Spis treści
Co to jest kaszel i jakie są jego rodzaje?
Kaszel to fizjologiczny odruch bezwarunkowy, jeden z podstawowych mechanizmów obronnych układu oddechowego, polegający na gwałtownym „wyrzuceniu” powietrza z płuc. Występuje na skutek pobudzenia receptorów kaszlowych, a następnie ośrodka kaszlowego w mózgu, co prowadzi do skurczu mięśni klatki piersiowej, przepony i krtani. Kaszel ma na celu usunięcie z dróg oddechowych zanieczyszczeń, nadmiaru śluzu i ciał obcych, zapobiegając tym samym gromadzeniu się szkodliwych substancji w płucach.
Ze względu na czas trwania kaszlu można wyróżnić trzy główne kategorie: kaszel ostry, podostry i przewlekły.
- Kaszel ostry – utrzymuje się do 3 tygodni, zwykle jest związany z zapaleniem dróg oddechowych na skutek infekcji wirusowej lub bakteryjnej.
- Kaszel podostry – trwa od 3 do 8 tygodni i może być wynikiem przewlekłego stanu zapalnego dróg oddechowych, alergii lub wskazywać na poważniejszy stan, taki jak zapalenie płuc lub oskrzeli.
- Kaszel przewlekły – trwa dłużej niż 8 tygodni. Ten rodzaj kaszlu może być związany z m.in. przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) czy astmą, a jego diagnozowanie i leczenie mogą wymagać zaawansowanych badań.
Kaszel może być również klasyfikowany w zależności od obecności i charakteru wydzieliny:
- Kaszel suchy – nie wiąże się z odkrztuszaniem wydzieliny, znanej jako plwocina. Jest często drażniący i może wydawać się bardziej bolesny.
- Kaszel mokry – towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny, co pomaga w usuwaniu śluzu i innych zanieczyszczeń z dróg oddechowych i jest ważne w procesie oczyszczania układu oddechowego.
Klasyfikacja kaszlu jest istotna zarówno dla lekarzy, jak i pacjentów, aby lepiej zrozumieć, jaka przyczyna go wywołuje oraz jakie należy wprowadzić leczenie, żeby pozbyć się uciążliwego odruchu kaszlowego.
Poznaj przyczynę swojego kaszlu
Diagnostyka kaszlu może obejmować różne metody, w zależności od jego charakteru, przyczyny i innych objawów towarzyszących. Badania pomagają zidentyfikować źródło kaszlu i rozpocząć odpowiednie leczenie. Zazwyczaj na pierwszym etapie lekarz przeprowadza wywiad medyczny z pacjentem, zadając pytania na temat wystąpienia objawów, w tym kaszlu, duszności, gorączki czy bólu w klatce piersiowej. Istotne jest również poinformowanie lekarza o ostatnich podróżach, kontaktach z osobami chorymi oraz stosowaniu antybiotyków. Następnie przeprowadzane jest badanie fizykalne, czyli osłuchanie płuc, serca i ogólna ocena stanu zdrowia pacjenta.
Kaszel to najczęściej objaw infekcji wirusowych, np. grypy A i B, RSV, SARS-CoV-2, ale może być to też efekt infekcji bakteriami atypowymi (więcej na ten temat TUTAJ), takimi jak Bordetella pertussis, Chlamydophila pneumoniae, Legionella pneumophila czy Mycoplasma pneumoniae. Laboratoryjna diagnostyka serologiczna zakażeń układu oddechowego pozwala często na określenie przyczyny infekcji układu oddechowego. Skuteczną metodą służącą do różnicowej diagnostyki kaszlu jest badanie obecności specyficznych przeciwciał wytwarzanych przez układ immunologiczny w odpowiedzi na patogen. Główną funkcją przeciwciał klasy IgA jest ochrona organizmu przed infekcjami w obrębie błon śluzowych. Jest to pierwsza linia obrony przed patogenami, która działa na zasadzie neutralizacji, co oznacza, że przeciwciała wiążą się z patogenami i uniemożliwiają im przyleganie do komórek błony śluzowej. Często wykrywa się wysokie stężenia przeciwciał IgA w początkowej, ostrej fazie infekcji układu oddechowego. Przeciwciała klasy IgM również mogą być markerem świeżego zakażenia. Poziom tych przeciwciał początkowo gwałtownie wzrasta, następnie spada, a na ich miejsce pojawiają się przeciwciała w klasie IgG. Te z kolei są odpowiedzialne głównie za długotrwałą odporność organizmu. W diagnostyce laboratoryjnej zaobserwowanie wyraźnego wzrostu stężenia przeciwciał w klasie IgG w badaniu dwóch kolejnych próbek pobranych w odstępie 2–3 tygodni wskazuje na aktywnie rozwijającą się infekcję.
W przypadku konieczności wykonania dodatkowych testów kolejnym krokiem są zwykle badania obrazowe, takie jak rentgen klatki piersiowej lub tomografia komputerowa. Czasami można zastosować spirometrię, czyli test czynnościowy płuc, który ocenia ich pojemność i przepływ powietrza w drogach oddechowych i może pomóc w diagnozowaniu astmy czy POChP, oraz bronchoskopię, aby dokładnie obejrzeć wnętrze płuc i pobrać próbki tkanki lub wydzieliny do dalszej analizy.
Wylecz się z kaszlu
Przewlekły kaszel znacznie obniża jakość życia, ale rozpoznanie przyczyny tego uciążliwego symptomu często stanowi nie lada wyzwanie, gdyż wiele różnych schorzeń może się tak manifestować. Ważne jest zrozumienie, że dokładna diagnoza wymaga przeprowadzenia różnorodnych badań i podejścia uwzględniającego całość obrazu klinicznego. Lekarz powinien posłużyć się danymi z wywiadu, badań fizycznych, testów laboratoryjnych i obrazowych, aby zidentyfikować źródło problemu i zastosować odpowiednie leczenie. W diagnostyce różnicowej warto uwzględnić infekcje bakteriami atypowymi (np. Chlamydophila pneumoniae czy Mycoplasma pneumoniae), które są częstą przyczyną przewlekłego kaszlu i wymagają terapii antybiotykami.
Zapamiętaj! Nigdy nie powinno się ignorować objawów i w przypadku przedłużającego się kaszlu zawsze warto skonsultować się ze specjalistą. Należy wykonać zlecone badania laboratoryjne, by wdrożyć właściwe leczenie i uniknąć poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Piśmiennictwo
- A.H. Morice, L. McGarvey, I. Pavord, on behalf of the British Thoracic Society Cough Guideline Group, Recommendations for the management of cough in adults, BTS GUIDELINES; 2006.
- P.G. Gibson, J.L. Simpson, N.M. Ryan, A.E. Vertigan, Mechanisms of cough, Current Opinion in Allergy and Clinical Immunology 2014; 14(1): 55–61.
- P.V. Dicpinigaitis, G.L. Colice, M.J. Goolsby, G.I. Rogg, S.L. Spector, B. Winther, Acute cough: a diagnostic and therapeutic challenge, Cough 2009, 5: 11.
- F. Blasi, P. Tarsia, S. Aliberti, Chlamydophila pneumoniae, Clinical Microbiology and Infection 2009; 15(1).
