Termin „sepsa” budzi uzasadniony lęk u każdego rodzica. Jakie są jej objawy? Gdzie szukać pomocy? Czy sepsę da się wyleczyć? Przeczytaj i dowiedz się najważniejszych rzeczy o sepsie.
Spis treści:
- Sepsa u dziecka – co to jest?
- Sepsa u dziecka – przyczyny
- Sepsa u dzieci – objawy
- Sepsa u dziecka – niezbędna diagnostyka
- Leczenie sepsy u dzieci
- Sepsa u dziecka – powikłania
- Sepsa u dzieci – czy jest wyleczalna?
- Podsumowanie
Sepsa u dziecka – co to jest?
Sepsa to stan, w którym dochodzi do gwałtownej reakcji organizmu na zakażenie ogólnoustrojowe. Nie jest to samodzielna jednostka chorobowa, gdyż do sepsy prowadzi wiele rodzajów zakażeń, np.:
- zapalenie płuc,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- zakażenie układu moczowego,
- zapalenie narządów jamy brzusznej,
- zapalenie skóry i tkanki podskórnej,
- zapalenie tkanek miękkich.
Gdy reakcji tej towarzyszy dysproporcja między zapotrzebowaniem organizmu na tlen a możliwościami efektywnego dostarczania mówimy o wstrząsie septycznym.
Zarówno sepsa, jak i wstrząs septyczny, są stanami zagrożenia życia i wymagają natychmiastowej hospitalizacji.
Sepsa u dziecka – przyczyny
Do sepsy mogą prowadzić zakażenia wirusowe, bakteryjne i grzybicze. Sepsa jest najczęściej wywołana zakażeniem bakteryjnym, a w poszczególnych grupach wiekowych istnieją spore różnice co do konkretnych patogenów:
- u noworodków – paciorkowce grupy B (GBS), Escherichia coli i Listeria monocytogenes,
- u niemowląt i starszych dzieci, zwłaszcza do 5. roku życia – Haemophilus influenzae typu b (Hib), Neisseria meningitidis i Streptococcus pneumoniae.
Dzieci obciążone niektórymi chorobami przewlekłymi znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka zakażenia ogólnoustrojowego:
- dzieci często hospitalizowane mogą być podatne na zakażenia gronkowcem złocistym opornym na metycylinę (MRSA) i enterokokami opornymi na wankomycynę,
- dzieci z obniżoną odpornością (wrodzoną lub nabytą, np. po przeszczepach) i osoby z przewlekłymi chorobami współistniejącymi są narażone na zwiększone ryzyko sepsy wywołanej przez drobnoustroje Gram-ujemne, w szczególności Pseudomonas aeruginosa, a także paciorkowce alfa-hemolizujące i grzyby.
>> Przeczytaj: Choroba Kawasaki – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Sepsa u dzieci – objawy
Pierwsze objawy sepsy mogą nie być wyraźne, stąd przy interpretacji stanu chorego dziecka bardzo ważne jest śledzenie dynamiki przebiegu choroby. Pierwszym, jednym z najważniejszych elementów, z jednej strony subiektywnym, z drugiej bardzo charakterystycznym, jest ogólny wygląd dziecka. W większości przypadków dziecko z sepsą sprawia wrażenie naprawdę chorego.
Po tej wstępnej, szybkiej ocenie dodatkowo można zaobserwować:
- gorączkę (powyżej 38°C) lub hipotermię,
- przyspieszony oddech i/lub wzmożony wysiłek przy oddychaniu,
- bezdechy,
- marmurkowatą lub nadmiernie ucieploną, czerwonawą skórę; zdarza się, że skóra dziecka septycznego wydaje się szara, jakby pokryta woskiem,
- zaburzenia świadomości – drażliwość, płacz z grymasem bólu, dezorientacja, patologiczna senność, utrudniony lub brak kontaktu z opiekunem,
- bardzo niewielka ilość oddawanego moczu lub bezmocz,
- przyspieszona czynność serca,
- wysypka nieblednąca pod wpływem ucisku,
- wymioty, ból brzucha.
>> Zobacz również: Duszność – punkt wspólny wielu dramatycznych chorób
Sepsa u dziecka – niezbędna diagnostyka
Podejrzenie sepsy jest wskazaniem do natychmiastowej hospitalizacji. Rozpoznanie jest ustalane przy pomocy:
- badania podmiotowego i przedmiotowego,
- szeregu badań dodatkowych.
Celem pierwszego etapu, czyli szczegółowej oceny lekarskiej, jest ocena stanu dziecka i wdrożenie pierwszych, kluczowych elementów leczenia. W drugim etapie wykonywane są badania dodatkowe, których celem jest nie tylko potwierdzenie rozpoznania, ale także ocena ewentualnych powikłań narządowych. Równocześnie dąży się do ustalenia źródła infekcji.
| Uwaga: Szczegółowe omówienie badań, które należy wykonać, przekracza ramy tego opracowania; zapamiętaj, że sepsy nie można próbować diagnozować w warunkach ambulatoryjnych, szczególnie u dziecka! |
Leczenie sepsy u dzieci
Terapia zakażenia ogólnoustrojowego jest złożona. Obejmuje nie tylko leczenie przyczynowe, ale i podtrzymujące i/lub wspomagające pracę ważnych dla życia narządów:
- antybiotykoterapia, najczęściej podwójna – początkowo empiryczna, a po uzyskaniu wyniku posiewu krwi, celowana,
- leki przeciwwirusowe (nie we wszystkich przypadkach możliwe; na część wirusów nie ma lekarstwa) lub przeciwgrzybicze,
- płynoterapia uwzględniająca zaburzenia elektrolitowe,
- leki przeciwgorączkowe i/lub przeciwbólowe,
- tlenoterapia (od biernej, np. wąsów tlenowych do czynnej, czyli respiratora),
- w przypadkach indywidualnych leki wspomagające pracę serca i nerek.
Sepsa u dziecka – powikłania
Sepsa, nawet leczona, może zostawiać trwałe następstwa, głównie uszkodzenie ważnych dla życia narządów. Najpoważniejszym powikłaniem jest zgon.
>> To może Cię zainteresować: Wymaz z gardła – co wykrywa badanie i kiedy się je zleca? Jak się przygotować?
Sepsa u dzieci – czy jest wyleczalna?
Sepsa, która została odpowiednio wcześnie rozpoznana, w większości przypadków jest wyleczalna. Pamiętaj, że jeżeli podejrzewasz sepsę u swojego dziecka, jego stan szybko się pogarsza lub Twój maluch sprawia wrażenie bardzo chorego (często rodzice podają, że nie poznają własnego dziecka), wezwij pogotowie ratunkowe lub niezwłocznie udaj się do najbliższego Szpitalnego Oddziału Ratunkowego.
| Uwaga: Przed bardzo groźnymi patogenami wywołującymi sepsę można się zaszczepić. Kalendarz szczepień ochronnych przewiduje szczepienie dzieci przeciwko pneumokokom (standardowo 10-walentną, można zdecydować się na odpłatną 13- lub 20-walentną, które są skuteczniejsze) i Haemophilus influenzae typu b. |
Zalecane (odpłatne) są szczepienia przeciwko meningokokom – pełen cykl szczepienia jest drogi, ale spodziewanych korzyści nie da się przeliczyć na jakąkolwiek walutę.
Podsumowanie
Sepsa to stan zagrożenia życia. Podejrzenie tego stanu jest wskazaniem do natychmiastowej hospitalizacji. Odpowiednio szybkie rozpoznanie istotnie zwiększa szansę na wyleczenie bez trwałych następstw.
Pamiętaj, że to Ty odpowiadasz za zdrowie i życie swojego dziecka – nie wahaj się zgłosić po pomoc dzwoniąc na 112 lub udając się na Szpitalny Oddział Ratunkowy.
Źródła
- Cruz AT, Lane RD, Balamuth F, Aronson PL, Ashby DW, Neuman MI, Souganidis ES, Alpern ER, Schlapbach LJ. Updates on pediatric sepsis. J Am Coll Emerg Physicians Open. 2020 Jul 3;1(5):981-993. doi: 10.1002/emp2.12173. PMID: 33145549; PMCID: PMC7593454. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7593454/ (dostęp 17.12.2024 r.).
- Mathias B, Mira JC, Larson SD. Pediatric sepsis. Curr Opin Pediatr. 2016 Jun;28(3):380-7. doi: 10.1097/MOP.0000000000000337. PMID: 26983000; PMCID: PMC4913352. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4913352/(dostęp 17.12.2024 r.).
- Schlapbach LJ, Watson RS, Sorce LR, Argent AC, Menon K, Hall MW, Akech S, Albers DJ, Alpern ER, Balamuth F, Bembea M, Biban P, Carrol ED, Chiotos K, Chisti MJ, DeWitt PE, Evans I, Flauzino de Oliveira C, Horvat CM, Inwald D, Ishimine P, Jaramillo-Bustamante JC, Levin M, Lodha R, Martin B, Nadel S, Nakagawa S, Peters MJ, Randolph AG, Ranjit S, Rebull MN, Russell S, Scott HF, de Souza DC, Tissieres P, Weiss SL, Wiens MO, Wynn JL, Kissoon N, Zimmerman JJ, Sanchez-Pinto LN, Bennett TD; Society of Critical Care Medicine Pediatric Sepsis Definition Task Force. International Consensus Criteria for Pediatric Sepsis and Septic Shock. JAMA. 2024 Feb 27;331(8):665-674. doi: 10.1001/jama.2024.0179. PMID: 38245889; PMCID: PMC10900966. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10900966/ (dostęp 17.12.2024 r.).
- Miranda M, Nadel S. Pediatric Sepsis: a Summary of Current Definitions and Management Recommendations. Curr Pediatr Rep. 2023;11(2):29-39. doi: 10.1007/s40124-023-00286-3. Epub 2023 May 9. PMID: 37252329; PMCID: PMC10169116. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10169116/ (dostęp 17.12.2024 r.).
- Peshimam N, Nadel S. Sepsis in children: state-of-the-art treatment. Ther Adv Infect Dis. 2021 Nov 23;8:20499361211055332. doi: 10.1177/20499361211055332. PMID: 34868580; PMCID: PMC8637770. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8637770/ (dostęp 17.12.2024 r.).
