Od wielu lat na całym świecie można zaobserwować rosnącą popularność probiotyków. Trend ten dotyczy również Polski. Moda na probiotyki jest jednym z najkorzystniejszych nurtów prozdrowotnych ostatnich lat. Jak już wiemy, te niewielkie bakterie mają zdolność przywracania właściwej równowagi mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym, co korzystnie wpływa na funkcjonowanie wszystkich komórek organizmu. Wybór odpowiednich preparatów dostosowanych do układu mikroflory jelitowej i uwzględniających indywidualne problemy zdrowotne może istotnie poprawić stan zdrowia1,2.
Czym są probiotyki?
Nazwa probiotyki wywodzi się z greckiego słowa „pro bios”, co oznacza „dla zdrowia”. Są żywymi mikroorganizmami występującymi w produktach fermentowanych – jogurty, maślanka, kefir3. Źródłem probiotyków obecnie są również preparaty farmaceutyczne lub produkty zawierające ściśle zdefiniowane żywe drobnoustroje w odpowiedniej ilości2,3.
Co jest istotnie ważną kwestią w przypadku probiotykoterapii? Otóż to, że należy je stosować w sposób celowany, aby osiągnąć pożądane działanie. Konkretne szczepy probiotyczne wykazują ukierunkowane działanie, potwierdzone badaniami naukowymi. Nie tylko szczep, lecz także ilość bakterii w preparacie ma bardzo istotne znaczenie. W Polsce większość preparatów probiotycznych posiada status suplementów diety, podczas gdy tylko niewielka liczba z nich zarejestrowana jest jako produkty lecznicze1.
Wybór odpowiedniego probiotyku nie należy więc do najłatwiejszych kwestii. Sięgać możemy zarówno po preparaty jednoszczepowe, jak i po wieloszczepowe. Jednoszczepowe probiotyki zawierają jeden szczep bakterii, natomiast wieloszczepowe zawierają kilka różnych szczepów bakterii w składzie. Oba typy probiotyków mają swoje zalety. Probiotyki jednoszczepowe mogą być stosowane w celu dostarczania konkretnego szczepu mikroorganizmów, który jest znany ze swoich korzystnych właściwości. Natomiast probiotyki wieloszczepowe oferują szersze spektrum działań probiotycznych, dzięki różnorodności zawartych w nich szczepów1,4,5.
Kiedy stosować probiotyki?
Najczęściej pacjenci sięgają po probiotyki w trakcie antybiotykoterapii. Stosowanie antybiotyków niesie ze sobą ryzyko zaburzenia flory bakteryjnej przewodu pokarmowego i zwiększeniem odsetka Clostridium difficile, co prowadzić może do wystąpienia biegunki, a nawet do rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego. Wyniki przeprowadzonych badań dowodzą, że przyjmowanie probiotyków zmniejsza ryzyko wystąpienia biegunki poantybiotykowej o około 60%. W tym celu stosuje się najczęściej probiotyki zawierające szczepy bakterii Lactobacillus rhamnosus, Saccharomyces boulardii, Lactobacillus reuteri2,5,6.
Liczne badania naukowe dowodzą, że stosowanie probiotyków ma pozytywny wpływ na florę bakteryjną i mogą być skuteczne w zapobieganiu i leczeniu alergii pokarmowej. Zwiększają wydajność układu immunologicznego – szczególnie w dwóch pierwszych latach życia. Probiotyki, które stosowane są prenatalnie, a następnie podawane są noworodkom i niemowlętom, korzystnie wpływają na rozwój procesów przeciwalergicznych. Bakterie probiotyczne wspomagają także leczenie wyprysku atopowego. W tym celu stosowane są szczepy bakterii takie jak: Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacterium breve bb99, Propionibacterium freudenreichii spp.2-4. Lactobacillus rhamnosus GG i BifidobacteriumBb-12 skuteczne są w zapobieganiu i leczeniu atopowego zapalenia skóry2.
Istotną informacją w kontekście przewlekłej probiotykoterapii jest brak udowodnionej skuteczności jej profilaktycznego, niedostosowanego pod kątem szczepów bakterii oraz bardzo długo trwającego stosowania. Należy pamiętać że szczepy bakterii powinny być stosowane w sposób świadomy, dobrany do dolegliwości.
Łatwa dostępność preparatów probiotykowych często wiąże się z ich nadużywaniem lub nieprawidłowym, często nieuargumentowanym stosowaniem. Pomimo tego, że probiotyki są zazwyczaj bezpieczne, mogą wywoływać działania niepożądane. Najczęściej pacjent doświadcza wzdęć oraz dyskomfortu brzusznego. Pojawiają się one rzadko i mają łagodny przebieg. Bardzo rzadko mogą prowadzić do wystąpienia infekcji, szczególnie u osób z uszkodzoną śluzówką nabłonka jelitowego2. Warto również wspomnieć o tym, że probiotyki nie są „dla wszystkich”. Udowodnione działanie probiotyków na układ odpornościowy sugeruje, że u pewnych grup chorych nadmierna jego stymulacja może wywołać stan zapalny6,7.
Piśmiennictwo
- Szachta P. Probiotyki – praktyczny przewodnik w pigułce, czyli jasna i ciemna strona bakterii probiotycznych. Food forum 3(13)/2016, 40-45.
- Kaźmierska A. Probiotyki – recepta na zdrowie? Kosmos problemy nauk biologicznych 63(3)/2014, 455-472.
- Szałek E., Kaczmarek Z., Grześkowiak E. Wykorzystanie probiotyków we współczesnej farmakoterapii pediatrycznej. Terapia i leki 66(3)/2010, 168-172.
- Mojka K. Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje. Probl Gih Epidemiol 96(3)/2014, 541-549.
- Szajewska H. Praktyczne zastosowanie probiotyków. Gastroenterologia Kliniczna 6(1)/2014, 16-23.
- Wanke-Rytt M. Probiotyki – za i przeciw. Aktualności narodowego programu ochrony antybiotyków 1/2015.
- Suez J., Zmora N., Segal E. et al. Plusy, minusy i wiele niewiadomych probiotyków. Nat Med 25/2019, 716–729.
