanym w klatce piersiowej. Nie leży ono jednak zupełnie w osi ciała, a nieco z boku, bliżej strony lewej. Położenie serca nie jest przypadkowe — lewe płuco jest nieco mniejsze niż prawe.
Serce człowieka – budowa
Poznanie budowy serca jest niezbędne do zrozumienia jego funkcjonowania. Mimo niewielkiego rozmiaru (przeciętnie od 300 do 350 gramów), narząd ten ze względu na budowę histologiczną jest wyjątkowy — tworzy go tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca, o charakterystycznych rozgałęzieniach i jednym lub dwóch jądrach w każdej komórce.
Spoglądając na grafiki ukazujące, jak wygląda serce, można zauważyć, że ma ono kształt stożka o lekko zaokrąglonej podstawie – jest to tzw. koniuszek serca.
| Warto wiedzieć: Serce otoczone jest ochronnym workiem — osierdziem, które stanowi fizyczną barierę przed uszkodzeniami spowodowanymi tarciem i przeciwdziała nadmiarowemu rozciągnięciu tkanki mięśniowej serca po napływie krwi. Jej dwie warstwy – zewnętrzna i wewnętrzna – oddzielone są płynem surowiczym. |
Jaka jest wewnętrzna budowa serca – ile ma komór i przedsionków? Anatomia narządu umożliwia przepływ krwi. Serce człowieka ma cztery wydzielone zbiorniki — dwa z nich to przedsionki, a pozostałe dwa to komory. Oprócz nich wyróżnić można również przegrodę i cztery zastawki. Rolą zastawek znajdujących się pomiędzy komorami oraz przedsionkami jest zapobieganie cofaniu się krwi podczas fazy spoczynku serca – umożliwia to tłoczenie krwi do naczyń krwionośnych i dalej na obwód.
>> Przeczytaj: Peptyd natriuretyczny typu B – czym jest? Kiedy go oznaczać?
Prawy i lewy przedsionek serca – budowa i funkcje
Przedsionki serca, znajdujące się w górnej części narządu, to zbiorniki odgrywające znaczną rolę w fizjologii układu krążenia. Przedsionki dzieli włóknista przegroda, natomiast od komór odgradza je pierścień włóknisty. Do lewego przedsionka wpływa krew pochodząca z naczyń płucnych, która następnie wpływa do lewej komory serca. Do przedsionka prawego dociera krew powracająca z ogólnego obiegu, a następnie przedsionek pompuje go do prawej komory.
Prawa i lewa komora serca – za co odpowiada?
Każda komora serca posiada inne cechy anatomiczne, gdyż odpowiada za różne funkcje. Prawa komora serca jest zbiornikiem, do którego wpływa krew wyrzucona przez prawy przedsionek. W dalszym etapie cyklu pracy serca krew ta transportowana jest przez pień płucny do tkanek płuc. Prawa komora ma cienkie ściany, a jej kształt przypomina sierp.
Która komora serca jest większa? Lewa komora serca wymiary ma nieco większe niż komora prawa, co związane jest z wyższym ciśnieniem krwi, która przepływa przez zbiornik. Do lewej komory krew jest tłoczona z lewego przedsionka, a następnie transportowana do aorty – głównej tętnicy. Aorta umożliwia zaopatrzenie w tlen i substancje odżywcze większości tkanek organizmu.
Zastawki serca
Zastawki serca pełnią kluczową rolę w regulowaniu jednokierunkowego przepływu krwi między przedsionkami, komorami oraz głównymi naczyniami krwionośnymi. W sercu człowieka znajdują się cztery główne zastawki:
- dwie przedsionkowo-komorowe;
- dwie półksiężycowate.
Zastawki przedsionkowo-komorowe to zastawka mitralna, zwana również dwudzielną, znajdująca się między lewym przedsionkiem a lewą komorą, oraz zastawka trójdzielna, umiejscowiona między prawym przedsionkiem a prawą komorą. Mitralna ma dwa płatki, a trójdzielna trzy – ich zadaniem jest zapobieganie cofaniu się krwi podczas skurczu komór. Zastawki półksiężycowate, aortalna i płucna, kontrolują przepływ krwi z komór serca do odpowiednio aorty i pnia płucnego, zapobiegając jej cofaniu podczas rozkurczu.
To może Cię zainteresować:
>> Niedokrwienie mięśnia sercowego (zawał serca) – przyczyny, objawy, badania i leczenie
>> Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Węzeł zatokowo-przedsionkowy i jego rola w czynności skurczowej
Cykl pracy serca rozpoczynany jest przez węzeł zatokowo-przedsionkowy, strukturę zajmującą prawy przedsionek serca, dokładniej jego ścianę. Komórki węzła posiadają możliwość spontanicznego wyładowywania impulsów, dzięki którym pobudzają sąsiadujące tkanki do skurczu. Węzeł przedsionkowo-komorowy, ulokowany w centralnej części narządu, pozwala na zachowanie rytmiczności skurczów przedsionków oraz komór.
Sprawdź także:
>> Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje – część 1
>> Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje (cz.2). Ciśnienie tętnicze a styl życia
>> Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje (cz. 3). Diagnostyka nadciśnienia tętniczego
Funkcje serca
To, jak działa serce, wynika z jego wyjątkowej budowy. Wiemy już, czy serce to mięsień, jednak warto wspomnieć o tym, co pobudza go do czynności skurczowej. Unerwienie serca obejmuje nerwy współczulne (pobudzające) oraz gałęzie przywspółczulne (relaksujące). Włókna kontrolują rytmiczne napinanie i rozluźnianie tkanki mięśniowej. U osób dorosłych serce bije około 72 razy na minutę.
Cykl pracy serca dzieli się na trzy fazy. W fazie pierwszej dochodzi do szybkiego i krótkotrwałego skurczu przedsionków. W następnym etapie dochodzi do dłuższego skurczu komór, a na samym końcu do rozluźnienia – okresu spoczynku.
Cykl pracy serca dzieli się na trzy fazy. W fazie pierwszej dochodzi do szybkiego i krótkotrwałego skurczu przedsionków. W następnym etapie dochodzi do dłuższego skurczu komór, a na samym końcu do rozluźnienia – okresu spoczynku.
Sieć naczyń krwionośnych w organizmie tworzy dwa obiegi krwi – duży oraz mały.
- Krwiobieg duży rozpoczyna się od wyrzutu utlenowanej krwi z komory lewej, która następnie aortą wydostaje się na obwód. Na obwodzie aorta dzieli się na tętnice, tętniczki i naczynia włosowate, docierające do wszystkich komórek ciała i zaopatrujące je w tlen. Następnie naczynia włosowate żylne zabierają z komórek dwutlenek węgla i inne produkty przemiany materii i – łącząc się w żyły o coraz większej średnicy, odprowadzają krew z powrotem do serca, tym razem do prawego przedsionka i prawej komory.
- Krwiobieg mały transportuje krew wysyconą dwutlenkiem węgla w kierunku płuc. Tkanka płynna przepływa z prawej komory, początkowo przez pień tętnicy płucnej a następnie prawą i lewą tętnicę płucną. Dociera do płuc, gdzie oddaje dwutlenek węgla i wysyca się tlenem, a następnie płynie do lewego przedsionka serca.
>> Zobacz: Arytmia serca – przyczyny, objawy, leczenie i rokowania
Wady budowy serca
Serce powstaje już w pierwszych dniach życia płodowego (18-19 dzień po zapłodnieniu) i szacuje się, że większość nieprawidłowości anatomicznych powstaje właśnie w trakcie rozwoju wewnątrzmacicznego. Wśród wad serca można wyróżnić organiczne oraz czynnościowe, a najczęściej spotykane to:
- zwężenia i niedomykalności zastawek,
- zrośnięcia,
- przerost mięśnia sercowego,
- przetrwały przewód tętniczy Botalla,
- ubytek przegrody międzykomorowej lub przedsionkowej.
Czasem wada budowy serca związana jest z jego niewłaściwą lokalizacją. Przykładem jest dekstrokardia, czyli stan, kiedy pacjent posiada serce po prawej stronie klatki piersiowej. Może być ona stanem izolowanym, jak też jedną z licznych malformacji.
>> Przeczytaj też: Co to jest tachykardia (częstoskurcz)? Objawy, przyczyny i leczenie
Diagnostyka chorób serca
Diagnostyka chorób serca obejmuje szeroki wachlarz badań nieinwazyjnych i inwazyjnych, które pozwalają na ocenę struktury i funkcji serca, a także przepływu krwi.
- Jednym z najczęściej stosowanych badań jest USG Dopplera, wykorzystujące fale dźwiękowe do obrazowania przepływu krwi i wykrywania problemów takich jak zwężenia tętnic czy niedomykalność zastawek.
- Z kolei echokardiogram, również oparty na ultradźwiękach, dostarcza szczegółowych obrazów serca, umożliwiając ocenę jego rozmiaru, kształtu, funkcji zastawek oraz wykrycie zakrzepów czy wad wrodzonych.
- Rezonans magnetyczny serca (MRI) dostarcza szczegółowych obrazów mięśnia sercowego, zastawek i naczyń, pomagając diagnozować choroby takie jak dławica piersiowa, niewydolność serca czy wady wrodzone.
Uzupełnieniem diagnostyki są badania krwi (np. analiza z krwi obwodowej) EKG, tomografia komputerowa i scyntygrafia, które razem tworzą kompleksowy obraz stanu serca i układu krążenia.
Współczesne badania laboratoryjne umożliwiają bardzo specyficzną diagnostykę przydatną dla monitorowania stanu mięśnia sercowego. Przykładem jest badanie NT-proBNP, które jest laboratroyjnym markerem niewydolności serca.
Zakończenie
Serce to narząd, od którego zdrowia zależy funkcjonowanie również innych organów. Jego rola jest nieoceniona, dlatego warto dbać o jego zdrowie. Wykonując badania kontrolne, zapewnisz sobie zdrowie i poczucie bezpieczeństwa.
>> Zobacz również: Badania laboratoryjne, które należy wykonać przy diagnostyce nadciśnienia tętniczego
Jeśli planujesz wykonanie kontrolnych badań krwi, nie zapomnij o pakietach badań kompleksowo sprawdzających stan gospodarki lipidowej, takich jak: Pakiet serce pod kontrolą oraz Pakiet serce pod kontrolą (kompleksowy).
Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz
Bibliografia
- Mahadevan V., Heart anatomy, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0263931917302648 (dostęp: dnia 15.12.2024).
- Morze J., Lipoproteiny – klucz do zrozumienia lipidogramu, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/lipoproteiny-klucz-do-zrozumienia-lipidogramu/ (dostęp: 15.12.2024).
- Matusiak D., Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) – przyczyny, obajwy, diagnostyka i leczenie, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/choroba-wiencowa-choroba-niedokrwienna-serca-przyczyny-objawy-diagnostyka-i-leczenie/ (dostęp: 15.12.2024).
- Janowicz A., Co to jest bradykardia? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/co-to-jest-bradykardia-objawy-przyczyny-diagnostyka-i-leczenie/ (dostęp: 15.12.2024).
- Banaszczyk K, Arytmia serca – przyczyny, objawy, diagnostyka i rokowania, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/arytmia-serca-przyczyny-objawy-leczenie-i-rokowania/ (dostęp: 15.12.2024).
- Katz A. M., Physiology of the heart, https://books.google.com/books?hl=pl&lr=&id=24CcilHdzC4C&oi=fnd&pg=PR7&dq=heart+physiology&ots=3tbeMJFeR0&sig=mdavR0wnHlSgH4W1AzlUbjOPxik (dostęp: 15.12.2024).
- Respondek-Liberska M., Rozwój płodowy serca i dużych naczyń, https://podyplomie.pl/system/products/sample_pdfs/000/008/570/original/Wady_serca_srodki_tom_1_%281%29.pdf?srsltid=AfmBOoqLApRgZitiYRHQcgxhweSe-oLp1ettYbduxy9Kl3rMXyRUNdRF (dostęp: 15.12.2024).
- Maldijan P. D., Saric M., Approach to Dextrocardia in Adults: Review, https://ajronline.org/doi/full/10.2214/AJR.06.1179 (dostęp: 15.01.2025).
- Yoganathan, A. P., He Z., Jones S. C., Fluid Mechanics of Heart Valves, https://www.annualreviews.org/content/journals/10.1146/annurev.bioeng.6.040803.140111 (dostęp: 5.01.2025)
- Pfister R. i in., Use of NT-proBNT in routine testing and comparison to BNP, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1016/j.ejheart.2003.12.012 (dostęp: 30.01.2025)
