Skóra to największy narząd naszego organizmu, w obrębie którego również mogą rozwijać się nowotwory złośliwe, w tym rak skóry. Jakie są objawy choroby? Na czym polega diagnostyka i leczenie raków skóry? Jakie jest rokowanie w przypadku tych nowotworów? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.
Spis treści:
- Czym jest rak skóry?
- Rak skóry: rodzaje
- Przyczyny rozwoju raka skóry: czynniki ryzyka
- Jak wygląda rak skóry: objawy sygnalizujące rozwój zmiany nowotworowej
- Rozpoznanie raka skóry
- Rak skóry: leczenie
- Profilaktyka raka skóry. Co zrobić, by zmniejszyć ryzyko zachorowania?
Czym jest rak skóry?
Raki skóry to niejednolita grupa nowotworów złośliwych, która stanowi największy ich odsetek. Zgodnie z wiedzą histologiczną, raki wywodzą się z tkanki nabłonkowej. Należy w tym miejscu wyjaśnić, że nie każdy nowotwór złośliwy to rak. Nowotwory złośliwe to szersza grupa, ponieważ zalicza się do nich raki, ale również nowotwory wywodzące się z innych tkanek niż tkanka nabłonkowa.
Dla przykładu czerniak to nowotwór złośliwy skóry niebędący rakiem skóry, ponieważ wywodzi się on z melanocytów, a nie z komórek nabłonka. Mówiąc więc o rakach skóry, nie mamy na myśli czerniaka.
Zachorowalność na raka skóry
Raki skóry mogą wystąpić w każdym wieku, jednak zdecydowanie częściej pojawiają się u osób starszych. Ich powstawanie jest związane z narażeniem na promieniowanie ultrafioletowe, co sprawia, że są częściej diagnozowane w krajach o dużym nasłonecznieniu (np. w Australii). Zgodnie z danymi statystycznymi, raki skóry stanowią aż 97% nowotworów złośliwych skóry i około 30-40% wszystkich nowotworów złośliwych ogólnie.
Najczęściej występującym nowotworem złośliwym skóry jest rak podstawnokomórkowy – stanowi on ponad 80% wszystkich raków skóry. Drugim pod względem częstości występowania jest rak kolczystokomórkowy, który stanowi około 20% raków skóry. Warto wspomnieć, że zauważalny jest wzrost częstości występowania raków skóry w populacji europejskiej.
>> Przeczytaj: Glikacja i jej wpływ na proces starzenia skóry
Rak skóry: rodzaje
Jak już wspomniano, raki skóry to niejednorodna grupa nowotworów. Wyróżniamy wśród nich:
- raka podstawnokomórkowego,
- raka kolczystokomórkowego, określanego również jako rak skóry płaskonabłonkowy,
- raka brodawkującego (zaliczanego do raków kolczystokomórkowych).
Wymienione powyżej dwa główne rodzaje raków skóry różnią się od siebie nie tylko częstością występowania, ale również przebiegiem i rokowaniem, o czym więcej można przeczytać w kolejnych akapitach.
>> Sprawdź też: Przebarwienia skóry. Przyczyny, diagnostyka i terapia
Podstawnokomórkowy rak skóry
Rak podstawnokomórkowy to nowotwór wywodzący się z komórek macierzystych mieszka włosowego. Wyróżniamy kilka typów raka podstawnokomórkowego, a mianowicie:
- typ guzkowy,
- typ barwnikowy,
- typ powierzchowny,
- typ twardzinopodobny.
Należy podkreślić, że rak podstawnokomórkowy niezwykle rzadko daje przerzuty (mniej, niż 0,6% przypadków). Typowo wykazuje powolny, wieloletni wzrost oraz tendencję do miejscowego naciekania otaczających tkanek.
Rak skóry kolczystokomórkowy
Rak kolczystokomórkowy to nowotwór złośliwy skóry, wywodzący się z komórek warstwy kolczystej naskórka.
Naskórek to najbardziej zewnętrzna warstwa skóry, która zbudowana jest typowo z czterech warstw, jedną z nich jest właśnie warstwa kolczysta. Na ten nowotwór złośliwy częściej zapadają mężczyźni. Z rakiem kolczystokomórkowym wiąże się większe ryzyko naciekania tkanek otaczających oraz przerzutowania (3-5%). Nowotwór ten może przerzutować między innymi do węzłów chłonnych i płuc.
>> To może Cię zainteresować: Najczęstsze nowotwory u kobiet i mężczyzn
Przyczyny rozwoju raka skóry: czynniki ryzyka
Przyczyną rozwoju raków skóry są mutacje genetyczne, do których dochodzi między innymi pod wpływem działania pewnych czynników środowiskowych. Do czynników ryzyka rozwoju raków skóry zalicza się:
- narażenie na promieniowanie ultrafioletowe,
- korzystanie z solariów, niestosowanie fotoprotekcji (kremów z filtrem),
- ekspozycja na promieniowanie jonizujące, węglowodory aromatyczne, tytoń do żucia,
- obniżenie odporności, zakażenie wirusem HIV,
- stan po przeszczepie narządów,
- przewlekłe drażnienie skóry,
- palenie tytoniu,
- przewlekłe stany zapalne w obrębie skóry,
- starszy wiek,
- dodatni wywiad rodzinny.
>> Przeczytaj również: Rola badań genetycznych w diagnostyce nowotworów
Jak wygląda rak skóry: objawy sygnalizujące rozwój zmiany nowotworowej
Raki skóry są związane z promieniowaniem UV, a więc lokalizują się najczęściej na odsłoniętych częściach ciała, szczególnie na twarzy, szyi, grzbietach rąk.
W odniesieniu do raka podstawnokomórkowego obserwuje się najczęściej obecność pojedynczego guzka, który cechuje się perłowo-białym brzegiem, a czasami centralnie zlokalizowanym owrzodzeniem.
Rak kolczystokomórkowy również jest zazwyczaj twardym guzkiem, często owrzodziałym, z tendencją do rozpadu. Raki kolczystokomórkowe często lokalizują się na pograniczu skóry i błon śluzowych, na przykład na czerwieni wargowej.
Rozpoznanie raka skóry
Doświadczony dermatolog już na podstawie obrazu klinicznego jest w stanie wysnuć podejrzenie raka skóry. Należy mieć jednak świadomość, że zarówno rak podstawnokomórkowy, jak i kolczystokomórkowy może występować w różnych odmianach i nie zawsze przyjmuje klasyczny, podręcznikowy wygląd.
Z tego powodu ogromną rolę w diagnostyce raków skóry oraz czerniaka odgrywa badanie dermatoskopowe, a więc oglądanie zmian skórnych z użyciem narzędzia powiększającego obraz. Obraz dermatoskopowy poszczególnych rodzajów nowotworów skóry jest różny, co pozwala lekarzowi na postawienie wstępnej diagnozy. Potwierdzeniem rozpoznania jest jednak badanie histopatologiczne usuniętej zmiany.
Badania laboratoryjne przy raku skóry
Badania laboratoryjne nie mają zastosowania w rozpoznawaniu raków skóry. Najważniejsze jest dokładnie przeprowadzone badanie dermatoskopowe, które ma na celu wytypowanie zmian wzbudzających niepokój onkologiczny. Zmiany te powinny zostać wycięte chirurgicznie i ocenione w badaniu histopatologicznym.
Badania histopatologiczne przy raku skóry
Badanie histopatologiczne jest niezbędną procedurą przy podejrzeniu raka skóry. Badaniu temu poddaje się usuniętą chirurgicznie zmianę skórną.
Badanie histopatologiczne pozwala na potwierdzenie rozpoznania oraz identyfikację rodzaju raka skóry. Co więcej, umożliwia ocenę marginesu, z jakim usunięto zmianę i tym samym ocenę doszczętności wycięcia.
>> Sprawdź też: Czym są markery nowotworowe i jakich dostarczają informacji?
Rak skóry: leczenie
Leczeniem z wyboru w przypadku raków skóry jest wycięcie chirurgiczne. Jednak nie w każdym przypadku możliwe jest usunięcie zmiany.
W sytuacji, gdy pacjent nie kwalifikuje się do usunięcia chirurgicznego wykorzystywane są inne metody leczenia, w tym między innymi:
- terapia fotodynamiczna,
- kriochirurgia,
- radioterapia,
- stosowanie substancji miejscowych takich jak imikwimod, 5-fluorouracyl.
Rak skóry: rokowanie
W większości przypadków rokowanie w przebiegu raków skóry jest dobre, szczególnie w przypadku niezwykle rzadko przerzutującego raka podstawnokomórkowego. Rokowanie zależy jednak od wybranej metody leczniczej (najlepsze w przypadku wycięcia chirurgicznego) oraz od rozległości i stopnia zajęcia tkanek otaczających. W przypadku raka kolczystokomórkowego wyleczalność określaną poprzez 5-letni okres wolny od choroby wynosi około 90%.
>> To może Cię zainteresować: Wpływ promieni słonecznych na skórę
Profilaktyka raka skóry. Co zrobić, by zmniejszyć ryzyko zachorowania?
Najważniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju raków skóry jest narażenie na promieniowanie ultrafioletowe. Co więc można zrobić, by zmniejszyć ryzyko zachorowania? Należy pamiętać o kilku zasadach, a mianowicie o:
- rezygnacji z korzystania z solarium,
- stosowaniu kremów z filtrem (najlepiej SPF 50), również zimą,
- unikaniu ekspozycji na promieniowanie UV w godzinach jego największego natężenia (11-15 latem),
- używaniu czapek, kapeluszy i innych nakryć głowy, które zmniejszają narażenie skóry twarzy na promieniowanie UV,
- rezygnacji z palenia papierosów,
- regularnych, corocznych kontrolach dermatoskopowych.
>> Przeczytaj także: Tatuaż a zdrowie. Przeciwwskazania i choroby, uczulenie, ciąża
Raki skóry to najczęstsze nowotwory złośliwe. Częstość ich występowania rośnie wraz z wiekiem, a co za tym idzie z dłuższą ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe, co sprzyja powstawaniu mutacji genetycznych. Coroczna kontrola w gabinecie lekarza dermatologa pozwala na wczesne wychwycenie niepokojących zmian i usunięcie ich na początkowym etapie. Poprawia to istotnie rokowanie, ale i pozwala na osiągnięcie lepszych efektów estetycznych związanych z zabiegiem chirurgicznym.
Bibliografia
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2022,
- T. Jastrzębski, Klinika Chirurgii Onkologicznej Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku, Nowotwory skóry, rak podstawnokomórkowy i rak kolczystokomórkowy – klasyfikacja i leczenie. [dostęp online],
- S. Jabłońska i inni, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, PZWL 2005.
