Delikatna senność po posiłku lub ospałość są zależne między innymi od rodzaju spożytego posiłku. Mogą być bardziej nasilone np. u pacjentów z cukrzycą, insulinoopornością lub niedoczynnością tarczycy. W artykule podpowiadamy, co oznacza zmęczenie i senność po posiłku, kiedy może wystąpić, jak z nią walczyć, a także jakie badania pozwalają poznać jej przyczynę.
Spis treści:
- Senność po jedzeniu – przyczyny
- Czy senność po jedzeniu należy skonsultować z lekarzem?
- Senność po jedzeniu – jakie badania warto wykonać?
- Jak sobie poradzić z sennością po jedzeniu?
Senność po jedzeniu – przyczyny
Łagodna senność po posiłku może wiązać się ze zmianami neurohormonalnymi występującymi w układzie pokarmowym.
Warto jednak wspomnieć, że senność po jedzeniu może wiązać się z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi. Przykładowo zbyt obfity posiłek, szczególnie taki o wysokim indeksie glikemicznym i zawierającym spore ilości węglowodanów, może nasilać senność poposiłkową. Konsekwencją tego jest szybki wyrzut insuliny do krwioobiegu, która jest produkowana przez komórki beta trzustki.
Z sennością po posiłku wiąże się dodatkowo obniżona czujność i spowolnienie funkcji psychologicznych. Problem może także nasilać spożywany do posiłku alkohol.
| Warto wiedzieć Pacjenci zmagający z się z insulinoopornością mogą doświadczać „ataku” senności po jedzeniu słodyczy lub obiedzie. |
Senność po jedzeniu a cukrzyca i insulinooporność
Zarówno cukrzycy typu II, jak i insulinooporności towarzyszy hiperglikemia poposiłkowa (podniesiony poziom glukozy we krwi po jedzeniu), a z nią związana jest senność. To mało specyficzny objaw, który występuje również w stanie przedcukrzycowym.
Senności po jedzeniu może towarzyszyć również uczucie osłabienia i zmęczenia.
| Warto wiedzieć Senność po jedzeniu może wystąpić również u kobiet w ciąży, co może wiązać się z tzw. cukrzycą ciążową. |
>> Przeczytaj także: Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2
Senność po jedzeniu a Hashimoto i choroby tarczycy
Niedoczynność tarczycy i autoimmunologiczne zapalenie tego narządu (np. choroba Hashimoto) są czynnikami ryzyka rozwoju insulinooporności. Wynika to z kilku mechanizmów, m.in.:
- spowolnienia jelitowej absorpcji (wchłaniania) glukozy,
- zmniejszenia zużycia glukozy zależnego od insuliny,
Po posiłku w przypadku niedoczynności tarczycy obserwuje się wzrost poposiłkowego wydzielania insuliny. Wynika to m.in. z ograniczonego wychwytu glukozy przez mięśnie, do czego może przyczynić się „wadliwy” transporter glukozy w komórkach – GLUT4.
Czy senność po jedzeniu należy skonsultować z lekarzem?
Sporadyczna senność po posiłku nie jest zwykle powodem do obaw, jednak jej częste występowanie powinno skłonić pacjenta do konsultacji z lekarzem. To mało specyficzny objaw mogący świadczyć o zaburzeniach gospodarki węglowodanowej – prowadzi do hiperglikemii lub rzadziej do hipoglikemii poposiłkowej.
| Warto wiedzieć Hipoglikemia wiąże się przede wszystkim z przedawkowaniem insuliny, doustnych leków przeciwcukrzycowych lub wysiłkiem fizycznym. |
Senność po jedzeniu – jakie badania warto wykonać?
Badanie warte wykonania przy senności poposiłkowej to oznaczanie poziomu:
- glukozy i insuliny, np. krzywa insulinowa i cukrowa – ich pomiar umożliwia oznaczenie wskaźnika insulinooporności HOMA-IR;
- hemoglobiny glikowanej HbA1c – pozwala zobrazować średnie stężenie glukozy we krwi z ostatnich 2-3 miesięcy;
- hormonów tarczycy (TSH, fT3, fT4) z uwzględnieniem przeciwciał anty-TPO oraz anty – TG – niezbędne w diagnostyce chorób tarczycy
W ramach kontroli glikemii pacjent powinien samodzielnie oznaczać poziom cukru za pomocą glukometru.
| Warto wiedzieć Senność może wystąpić niezależnie od posiłku. Może przyczynić się do niej niedokrwistość z niedoboru żelaza, a także odwodnienie i hipersomnia (patologiczna nadmierna senność). |
Jak sobie poradzić z sennością po jedzeniu?
W redukcji senności po jedzeniu sprzyja odpowiednio zbilansowana dieta o niskim indeksie glikemicznym. Jest to szczególnie ważne w przypadku cukrzycy, stanu przedcukrzycowego, insulinooporności, hiperglikemii i hipoglikemii poposiłkowej. Pozwoli to ograniczyć „skoki” poziomu glukozy, a także ograniczyć nadmierną sekrecję (wydzielanie) insuliny.
Przykłady produktów z niskim i wysokim indeksem glikemicznym
Wśród produktów o niskim indeksie glikemicznym wymienia się:
- zielone warzywa,
- pomidory,
- cukinię,
- makaron al dente,
- kaszę gryczaną,
- pełnoziarnisty chleb żytni,
- rośliny strączkowe,
- gorzką czekoladę.
Produkty o wysokim indeksie glikemicznym to m.in.:
- pieczone ziemniaki,
- mąka pszenna i produkowane z niej pieczywo,
- arbuz,
- gotowana marchewka.
>> Zobacz również: Jak obniżyć poziom cukru we krwi? Dieta cukrzycowa
Wzmożone i patologiczne uczucie senności po jedzeniu może towarzyszyć zaburzeniom gospodarki węglowodanowej – zarówno hiper, jak i hipoglikemii. Swój wpływ mają również choroby endokrynologiczne tarczycy, takie jak niedoczynność. W przypadku wystąpienia nasilonej senności i zmęczenia po posiłku rozważ konsultację z lekarzem i wykonanie badań wykorzystywanych, m.in. w diagnostyce cukrzycy. Istotna jest również dieta o niskim indeksie glikemicznym, która ogranicza nadmierny wzrost poziomu glukozy po jedzeniu.
Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
- Gierach M, Gierach J, Junik R (2014) Insulinooporność a coroby tarczycy, Endokrynologia Polska, Tom/Volume 65; Zeszyt edukacyjny I/Education supplement I/2014
- Gorzkowska A, Klimkowicz-Mrowiec A (2023) Neurologia wieku podeszłego, Warszawa: PZWL
- Jeznach-Steinhagen A (2020) Żywienie osób z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi, Warszawa: PZWL
- Karnafel W (2017) Hipoglemia, Warszawa: PZWL
- https://diabetologia.mp.pl/diagnostyka/121060,hipoglikemia-reaktywna
- https://diabetologia.mp.pl/diagnostyka/121060,hipoglikemia-reaktywna
- https://www.cell.com/iscience/fulltext/S2589-0042(23)02040-0
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15488646/
- https://www.mdpi.com/2072-6643/12/4/936
- https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/68179,indeks-glikemiczny
