Powiększone migdałki – objawy, przyczyny u dorosłych i dzieci, leczenie

Powiększone migdałki to problem często spotykany zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Trudności w przełykaniu, chrapanie, nawracające infekcje, pogorszenie słuchu, a nawet zaburzenia oddychania – głównie pod postacią obturacyjnego bezdechu sennego – mogą posiadać wspólny mianownik właśnie pod postacią przerostu migdałków.

Czytając poniższy tekst, nie tylko zdobędziesz podstawową wiedzę na temat samej choroby, lecz dowiesz się też, kiedy konieczna jest wizyta u lekarza i jakie badania warto wykonać.

Spis treści:

1. Przyczyny powiększonych migdałków u dorosłych i dzieci
2. Powiększone migdałki u dzieci – jak rozpoznać chorobę?
3. Leczenie powiększonych migdałków
   • Jak leczyć powiększone migdałki u dorosłych?
   • Przebieg leczenia powiększonych migdałków u dzieci
   • Czy można leczyć powiększone migdałki domowymi sposobami?
4. Powiększone migdałki: jak zapobiegać chorobie?
5. Powiększone migdałki – często zadawane pytania
   • O czym świadczą powiększone migdałki?
6. Powiększone migdałki: podsumowanie

Przyczyny powiększonych migdałków u dorosłych i dzieci

Powiększone migdałki u dorosłych najczęściej są skutkiem:

• nawracających infekcji bakteryjnych (głównie o etiologii paciorkowcowej),
• infekcji wirusowych (np. mononukleozy zakaźnej, adenowirusa),
• przewlekłego zapalenia migdałków (związanego z częstymi zakażeniami w tej lokalizacji),
• alergii (zarówno wziewnych jak i pokarmowych),
• refluksu żołądkowo-przełykowego,
• czynników genetycznych (większa skłonność do przerostu migdałków),
• narażenia na dym tytoniowy i zanieczyszczenia powietrza (podrażnienie śluzówki),
• nowotworów (rzadko, ale wymaga wykluczenia w przypadku utrzymującego się powiększenia).

UWAGA nr 1 O ile u dzieci dominują przyczyny zakaźne, u dorosłych zawsze należy pamiętać o nowotworach zwłaszcza, gdy obecne są czynniki ryzyka pod postacią palenia tytoniu i/lub regularnego spożywania alkoholu.

Powiększone migdałki u dzieci – jak rozpoznać chorobę?

U dzieci migdałki są naturalnie większe niż u dorosłych, wynika to z faktu:

• istotnie częstszych wirusowych infekcji układu oddechowego,
• dojrzewania układu odpornościowego.

Jednak w miarę zwiększania się rozmiaru migdałków może wystąpić szereg objawów takich jak:

• trudności w przełykaniu i niechęć do jedzenia,
• chrapanie i bezdechy senne,
• nawracające infekcje gardła, ucha środkowego,
• mowa nosowa (przy przeroście migdałka gardłowego; brzmienie mowy „jak przy zatkanym nosie”),
• przewlekłe zmęczenie i problemy z koncentracją,
• oddychanie przez usta,
• pogorszenie słuchu.

>> Przeczytaj też: Jak objawia się przerost migdałka gardłowego u dziecka?

UWAGA nr 2 Jeśli dziecko często oddycha przez usta, ma nawracające anginy lub infekcje uszu, nauczyciele lub inni opiekunowie zgłaszają, że trzeba mówić głośno, by dziecko usłyszało – warto skonsultować się z laryngologiem.

Leczenie powiększonych migdałków

Sposób terapii zależy od przyczyny i nasilenia objawów – obejmuje zarówno metody zachowawcze, jak i chirurgiczne. Najczęstsze sposoby leczenia są następujące:

• antybiotykoterapia celowana – w infekcjach bakteryjnych,
• leki objawowe – przy infekcjach wirusowych,

UWAGA nr 3 Popularna substancja czynna przedstawiana jako lecz przeciwwirusowy – izoprynozyna – nie ma udowodnionego działania w skracaniu czasu objawów i redukcji odsetka powikłań w znacznej większości zakażeń wirusowych.

• sterydy donosowe – głównie przy alergii,
• tonsillektomia – usunięcie migdałków w przypadku przewlekłych infekcji lub bezdechów.

UWAGA nr 4 Decyzję o zabiegu podejmuje specjalista laryngolog po ocenie częstotliwości infekcji i wpływu na drożność dróg oddechowych.

>> Przeczytaj też: Dlaczego nie stosujemy antybiotyków na wirusy?

Jak leczyć powiększone migdałki u dorosłych?

U dorosłych leczenie często skupia się na:

• farmakoterapii (antybiotyki, leki przeciwzapalne),
• płukankach solnych i ziołowych (np. szałwia, rumianek),
• unikaniu czynników drażniących (dym, alkohol, pikantne potrawy),
• leczeniu refluksu (jeśli jest przyczyną podrażnienia),
• usunięciu migdałków w przypadku niepowodzenia leczenia zachowawczego.

Jak już wspomniano, niezwykle istotne jest wykluczenie nowotworu, zwłaszcza gdy powiększeniu towarzyszy utrata masy ciała lub owrzodzenia.

Przebieg leczenia powiększonych migdałków u dzieci

U dzieci stosuje się:

• leczenie infekcji (antybiotyki, leki objawowe),
• sterydoterapię donosową (przy alergicznym obrzęku),
• adenotomię (usunięcie przerośniętego migdałka gardłowego), tonsillektomię (w przypadku nawracających angin) lub oba jednocześnie.

UWAGA nr 5 Zabieg usunięcia migdałków wykonuje się zwykle po 3. roku życia, jeśli dziecko ma: co najmniej 7 infekcji rocznie przez rok, co najmniej 5 infekcji rocznie przez 2 lata, bezdechy senne lub trudności w oddychaniu. Należy jednak pamiętać, że decyzja o zabiegu jest ustalana indywidualnie.

Czy można leczyć powiększone migdałki domowymi sposobami?

Tak, w łagodnych przypadkach pomocne są:

• płukanki z soli fizjologicznej (redukują obrzęk),
• napar z szałwii lub rumianku (działa przeciwzapalnie),
• miód i propolis,
• nawilżanie powietrza (zapobiega podrażnieniom),
• odpoczynek i odpowiednie nawodnienie.

UWAGA nr 6 Domowe metody nie zastąpią leczenia infekcji bakteryjnej – jeśli objawy utrzymują się dłużej niż 3-4 dni, konieczna jest konsultacja lekarska. Pamiętaj, że anginę paciorkowcową leczy się przede wszystkim, by zapobiec nerkowym i sercowym powikłaniom zakażenia.

Powiększone migdałki: jak zapobiegać chorobie?

Aby zmniejszyć ryzyko powiększenia migdałków:

• unikaj kontaktu z chorymi (zwłaszcza w sezonie infekcyjnym),
• dbaj o higienę jamy ustnej (regularne mycie zębów),
• wzmocnij odporność (suplementacja witaminy D, zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna),
• unikaj dymu tytoniowego i zanieczyszczeń,
• lecz alergie i refluks (jeśli są przyczyną problemów).

Powiększone migdałki – często zadawane pytania

O czym świadczą powiększone migdałki?

Powiększone migdałki u dzieci świadczą najczęściej o infekcji – bakteryjnej lub wirusowej – toczącej się w górnych drogach oddechowych. Mogą być również oznaką alergii.

Powiększone migdały u dorosłych mogą świadczyć o nowotworze, zwłaszcza jeśli pojawiają się również inne objawy, jak owrzodzenia czy utrata masy ciała.

Powiększone migdałki: podsumowanie

Zapamiętaj:

• powiększone migdałki mogą wynikać z infekcji, alergii lub przewlekłego stanu zapalnego,
• u dzieci często prowadzą do chrapania i bezdechów, wymagając konsultacji laryngologicznej,
• leczenie obejmuje antybiotyki, postępowanie objawowe lub zabieg usunięcia migdałków w ciężkich przypadkach,
• domowe sposoby (płukanki, miód, nawilżanie powietrza) mogą łagodzić objawy, ale nie zastąpią leczenia celowanego, jeśli jest wymagane,
• jeśli cierpisz z powodu nawracających problemów z migdałkami lub obserwujesz niepokojące objawy u dziecka – umów się na wizytę do laryngologa; wczesna diagnoza pozwoli uniknąć powikłań.

---

Źródła

1. Baugh RF, Archer SM, Mitchell RB, Rosenfeld RM, Amin R, Burns JJ, Darrow DH, Giordano T, Litman RS, Li KK, Mannix ME, Schwartz RH, Setzen G, Wald ER, Wall E, Sandberg G, Patel MM; American Academy of Otolaryngology-Head and Neck Surgery Foundation. Clinical practice guideline: tonsillectomy in children. Otolaryngol Head Neck Surg. 2011 Jan;144(1 Suppl):S1-30. doi: 10.1177/0194599810389949. PMID: 21493257.
   https://aao-hnsfjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1177/0194599810389949 (dostęp 16.04.2025 r.)
2. Mitchell RB, Archer SM, Ishman SL, Rosenfeld RM, Coles S, Finestone SA, Friedman NR, Giordano T, Hildrew DM, Kim TW, Lloyd RM, Parikh SR, Shulman ST, Walner DL, Walsh SA, Nnacheta LC. Clinical Practice Guideline: Tonsillectomy in Children (Update). Otolaryngol Head Neck Surg. 2019 Feb;160(1_suppl):S1-S42. doi: 10.1177/0194599818801757. PMID: 30798778.
   https://aao-hnsfjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1177/0194599818801757 (dostęp 16.04.2025 r.)
3. Psaltis AJ, Mackenzie BW, Cope EK, Ramakrishnan VR. Unraveling the role of the microbiome in chronic rhinosinusitis. J Allergy Clin Immunol. 2022 May;149(5):1513-1521. doi: 10.1016/j.jaci.2022.02.022. Epub 2022 Mar 14. PMID: 35300985; PMCID: PMC9354834.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9354834/ (dostęp 16.04.2025 r.)
4. Guntinas-Lichius O, Geißler K, Mäkitie AA, Ronen O, Bradley PJ, Rinaldo A, Takes RP, Ferlito A. Treatment of recurrent acute tonsillitis-a systematic review and clinical practice recommendations. Front Surg. 2023 Oct 10;10:1221932. doi: 10.3389/fsurg.2023.1221932. PMID: 37881239; PMCID: PMC10597714.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10597714/ (dostęp 16.04.2025 r.)