Polipy jelita grubego to zmiany, które często nie dają wyraźnych objawów. Mimo to mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Szczególnie dotyczy to polipów gruczolakowatych, które mają zdolność do przekształcenia się w raka jelita grubego. Dlatego bardzo ważne jest ich wczesne wykrycie oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia. Dowiedz się, co to są polipy jelita grubego, jakie są ich przyczyny oraz jakie badania wykonać.
Spis treści:
- Czym są polipy jelita grubego?
- Rodzaje polipów jelita grubego
- Polipy w jelicie grubym: objawy dolegliwości
- Przyczyny powstawania polipów jelita grubego
- Diagnozowanie polipów jelita grubego
- Nieleczone polipy jelita grubego: powikłania
Czym są polipy jelita grubego?
Polipy jelita grubego to patologiczne zmiany o charakterze uwypuklenia ponad błonę śluzową jelita grubego. Występują dość często i są najczęstszą nieprawidłowością wykrywaną podczas kolonoskopii. Szacuje się, że dotyczą nawet 15-20% populacji dorosłych.
Polipy jelita grubego mogą być pojedyncze lub mnogie. Ich wielkość waha się od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Chociaż większość zmian jest łagodna, niektóre rodzaje mogą przekształcać się w nowotwór.
| Warto wiedzieć: Występowanie mnogich polipów nazywane jest polipowatością jelita grubego. |
Rodzaje polipów jelita grubego
Ze względu na kształt wyróżnia się polipy jelita grubego:
- uszypułowane (o maczugowatym wyglądzie, połączone z podstawą szypułą),
- półuszypułowane,
- siedzące (bez szypuły, o szerokiej podstawie).
Natomiast histologiczny podział polipów jelita grubego obejmuje:
- polipy nowotworowe (gruczolaki),
- polipy nienowotworowe (hiperplastyczne, hamartomatyczne, zapalne – inaczej rzekome).
>> Przeczytaj także: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu pokarmowego człowieka
Polipy gruczolakowate
Polip gruczolakowaty jelita grubego to łagodny nowotwór, który powstaje w wyniku zaburzeń proliferacji (namnażania się) i różnicowania komórek. Mogą być ząbkowane, cewkowe, cewkowo-kosmkowe lub kosmkowe. Cechują się dysplazją komórek nabłonka gruczołowego, która może być małego lub dużego stopnia. Ryzyko zezłośliwienia zależy od rozmiaru, kształtu i budowy histologicznej polipa.
Polipy gruczolakowate to najczęstszy rodzaj polipów u osób dorosłych. Częściej występują u mężczyzn niż u kobiet. Mogą pojawić się w każdym wieku, ale zwiększone ryzyko obserwuje się po 30. roku życia.
| Warto wiedzieć: Mnogie polipy gruczolakowate mogą występują w przebiegu rodzinnej polipowatości gruczolakowatej (FAP). Jest to dziedziczna choroba genetyczna związana z mutacją w genie APC. W klasycznej postaci choroby w jelicie grubym obecnych jest nawet ponad 100 polipów, a ryzyko rozwoju raka jelita grubego wynosi niemal 100%. |
>> Sprawdź: Markery nowotworowe – czym są i jakich informacji dostarczają?
Polipy nienowotworowe
Polipy hiperplastyczne jelita grubego są najczęściej umiejscowione w odbytnicy i esicy. Są małe, a ich średnica nie przekracza zwykle 5 mm. Zmiana tego rodzaju nie ulega zezłośliwieniu.
Hamartomatyczne polipy jelita grubego to zróżnicowana grupa zmian zawierających elementy typowe dla błony śluzowej jelita, ale o nieprawidłowych proporcjach i zdezorganizowanym układzie. Zalicza się do nich:
- polipy młodzieńcze,
- polipy Peutza i Jeghersa,
- polipy w zespole Cronkhite’a-Canady,
- polipy związane z mutacjami genu PTEN (m.in. w zespole Cowden).
| Pamiętaj: Wyróżnia się także rzekome polipy jelita grubego. Są to obszary zniszczonej błony śluzowej z fragmentami prawidłowej tkanki. Powstają na skutek chorób zapalnych – m.in. wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Pojedyncze zmiany nie ulegają zezłośliwieniu i zwykle nie wymagają leczenia. |
Każdy rodzaj polipów jelita grubego wymaga indywidualnej oceny pod kątem ryzyka i dalszych kroków diagnostyczno-terapeutycznych.
Polipy w jelicie grubym: objawy dolegliwości
W większości przypadków polipy w jelicie grubym nie powodują żadnych dolegliwości – szczególnie gdy są małe, a ich średnica nie przekracza 1 cm. Często wykrywa się je przypadkowo podczas badań przesiewowych lub kolonoskopii wykonanej z innego powodu.
Jeżeli już się pojawiają, możliwe objawy polipów jelita grubego to m.in.:
- krwawienie z polipa,
- niedokrwistość,
- domieszka śluzu w kale,
- parcie na stolec,
- zmiana rytmu wypróżnień,
- wodnista biegunka (w przypadku dużych polipów jelita grubego),
- bóle podbrzusza (w przypadku dużych polipów).
Często zdarza się, że krwawienie z polipa jelita grubego jest na tyle niewielkie, że nie można go zaobserwować „gołym okiem”. Wówczas jego wykrycie jest możliwe tylko dzięki badaniu na krew utajoną w kale.
Zobacz także:
>> Krew z odbytu – możliwe przyczyny i diagnostyka krwawienia z odbytu
>> Czarny stolec, smolisty stolec – przyczyny, diagnostyka, postępowanie
Przyczyny powstawania polipów jelita grubego
Przyczyny polipów jelita grubego nie są do końca poznane. Przypuszcza się, że na rozwój zmian ma wpływ wiele różnych czynników. Zalicza się do nich m.in. dietę, styl życia czy stany zapalne w obrębie jelit. Należy pamiętać, że skłonność do rozwoju polipów jelita grubego może być dziedziczona.
Czynniki ryzyka wpływające na powstawanie polipów w jelicie grubym
Czynniki ryzyka polipów jelita grubego to m.in.:
- nadwaga i otyłość,
- mała ilość błonnika w diecie,
- spożywanie dużej ilości czerwonego mięsa,
- siedzący tryb życia,
- palenie tytoniu,
- zespół jelita drażliwego.
Ryzyko polipów jelita grubego wzrasta wraz z wiekiem.
>> Przeczytaj również: Hemoroidy (żylaki odbytu) – objawy, przyczyny i leczenie
Diagnozowanie polipów jelita grubego
Polipy jelita grubego można wykryć podczas kolonoskopii. Wykryte zmiany powinny zostać usunięte i poddane badaniu histopatologicznemu, które umożliwia określenie ich charakteru (m.in. stopnia dysplazji). Inne metody diagnostyczne to m.in. kolonografia (z wykorzystaniem tomografii komputerowej).
>> Sprawdź także: Dieta przed kolonoskopią – jadłospis krok po kroku
Ponieważ polipy jelita grubego zwykle nie dają żadnych objawów, zalecane jest wykonywanie profilaktycznej kolonoskopii raz na 10 lat po 50. roku życia (lub wcześniej, jeżeli istnieją ku temu wskazania).
Innym badaniem przesiewowym jest test na krew utajoną w kale. Umożliwia ono wykrycie nawet niewielkiej ilości krwi. Zalecane jest jego wykonywanie przynajmniej raz w roku po 50. roku życia (lub wcześniej przy obciążonym wywiadzie rodzinnym).
>> To może Cię zainteresować: Rak odbytu – objawy, rozpoznanie, leczenie, rokowanie
Nieleczone polipy jelita grubego: powikłania
Możliwe powikłania nieleczonych polipów jelita grubego to:
- rak jelita grubego,
- krwawienie prowadzące do niedokrwistości,
- niedrożność jelita.
| Pamiętaj: Czas przemiany polipa gruczolakowatego w raka jelita grubego szacuje się na około 5–15 lat. |
Polipy jelita grubego bardzo często nie powodują żadnych dolegliwości. Ich wykrycie jest możliwe dzięki badaniom profilaktycznym – w szczególności kolonoskopii. Wczesna diagnoza i leczenie są bardzo ważne, aby zapobiec powikłaniom – w tym progresji do raka jelita grubego.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- A. Żabka, Choroby jelit [w:] Pediatria . T. 1 / A. Dyduch (red.), Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2009
- I. Niedzielska i in., Polip a rak jelita grubego, Chirurgia Polska 2008, t. 10, s. 30–34
- https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/348959,polipy-przewodu-pokarmowego-rodzaje-przyczyny-objawy-leczenie (dostęp 14.01.2025)
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.21.5.2. (dostęp 14.01.2025)
- A. Mróz, Diagnostyka różnicowa zmian przedrakowych: polipy i zespoły polipowatości jelita (zespoły polipów uwarunkowane genetycznie), Pol J Pathol 2014, t. 65 (4), s. 12–25
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.21.3. (dostęp 14.01.2025)
