Rak dwunastnicy nie jest częstym nowotworem spośród wszystkich schorzeń przewodu pokarmowego. Przez wiele lat potrafi nie dawać żadnych charakterystycznych objawów, co może niejednokrotnie uśpić czujność diagnostyczną. Rzadko rozpoznawany jest u osób młodszych, najczęściej diagnoza stawiana jest około 60 roku życia.
Spis treści:
- Rak dwunastnicy. Co to za choroba?
- Rak dwunastnicy: objawy choroby
- Rak dwunastnicy: jak wykryć?
- Leczenie pacjentów z rakiem dwunastnicy. Jak przebiega?
- Profilaktyka raka dwunastnicy
Rak dwunastnicy. Co to za choroba?
Rak dwunastnicy jest pierwotnym nowotworem tego narządu, wywodzącym się z błony śluzowej jego światła. Proces nowotworzenia polega na zmianie łagodnych zmian o strukturze histologicznej gruczolaka do komórek rakowych pod wpływem transformacji nowotworowej. Jako zmiana pierwotna występuje rzadko, stanowiąc około 1% wszystkich nowotworów złośliwych przewodu pokarmowego.
Innymi częstymi zmianami nowotworowymi diagnozowanymi w dwunastnicy są guzy neuroendokrynne (NET) i nowotwory podścieliskowe jak GIST. Dwunastnica stanowi także miejsce przerzutowania i naciekania wtórnie do nowotworów wywodzących się z innych narządów sąsiednich.
Ogniska nowotworowe najczęściej lokalizują się w części dystalnej dwunastnicy (45% rozpoznań), pozostałe w drugim i pierwszym odcinku dwunastnicy, (odpowiednio 40% i 15% rozpoznań).
Nowotwór nacieka bezpośrednio do narządów sąsiednich i do jamy otrzewnej. Przerzutowanie odbywa się poprzez drogę krwionośną do wątroby, płuc, kości i przez drogę limfatyczną do regionalnych węzłów chłonnych.
Przyczyny rozwoju raka dwunastnicy
Rak dwunastnicy rozwija się głównie powyżej 60. roku życia, rzadziej rozpoznania stawiane są u osób młodych, poniżej 30. roku życia. Częstość występowania nowotworu wzrasta wraz z wiekiem. Rozpoznawany jest statystycznie częściej u mężczyzn.
Najważniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju raka dwunastnicy jest polip gruczolakowaty. Do pozostałych czynników ryzyka zaliczyć można:
- choroby zapalne i immunologiczne jak choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia.
- rodzinnie występujące zespoły jak zespół rodzinnej polipowatości (zespół Peutza-Jeghersa, zespół Gardnera).
- przebyta cholecystektomia.
- palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu, niewłaściwa dieta.
>> Sprawdź: Badania wspierające leczenie alkoholizmu
Rak dwunastnicy: objawy choroby
Rak dwunastnicy jak niemal każda choroba nowotworowa, w początkowym swoim etapie nie daje żadnych objawów, są one trudne do zauważenia.
Guzy dwunastnicy o małych rozmiarach przez długi czas pozostają nieme klinicznie, a jedynie mogą dawać cechy niedokrwistości niedobarwliwej w badaniu morfologii krwi obwodowej (wywołanej przewlekłą utratą krwi ze zmiany nowotworowj).
Większe zmiany ogniskowe dwunastnicy powodują bóle brzucha, nudności, wymioty (będące efektem niedrożności przewodu pokarmowego).
Guzy zlokalizowane w okolicy brodawki Vatera prowadzą do rozwoju zażółcenia powłok skórnych (żółtaczka) i pozostałych cech cholestazy (zastoju żółci w przewodzie pokarmowym).
Do pozostałych objawów wskazujących na rozwój nowotworu zalicza się:
- nagły spadek masy ciała i osłabienie apetytu;
- krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego;
- zmiana rytmu wypróżnień, zaparcia stolca;
- nasilenie refluksu żołądkowo-przełykowego;
- obecność krwi w stolcu.
>> To może Cię zainteresować: Czarny stolec, smolisty stolec – przyczyny, diagnostyka, postępowanie
Rak dwunastnicy: jak wykryć?
Podstawą rozpoznania raka dwunastnicy jest wykonanie diagnostyki endoskopowej przewodu pokarmowego (gastroskopia). W trakcie gastroskopii pobiera się wycinki z śluzówki dwunastnicy (biopsja) do dalszej analizy histopatologicznej. Sporadycznie w diagnostyce wykorzystuje się badanie radiologiczne przewodu pokarmowego z użyciem papki barytowej by ocenić miejsce zwężenia światła dwunastnicy w przebiegu nowotworu. Do innych badań stosowanych często w diagnostyce zaliczamy:
- kapsułkę endoskopową,
- enteroskopię balonową.
Wstępnymi badaniami pomocniczymi, które mogą wskazać dalszy kierunek diagnostyki chorób przewodu pokarmowego i skierowania do odpowiednich specjalistów (gastrologa czy chirurga), są także:
- badanie morfologii krwi obwodowej z rozmazem;
- badanie kału w kierunku krwi utajonej.
W celu oceny rozległości naciekania zmian nowotworowych wykorzystywane są dodatkowe badania obrazowe przewodu pokarmowego jak:
- endosonografia (EUS);
- tomografia komputerowa (TK);
- badanie rezonansu magnetycznego (MR).
Przeczytaj:
>> Zapalenie dwunastnicy – objawy, przyczyny, badania i leczenie stanu zapalnego
>> Ból brzucha z prawej strony – co może oznaczać? Jakie mogą być przyczyny?
Leczenie pacjentów z rakiem dwunastnicy. Jak przebiega?
W zależności od typu histologicznego nowotworu, możliwości resekcji zmiany i zajęcia węzłów chłonnych ustala się dalszy plan leczenia chorych z nowotworem dwunastnicy.
Podstawowymi metodami leczenia są: odcinkowa duodenektomia lub pankreatoduodenektomia (operacja Whipple’a) w przypadku zmian poddających się resekcji.
Zmiany nieresekcyjne poddawane są radioterapii paliatywnej, protezowaniu przewodu pokarmowego i leczeniu chemioterapeutycznemu.
Czy rak dwunastnicy jest wyleczalny?
Trudno jednoznacznie ocenić stopień wyleczalności nowotworu dwunastnicy z uwagi na fakt wieloletniego okresu nowotworzenia przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby. W chwili wystąpienia dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego są one często na tyle niespecyficzne, że diagnostyka potrafi opóźnić się o prawie 6 miesięcy. W zależności od wielkości zmiany, stopnia jej zaawansowania i możliwości radykalnego leczenia, a także kilkuletniej obserwacji po włączonym leczeniu, można stwierdzić jej skuteczność.
>> Sprawdź: Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) – przyczyny, diagnostyka
Rak dwunastnicy: rokowania
W chwili postawienia rozpoznania u 22 do 71% chorych nowotwór daje przerzuty do węzłów chłonnych. Rokowanie w raku dwunastnicy zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania nowotworu w chwili uzyskania rozpoznania.
Profilaktyka raka dwunastnicy
Nie dysponujemy na chwilę obecną w pełni skutecznymi metodami chroniącymi przed rozwojem nowotworu złośliwego dwunastnicy. Aby ograniczyć lub zmniejszyć narażenie na rozwój raka, zaleca się:
- ograniczenie spożycia tytoniu i wyrobów nikotynowych;
- zmniejszenie spożywania alkoholu;
- stosowanie diety z ograniczeniem czerwonego mięsa i zastąpienie go innymi źródłami białka, spożywanie warzyw, owoców i błonnika pokarmowego;
- utrzymanie prawidłowej masy ciała.
W przypadku osób z rodzinną, genetyczną predyspozycją do występowania chorób nowotworowych, zalecane są testy przesiewowe.
Rak dwunastnicy wciąż pozostaje jednym z rzadziej występujących nowotworów przewodu pokarmowego, stanowiąc zaledwie 1% rozpoznań w przypadku zmian pierwotnie rozwijających się w tym narządzie. Często przez wiele lat diagnostyka choroby stanowi duży problem z uwagi na brak specyficznych objawów w początkowym okresie procesu nowotworowego. Aby uchronić się przed rozwojem choroby, warto zadbać o właściwą dietę, ograniczenie spożycia alkoholu, utrzymanie prawidłowej masy ciała. W przypadku osób będących w grupach ryzyka rozwoju choroby nowotworowej istnieje możliwość poddawania się okresowym badaniom przesiewowym z zakresu endoskopii przewodu pokarmowego.
Bibliografia
- Interna Szczeklika 2021, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2021.
- http://www.onkologia.zalecenia.med.pl/pdf/zalecenia_PTOK_tom1_04_Nowotwory_ukladu_pokarmowego_20151202.pdf (dostęp online: 10.03.2025).
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9663352/ (dostęp online: 09.03.2025).
- Ultrasonografia. Od wskazania do interpretacji. K. Seitz, B. Braun, wyd. Edra, Wrocław 2021
