Węzły chłonne to ważna linia obrony przed licznymi zagrożeniami – nie tylko infekcjami, ale i nowotworami. Widoczne powiększenie, zwane limfadenopatią, może mieć wiele przyczyn. Jakich dokładnie?
Spis treści:
- Czym są węzły chłonne?
- Powiększone węzły chłonne u dzieci – przyczyny
- Objawy powiększonych węzłów chłonnych u dzieci
- Powiększone węzły chłonne u dziecka – kiedy należy iść do lekarza?
- Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych u dzieci
- Powiększone węzły chłonne u dzieci – leczenie
- Powiększone węzły chłonne u dzieci – podsumowanie
Czym są węzły chłonne?
Węzeł chłonny to struktura anatomiczna układu odpornościowego, która działa jak „filtr”, przez który przechodzi chłonka (limfa) zawierająca m.in. komórki nowotworowe w przypadku zachorowania, a także część wirusów i bakterii atakujących organizm. W ten sposób układ odpornościowy może rozpoznawać obce białka i reagować na nie oraz w razie potrzeby wywoływać odpowiedź na zagrożenie – sprawia to, że węzeł zwiększa swój rozmiar.
>> Sprawdź: Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) – przyczyny, diagnostyka
Kryteria „normalnego” i „powiększonego” węzła chłonnego różnią się w zależności od lokalizacji i wieku pacjenta. Na przykład dzieci w wieku poniżej 10 lat charakteryzują się większą tendencją do zwiększania wymiarów węzłów, stąd takie do 2 cm można uznać za normalne w niektórych sytuacjach klinicznych.
Powiększone węzły chłonne u dzieci – przyczyny
Do najczęstszych przyczyn powiększenia węzłów chłonnych u dzieci zalicza się:
- zakażenia wirusowe (mononukleoza wywołana przez EBV lub CMV, różyczka, HSV, ospa wietrzna, adenowirus),
- zakażenia bakteryjne (Staphylococcus, Streptococcus, Salmonella, Yersinia, Bartonella, a także Mycobacterium wywołujące gruźlicę – obecnie rzadkość),
- zakażenia grzybicze (kokcydioidomikoza, histoplazmoza i Candida; głównie u dzieci z nabytymi lub wrodzonymi defektami odporności),
- zakażenia pasożytnicze (toksoplazmoza, choroba Chagasa),
- nowotwory (zarówno pierwotne, jak i przerzuty; ostra białaczka limfoblastyczna, chłoniak Hodgkina, chłoniak nieziarniczy, ostra białaczka szpikowa, mięsaki),
- choroby autoimmunologiczne (sarkoidoza, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, choroba posurowicza, toczeń rumieniowaty układowy),
- narażenie na niektóre toksyny i leki,
- wrodzone choroby metaboliczne (choroba Niemanna-Picka, choroba Gauchera).
Objawy powiększonych węzłów chłonnych u dzieci
Limfadenopatia występuje w dwóch postaciach: uogólnionej i zlokalizowanej.
Uogólniona obejmuje powiększenie w 2 lub większej liczbie niesąsiadujących ze sobą lokalizacji. Miejscowa występuje w sąsiadujących ze sobą skupiskach węzłów chłonnych. Jest to pierwsza cecha, którą należy określić, poszukując przyczyny powiększenia.
Kolejnymi są:
- twardość,
- przesuwalność,
- brak lub obecność tkliwości (bólu przy ucisku),
- obecność zaczerwienienia skóry wokół węzła,
- objawy dodatkowe z innych lokalizacji narządowych.
Węzły chłonne, które są duże, bolesne i powiększone symetrycznie zazwyczaj towarzyszą typowym chorobom wieku dziecięcego (jak np. mononukleozie, anginie paciorkowcowej).
Jednostronne, duże, tkliwe węzły, zazwyczaj podżuchwowe lub szyjne, często są spowodowane zapaleniem wymagającym antybiotykoterapii.
>> Przeczytaj też: Antybiotyki – czy nadal są skuteczne?
Powiększone węzły chłonne u dziecka – kiedy należy iść do lekarza?
„Czerwone flagi”, które stanowią sygnał alarmowy i są wskazaniem do konsultacji z pediatrą, to:
- powiększenie węzłów chłonnych w okolicy nad- i podobojczykowej,
- tkliwe, bardzo duże węzły,
- limfadenopatia z towarzyszącą gorączką, osłabieniem, nocnymi potami, dreszczami, dusznością i utratą masy ciała,
- jednostronne powiększenie węzłów w okolicy kąta żuchwy bez uchwytnej przyczyny,
- powiększenie węzła w okolicy ukąszenia przez owada, zadrapania przez kota lub psa,
- węzły twarde, niebolesne, nieprzesuwalne (zwłaszcza, gdy towarzyszą im objawy ogólnoustrojowe).
Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych u dzieci
W celu zróżnicowania potencjalnej przyczyny limfadenopatii wykonuje się następujące badania laboratoryjne:
- morfologia krwi obwodowej z rozmazem,
- przeciwciała w klasie IgG i IgM w kierunku zakażenia wirusem EBV, CMV i toksoplazmozą, rzadziej (z uwagi na częstość choroby i dostępność oraz koszt testów) bartonellozą,
- wskaźniki stanu zapalnego (OB i CRP),
- przeciwciała ANA: serologiczny test przesiewowy w kierunku tocznia rumieniowatego układowego.
Badania obrazowe obejmują z kolei:
- RTG klatki piersiowej (umożliwia przesiewową ocenę śródpiersia i wnęk płuc),
- ultrasonografia węzłów chłonnych (umożliwia określenie wymiaru i struktury węzła, co pozwala na ukierunkowanie dalszego postępowania),
- tomografia komputerowa klatki piersiowej i/lub jamy brzusznej.
Powiększone węzły chłonne u dzieci – leczenie
Postępowanie i leczenie limfadenopatii zależy od jej etiologii. W ten sposób:
- w przypadku nowotworu (pierwotnego lub przerzutowego) leczy się chorobę podstawową,
- w chorobach bakteryjnych prowadzone jest leczenie wspomagające, antybiotykoterapia i ewentualne eliminowanie ogniska zakażenia,
- w chorobach wirusowych zazwyczaj wystarczy obserwacja i leczenie wspomagające, jeśli istnieją określone leki przeciwwirusowe i choroba przebiega ciężko, możliwe jest zastosowanie leczenia celowanego,
- w chorobach autoimmunologicznych leczenie obejmuje terapię wycelowaną w chorobę podstawową.
Powiększone węzły chłonne u dzieci – podsumowanie
Powiększenie węzłów chłonnych jest zjawiskiem dość częstym u dzieci i z reguły nie wymaga szerokiej diagnostyki. W większości przypadków u podstaw limfadenopatii leżą częste w wieku dziecięcym infekcje, jednak przy obecności „czerwonych flag” wskazana jest pilna konsultacja z pediatrą.
Źródła
- Ataş E, Kesik V, Fidancı MK, Kısmet E, Köseoğlu V. Evaluation of children with lympadenopathy. Turk Pediatri Ars. 2014 Mar 1;49(1):30-5. doi: 10.5152/tpa.2014.847. PMID: 26078629; PMCID: PMC4462268.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4462268 - Chang SSY, Xiong M, How CH, Lee DM. An approach to cervical lymphadenopathy in children. Singapore Med J. 2020 Nov;61(11):569-577. doi: 10.11622/smedj.2020151. PMID: 33283242; PMCID: PMC8040913.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8040913 - Freeman AM, Matto P. Lymphadenopathy. [Updated 2023 Feb 20]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513250/
- Mohseni S, Shojaiefard A, Khorgami Z, Alinejad S, Ghorbani A, Ghafouri A. Peripheral lymphadenopathy: approach and diagnostic tools. Iran J Med Sci. 2014 Mar;39(2 Suppl):158-70. PMID: 24753638; PMCID: PMC3993046.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3993046
