Próg mleczanowy – jak i po co go wyznaczać?

Podczas intensywnego wysiłku pracujące mięśnie czerpią energię z ATP i fosfokreatyny oraz procesu glikolizy beztlenowej opartej na rozkładzie glikogenu do pirogronianu, a następnie do mleczanu (wymiennie nazywanego również kwasem mlekowym).

Związek ten stanowi nie tylko cenne źródło energii dla organizmu, ale jest również wykorzystywany jako marker do planowania i prowadzenia treningu sportowego z określoną intensywnością.

Spis treści:

1. Co to jest mleczan?
2. Co to jest próg mleczanowy?
3. Jakie jest zastosowanie wyników pomiaru progu mleczanowego?
4. Jak można wyznaczyć próg mleczanowy?
5. Podsumowanie

Co to jest mleczan?

Mleczan jest produkowany w czasie wysiłku fizycznego w mięśniach, głównie przez włókna szybkokurczące się, tj. typu IIA i IIX. Powstaje przede wszystkim w warunkach niedostatecznego dostępu tlenu, w których niemożliwe jest dostarczenie wystarczającej ilości energii, jedynie z wykorzystaniem metabolizmu tlenowego.

Jego stężenie wzrasta wraz ze wzrostem intensywności wysiłku. Wysiłek o niskiej lub umiarkowanej intensywności (30-50% VO_2max) wykonywany po zakończeniu treningu o dużej intensywności, przyspiesza eliminację mleczanu z krwi.

Fakt ten tłumaczy się zwiększonym wychwytywaniem tego związku przez pracujące mięśnie, gdzie jest wykorzystywany do syntezy glikogenu lub utleniany. Częściowo podlega również przemianie w glukozę lub glikogen w wątrobie.

>> Przeczytaj też: Jak uzupełnić glikogen mięśniowy po treningu?

Co to jest próg mleczanowy?

Stężenie mleczanu we krwi w spoczynku wynosi ok. 1 mmol/l (10 mg/dl). Jego głównym źródłem są wówczas erytrocyty. W czasie wysiłku fizycznego o niewielkim obciążeniu stężenie mleczanu we krwi nie ulega zmianie lub podwyższa się nieznacznie.

Podczas wykonywania aktywności fizycznej o wzrastającym obciążeniu początkowo ma miejsce niewielki, lecz stopniowy wzrost stężenia mleczanu we krwi. Przy pewnej wielkości obciążenia rozpoczyna się faza gwałtownego wzrostu stężenia tego związku we krwi, nieproporcjonalna do przyrostów obciążenia. Jego przyczyną jest wzrost udziału glikolizy beztlenowej w metabolizmie pracujących mięśni.

Obciążenie, przy którym rozpoczyna się szybki przyrost stężenia mleczanu we krwi, nazywa się progiem mleczanowym lub progiem przemian beztlenowych (anaerobowych). Próg ten u osób niewytrenowanych pojawia się zwykle przy 50-70% VO_2max. U dobrze wytrenowanych osób może on wystąpić przy obciążaniu nawet powyżej 80% VO_2max. Wyznaczenie progu mleczanowego ma duże znaczenie w ocenie wytrzymałości.

Jakie jest zastosowanie wyników pomiaru progu mleczanowego?

Obserwacja zmian zależności stężenia mleczanu we krwi od obciążenia wysiłkowego stanowi cenną informację o powstałych adaptacjach treningowych.

Wyznaczone wartości progu mleczanowego wykorzystywane są do:

• oceny wydolności wytrzymałościowej – im wyższy próg, tym zdolność do wysiłków tego typu jest większa,
• oceny postępu treningu wytrzymałościowego – przyrost wielkości progu w procesie treningu wytrzymałościowego jest dobrym wskaźnikiem prawidłowości i skuteczności treningu.

Wyniki pomiaru są bardzo pomoce przy planowaniu zindywidualizowanego programu treningowego. Możliwości poprawy wskaźnika progu mleczanowego są dużo większe niż VO_2max.

Jak można wyznaczyć próg mleczanowy?

W celu wyznaczenia wskaźnika progu beztlenowego wykorzystywane są testy wysiłkowe (zazwyczaj na bieżni lub cykloergometrze) o wzrastającym obciążeniu, podczas których kilkakrotnie jest pobierana próbka krwi – najczęściej z opuszka palca lub płatka ucha – w celu oznaczenia stężenia mleczanu.

>> Sprawdź też: Czym jest badanie kwasu mlekowego i co mówi o twojej wydolności? 

Podsumowanie

Ocena stężenia mleczanu we krwi jest powszechnie stosowanym markerem reakcji organizmu i stopnia jego adaptacji do wykonania określonego wysiłku fizycznego. Wzrost jego stężenia wywołany wysiłkiem fizycznym stanowi cenne źródło informacji o wydolności fizycznej i wytrzymałości sportowca.

Piśmiennictwo

1. Górski J. (red.). Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego. Wyd. PZWL, 2012 (dostęp 27.11.2024 roku)
2. Jegier A., Nazar K., Dziak A. (red.) Medycyna Sportowa. Wyd. PZWL, 2013 (dostęp 27.11.2024 roku)
3. Cięszczyk P. (red). Biochemia sportowa. Wyd. PZWL, 2023 (dostęp 27.11.2024 roku)