Ocena stężenia mocznika we krwi to rutynowe badanie laboratoryjne wykorzystywane w trakcie diagnostyki wielu schorzeń. Co to jest mocznik i w jakich sytuacjach klinicznych można zaobserwować podwyższenie jego stężenia? Czy obniżony poziom mocznika we krwi to groźne zjawisko? Przeczytaj artykuł, by dowiedzieć się nieco więcej o tym związku chemicznym.
Spis treści:
- Mocznik we krwi – czym jest?
- Co wpływa na poziom stężenia mocznika we krwi?
- Zbyt wysoki poziom mocznika we krwi – co może oznaczać?
- Za niski poziom mocznika we krwi – co może oznaczać?
- Jak sprawdzić poziom stężenia mocznika we krwi?
- W jaki sposób można poprawić poziom stężenia mocznika we krwi?
Mocznik we krwi – czym jest?
Mocznik to organiczny związek chemiczny, który jest końcowym produktem przemiany białek w organizmie człowieka. W nerkach związek ten odpowiada za proces zagęszczania moczu. Parametr ten jest oznaczany przede wszystkim w trakcie diagnostyki internistycznej schorzeń dotykających nerek i wątroby oraz niektórych chorób metabolicznych.
Badanie stężenie mocznika jest również wykorzystywane w celu monitorowania pacjentów poddawanych dializom.
>> To może Cię zainteresować: Laboratoryjne badania nerek
Jak powstaje mocznik?
Mocznik jest wytwarzany w wątrobie na drodze przemian biochemicznych, określanych jako cykl mocznikowy (ornitynowy). W cyklu tym dochodzi do odłączenia się od aminokwasów (a więc podstawowych składowych białek) jonów amonowych zawierających azot. Jony amonowe mają właściwości toksyczne, co sprawia, że nie powinny być gromadzone w organizmie. Dzięki reakcjom chemicznym, składającym się na cykl mocznikowy, jony amonowe zostają przekształcone w rozpuszczalny mocznik, który może być usunięty z organizmu wraz z moczem.
Co wpływa na poziom stężenia mocznika we krwi?
Stężenie mocznika we krwi jest wartością zmienną – nie zależy tylko i wyłącznie od obecności schorzeń internistycznych. Zawartość mocznika we krwi jest uzależniona przede wszystkim od:
- wieku pacjenta,
- stosowanej diety (np. przy diecie bogatobiałkowej można obserwować wyższe stężenia mocznika we krwi),
- poziomu aktywności fizycznej (stężenie mocznika może być podwyższone po intensywnych treningach).
>> Przeczytaj również: Nawadnianie organizmu, suplementacja elektrolitów – fakty i mity
Zbyt wysoki poziom mocznika we krwi – co może oznaczać?
Jeśli w badaniach laboratoryjnych pacjenta wykazano podwyższony poziom mocznika we krwi, to może to świadczyć o takich stanach klinicznych jak np.:
- ostra i przewlekła niewydolność nerek,
- odwodnienie (które wynika ze zmniejszonego przyjmowania płynów lub jest związane ze stosowaniem leków moczopędnych w dużych dawkach),
- urazy z towarzyszącym zmiażdżeniem tkanek,
- oparzenia,
- zakażenia ogólnoustrojowe,
- krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Wysoki mocznik może być też związany z przyjmowaniem niektórych leków, w tym glikokortykosteroidów i tetracyklin. U pewnej liczby pacjentów będących w trakcie chemioterapii również można mieć do czynienia z podwyższonym stężeniem tego parametru.
Warto zaznaczyć, że samo oznaczenie stężenia mocznika nie pozwala w większości przypadków na postawienie konkretnej diagnozy, ale jest dla lekarza przydatną informacją, szczególnie w połączeniu z wynikami innych badań laboratoryjnych (w tym m.in. kreatyniny, jonogramu czy prób wątrobowych).
Za niski poziom mocznika we krwi – co może oznaczać?
Obniżone stężenie mocznika we krwi (mocznik poniżej normy) może towarzyszyć w takich sytuacjach klinicznych jak:
- ciężkie choroby wątroby, prowadzące do jej niewydolności,
- długotrwała głodówka,
- niewielkie spożycie białka z pokarmem,
- niektóre schorzenie endokrynologiczne, na przykład zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny,
- w czasie ciąży,
- u osób w podeszłym wieku.
>> Sprawdź też: Markery uszkodzenia wątroby i dróg żółciowych – enzymy wątrobowe
Jak sprawdzić poziom stężenia mocznika we krwi?
Stężenie mocznika oznacza się w osoczu krwi żylnej.
Aby sprawdzić stężenie mocznika we krwi, konieczne jest więc pobranie próbki krwi żylnej. Oznaczenie mocznika wykonuje się typowo z wykorzystaniem zautomatyzowanych analizatorów, przy użyciu metody enzymatycznej.
Jak przygotować się badania krwi?
Oznaczenie stężenia mocznika najlepiej wykonywać rano, na czczo. Warto pamiętać, aby w dniu poprzedzającym badanie zrezygnować z intensywnego wysiłku fizycznego, ponieważ może to wpłynąć na wartości oznaczanego parametru. Co więcej, na wynik oznaczenia może mieć wpływ także dieta bogato lub ubogobiałkowa, dlatego na dzień przed badaniem warto zwrócić uwagę na spożywane pokarmy.
>> To może Cię zainteresować: Jak prawidłowo przygotować się do badań laboratoryjnych?
W jaki sposób można poprawić poziom stężenia mocznika we krwi?
Poprawa wartości mocznika we krwi wymaga leczenia schorzeń, które wpływają na stężenie tego parametru laboratoryjnego. Konieczne mogą być także modyfikacje diety, w tym rodzaju spożywanych produktów. W kolejnych akapitach tego artykułu znajdziesz dokładne informacje na temat możliwości modyfikacji stężenia mocznika we krwi.
Jak podwyższyć poziom stężenia mocznika we krwi?
Jeżeli masz do czynienia ze zbyt niskim stężeniem mocznika we krwi w następstwie schorzenia wątroby lub zaburzeń endokrynologicznych (na przykład wielomoczu), to konieczne jest podjęcie specjalistycznego leczenia – endokrynologicznego lub hepatologicznego. Natomiast w sytuacji, gdy u pacjenta obserwuje się zaburzenia odżywiania, w tym zagłodzenie (wiąże się z niskimi wartościami mocznika), to konieczna jest zmiana diety oraz konsultacja dietetyczna, a czasami również psychiatryczna.
Jak obniżyć poziom stężenia mocznika we krwi?
Pacjenci często zastanawiają się, jak obniżyć mocznik we krwi. W sytuacji, gdy masz do czynienia z podwyższonym stężeniem mocznika, poprawę wyników laboratoryjnych można uzyskać poprzez leczenie jednostki chorobowej, która jest odpowiedzialna za te zaburzenia. Jeżeli podwyższony mocznik towarzyszy schorzeniom metabolicznym czy też niewydolności nerek, to konieczne jest leczenie choroby podstawowej.
Gdy nieprawidłowe wartości mocznika związane są ze stosowaną dietą, to konieczna może być zmiana nawyków żywieniowych i konsultacja dietetyczna. Natomiast w sytuacji dużego urazu lub oparzenia wartości mocznika wrócą do normy wraz z regeneracją organizmu.
Podsumowując, pomiar stężenia mocznika we krwi to przydatny parametr laboratoryjny, który pozwala na diagnozowanie i monitorowanie wielu schorzeń oraz stanów klinicznych. Jeżeli wykonasz oznaczenie stężenia mocznika i wynik tego badania jest nieprawidłowy, należy koniecznie skonsultować się ze swoim lekarzem – najlepiej z lekarzem rodzinnym lub internistą. Specjalista po wykonaniu badania przedmiotowego i ocenie stanu pacjenta zadecyduje o dalszym postępowaniu.
>> Sprawdź też: Przewlekła choroba nerek a zaburzenia endokrynne
Bibliografia
- P. Gajewski, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019/2020,
- K. Ciechanowski, Ocena czynności nerek, Podręcznik Wielka Interna, Wydawnictwo Medical Tribune 2009,
- E. Birkner i inni, Ćwiczenia praktyczne z biochemii: skrypt dla studentów II roku Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym, wydanie III, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2008,
- M. Miklaszewska, Laboratoryjne wskaźniki czynności nerek – sposób oznaczania i wartość kliniczna, Pediatria – praktyka kliniczna, Medycyna Praktyczna (dostęp: 04.06.2024).
