Pokrzywka: objawy, przyczyny, rodzaje

Pokrzywka to powszechnie występujące schorzenie, które może towarzyszyć infekcjom, chorobom pasożytniczym, ale i wielu innym stanom klinicznym. Czy pokrzywka jest niebezpieczna? Jakie badania należy wykonać w trakcie diagnostyki pokrzywki przewlekłej? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat tego schorzenia.

Spis treści:

1. Co to jest pokrzywka?
   • Rodzaje pokrzywki
2. Jak wygląda pokrzywka?
3. Przyczyny pokrzywki od czego powstaje?
4. Objawy pokrzywki
5. Diagnostyka pokrzywki
6. Leczenie pokrzywki

Co to jest pokrzywka?

Pokrzywka to niejednorodna grupa schorzeń z pogranicza dermatologii i alergologii. Jest to stosunkowo częsta przypadłość. Szacuje się bowiem, że nawet co piąty pacjent przynajmniej raz w życiu będzie mierzył się z epizodem pokrzywkowym. Podstawowy podział tej choroby klasyfikuje ją na podstawie czasu utrzymywania się objawów chorobowych. W sytuacji, gdy symptomy trwają do 6 tygodni, mamy do czynienia z pokrzywką ostrą. Jeżeli zaś objawy utrzymują się dłużej, mówimy o pokrzywce przewlekłej. Omawiana w tym artykule choroba występuje we wszystkich grupach wiekowych. Postać ostra jest jednak zdecydowanie częstsza w populacji pediatrycznej i młodych dorosłych. Z kolei pokrzywka przewlekła częściej dotyczy pacjentów w wieku średnim, z przewagą płci żeńskiej.

Rodzaje pokrzywki

Poza opisanym już powyżej podziałem pokrzywki na ostrą i przewlekłą, niezwykle ważny jest również podział pokrzywek przewlekłych. Wyróżniamy takie odmiany pokrzywki przewlekłej jak:

• pokrzywka przewlekła spontaniczna, do której zalicza się:
  • pokrzywkę spowodowaną przez znane przyczyny,
  • pokrzywkę spowodowana przez nieznane przyczyny – inaczej idiopatyczną.
• pokrzywka przewlekła indukowana, do której zalicza się:
  • dermografizm objawowy – który cechuje się pojawieniem się obrzękowych linii w miejscu mechanicznego zadrapania skóry,
  • pokrzywkę z zimna – objawy wynikają w tym przypadku z ekspozycji na zimno,
  • pokrzywkę opóźnioną z ucisku – zmiany powstają pod wpływem długotrwałego ucisku (trwającego minimum 6-8 godzin),
  • pokrzywkę świetlną – symptomy pojawiają się po ekspozycji na światło (zarówno promieniowanie ultrafioletowe i/lub światło widzialne),
  • pokrzywkę cieplną – objawy kliniczne pojawiają się po narażeniu na podwyższoną temperaturę (typowo 38-42 stopnie Celsjusza),
  • pokrzywkę wibracyjną – zmiany pojawiają się po narażeniu na drgania,
  • pokrzywkę cholinergiczną – bąble pojawiają się po wysiłku fizycznym lub obfitym posiłku (rozgrzaniu ciała),
  • pokrzywkę kontaktową – zmiany obrzękowe pojawiają się po kontakcie z określonymi alergenami np. z pokarmami takimi jak owoce czy warzywa,
  • pokrzywkę wodną – zmiany skórne ujawniają się po kontakcie z wodą.

>> Przeczytaj także: Znajdź swój alergen – diagnostyka alergii w laboratorium

Jak wygląda pokrzywka?

Choć wyróżniamy różne odmiany pokrzywki, to wszystkie charakteryzują się zbliżonymi objawami, a więc nagłym pojawieniem się bąbli pokrzywkowych. Bąbel pokrzywkowy to zmiana, która jest wyczuwalna palpacyjnie podczas badania pacjenta. Przyjmuje typowo lekko różowawy lub porcelanowy kolor. Bąble pokrzywkowe mogą występować na skórze licznie, a także zlewać się ze sobą, tworząc na skórze różnego rodzaju kształty. Bąble pokrzywkowe cechują się tym, że szybko się pojawiają i szybko znikają. Nazwa schorzenia związana jest z tym, że wykwity w postaci bąbli odpowiadają zmianom, jakie pojawiają się na skórze po kontakcie z pokrzywą.

Przyczyny pokrzywki – od czego powstaje?

Istotą pojawiania się objawów chorobowych jest uwolnienie z komórek tucznych specjalnych mediatorów takich jak na przykład histamina. Substancje te prowadzą do zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych i obrzęku, a tym samym wysiewu bąbli pokrzywkowych. W pojawieniu się zmian pokrzywkowych kluczową rolę może odgrywać również narażenie na alergeny pokarmowe, alergeny wziewne, ale również jad owadów błonkoskrzydłych.

Objawy pokrzywki przewlekłej mogą być wywoływane również między innymi przez:

• ogniska infekcji – w tym przez zmiany próchnicze w obrębie zębów, przewlekłe infekcje zatok, przewlekłe infekcje związane z uchem i/lub gardłem,
• choroby pasożytnicze – w tym owsica, zakażenia glistą ludzką, czy zakażenie spowodowane przez G. lamblia,
• czynniki autoimmunologiczne – wówczas obserwuje się m. in. obecność przeciwciał klasy IgG skierowanych przeciwko immunoglobulinie E,
• alergia pokarmowa,
• alergia wziewna,
• stosowane przewlekle leki – w tym niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego – m. in. inhibitory ACE.

Objawy pokrzywki

Klasyczny bąbel pokrzywkowy utrzymuje się na skórze do 24 godzin i ustępuje bez pozostawienia po sobie blizny, czy przebarwienia. Charakterystycznym objawom skórnym towarzyszy typowo świąd i pieczenie skóry. U niemal połowy pacjentów z pokrzywką (około 40%) może rozwinąć się dodatkowo obrzęk naczynioruchowy, który objawia się nagłym wystąpieniem obrzęku warg, narządów płciowych i często powiek. Objawy obrzęku naczynioruchowego ustępują zazwyczaj w ciągu 24-72 godzin. Warto dodać, że wystąpienie obrzęku naczynioruchowego bez zmian pokrzywkowych jest rzadkim zjawiskiem (około 10% przypadków).

Diagnostyka pokrzywki

Diagnostykę pokrzywki rozpoczyna się od wnikliwie przeprowadzonego wywiadu chorobowego oraz badania przedmiotowego pacjenta. Szczególny nacisk warto położyć na okoliczności w jakich pojawiają się bąble pokrzywkowe, rodzaj wykonywanej pracy, a także ewentualne symptomy kliniczne mogące świadczyć na przykład o istniejących ogniskach infekcji.

W diagnostyce tego schorzenia ogromną rolę odgrywają badania laboratoryjne. Rutynowo wykonuje się takie oznaczenia jak:

• morfologia krwi obwodowej,
• stężenie CRP,
• próby wątrobowe,
• przeciwciała anty-HCV i antygen HbS – w diagnostyce wirusowego zapalenia wątroby,
• badania w kierunku boreliozy – w tym stężenie przeciwciał IgM i IgG przeciwko Borrelia,
• badanie kału w kierunku pasożytów i G. lamblia,
• panel tarczycowy – w tym stężenie TSH, fT3, fT4, a także przeciwciał anty-TPO i anty-TG,
• przeciwciała przeciwjądrowe,
• oznaczenie poziomu krioglobulin,
• oznaczenie składowych dopełniacza,
• poziom i aktywność C1 inhibitora,
• stężenie tryptazy,
• badania w kierunku infekcji Helicobacter pylori – w tym np. badanie antygenu H. pylori wykonywane z kału.

Poza tym możliwe jest wykonanie bardziej specjalistycznych badań alergologicznych, w tym:

• oznaczenie stężenia IgE całkowitego,
• punktowych testów skórnych,
• oznaczenie stężenia swoistych IgE (sIgE) – badania te pozwalają na wykrycie konkretnych przeciwciał i diagnostykę współistniejącej alergii wziewnej, alergii pokarmowej, czy alergii na jad owadów błonkoskrzydłych. Możliwe jest wykonanie konkretnych pakietów badań, które umożliwią sprawną i szczegółową diagnostykę alergii i znalezienie przyczyny dolegliwości.

>> Dowiedz się więcej: IgE całkowite – o czym świadczy wynik i w jakim celu przeprowadza się badanie?

Leczenie pokrzywki

Podstawowym zaleceniem dla osób borykających się z pokrzywką jest unikanie narażenia na czynniki prowokujące wystąpienie objawów. Może to być na przykład określony pokarm lub narażenie na promieniowanie ultrafioletowe.

Zgodnie z wytycznymi, leczenie farmakologiczne pokrzywki rozpoczyna się od stosowania leków przeciwhistaminowych II generacji, do których należy między innymi bilastyna, cetyryzyna, czy też  feksofenadyna. W uzasadnionych przypadkach, leki antyhistaminowe mogą być stosowane w czterokrotności dawki podstawowej (określonej w charakterystyce produktu leczniczego).

W przypadku nieskuteczności leków antyhistaminowych istnieje możliwość stosowania omalizumabu. Lek ten jest zaliczany jest do leków biologicznych z grupy przeciwciał monoklonalnych anty-IgE. W sytuacji nieskuteczności lub też niedostępności omalizumabu, kolejną  opcją terapeutyczną jest cyklosporyny, czyli lek immunosupresyjny, działający poprzez hamowanie uwalniania mediatorów z komórek tucznych. W przypadku zaostrzeń dopuszczalne jest krótkotrwałe leczenie z wykorzystaniem ogólnie stosowanych glikokortykosteroidów.

Pokrzywka to niejednorodna grupa przypadłości dermatologicznych, którą łączy pojawianie się na skórze bąbli pokrzywkowych. Pokrzywka może mieć wiele różnych przyczyn, jednak w wielu przypadkach nie udaje się ustalić czynnika sprawczego (pokrzywka idiopatyczna). W sytuacji wystąpienia pokrzywki przewlekłej, najważniejsze jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki, w tym diagnostyki alergologicznej.

Bibliografia

1. R. J. Nowicki i inni, Pokrzywka. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego i Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2020, 107, 1–14,
2. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2022,      
3. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022.