Dermografizm to niejednorodna grupa zaburzeń dermatologicznych, która nie w każdym przypadku związana jest z tłem alergicznym. Co to jest dermografizm? Jakie rodzaje dermografizmu wyróżniamy? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się jak wygląda dermografizm i jakie są możliwości jego leczenia.
Spis treści:
- Czym jest dermografizm (pokrzywka dermograficzna)?
- Rodzaje dermografizmu
- Najczęstsze objawy dermografizmu
- Przyczyny dermografizmu
- Jak leczyć dermografizm?
Czym jest dermografizm (pokrzywka dermograficzna)?
Dermografizm (pokrzywkowy) to jeden z rodzajów pokrzywek, zaliczany do pokrzywek przewlekłych, a dokładniej do pokrzywek przewlekłych fizykalnych. Pokrzywki przewlekłe charakteryzują się tym, że ich dolegliwości utrzymują się powyżej 6. tygodni.
Dermografizm to najczęstsza pokrzywka fizykalna. Klasycznie wywoływany jest przez mechaniczne pocieranie skóry. Potocznie zjawisko to nazywane bywa również pisaniem po skórze – pacjent lub lekarz mogą bowiem narysować na skórze określone kształty, pocierając ją na przykład za pomocą szpatułki. Dermografizm może wystąpić zarówno u dorosłych, jak i w populacji dziecięcej.
>> Sprawdź: Pokrzywka u dziecka – jak ją rozpoznać i leczyć?
Jak wygląda dermografizm?
Dermografizm manifestuje się nagłym pojawieniem się bąbli pokrzywkowych, które przyjmują zazwyczaj kształt linijny, zgodny z działaniem siły fizycznej na skórę. Bąble pokrzywkowe to zmiany wyniosłe ponad poziom skóry, które przyjmują typowo porcelanową lub różową barwę.
Pacjenci z dermografizmem często prezentują objawy skórne w rzucie kołnierzyka koszuli czy mankietów odzieży, a także w rzucie pasków do spodni (tutaj jednak może ujawnić się także pokrzywka z ucisku). Te szczególne lokalizacje związane są z tarciem odzieży o skórę, co prowadzi do pojawienia się bąbli.
Klasycznie wysiew bąbli jest bardziej intensywny wieczorem. U niektórych pacjentów objawy pojawiają się nawet po delikatnym potarciu skóry, a próg wrażliwości jest indywidualny dla każdego chorego.
Rodzaje dermografizmu
W literaturze dermatologicznej można spotkać się z kilkoma rodzajami dermografizmu. Wyróżniamy:
- dermografizm natychmiastowy – najczęstszy;, jest to wspomniany już rodzaj pokrzywki fizykalnej, w którym objawy pojawiają się natychmiast po potarciu skóry lub jej zadrapaniu,
- dermografizm opóźniony – w tym przypadku objawy pojawiają się po co najmniej 30 minutach od zadziałania bodźca mechanicznego,
- dermografizm czerwony – wynika z rozszerzenia się naczyń krwionośnych pod wpływem potarcia skóry,
- dermografizm biały – to zblednięcie skóry pod wpływem jej potarcia, wynikające ze skurczu naczyń krwionośnych; ten rodzaj dermografizmu bywa niekiedy elementem obrazu klinicznego atopowego zapalenia skóry; warto dodać, że dermografizm biały nie jest formą pokrzywki.
Do dermografizmu bywa również zaliczany objaw Dariera, który manifestuje się obrzękiem zmian skórnych po ich potarciu. Towarzyszy on mastocytozie.
>> Przeczytaj: Choroba Dariera – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Najczęstsze objawy dermografizmu
Oprócz wspomnianych już bąbli pokrzywkowych, dermografizm manifestuje się również dość intensywnym świądem skóry. Bąble pokrzywkowe ustępują typowo w ciągu kilku godzin.
Warto dodać, że u niektórych pacjentek z dermografizmem obserwuje się obrzęk sromu, który pojawia się po kontaktach seksualnych. Przyczyny upatruje się tutaj w mechanicznym potarciu tej okolicy w czasie kontaktu.
>> To może Cię zainteresować: Jak wygląda świerzbiączka guzkowa?
Przyczyny dermografizmu
Mechanizm, który sprawia, że stymulacja fizyczna skóry manifestuje się u niektórych pacjentów dermografizmem nie został jeszcze dokładnie poznany. U podłoża pojawienia się dermografizmu leży z pewnością działanie mediatorów takich jak np.:
- histamina,
- bradykinina,
- serotonina.
Mediatory uwalniane są ze specjalnych komórek, które nazywane są mastocytami (inaczej: komórkami tucznymi). Substancje te prowadzą między innymi do zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych, co skutkuje pojawieniem się zmian obrzękowych na skórze i tym samym objawów dermografizmu.
Przyczyny degranulacji mastocytów (i tym samym uwolnienia mediatorów, w tym histaminy) upatruje się między innymi w uwolnieniu pod wpływem bodźca fizycznego specjalnych neoantygenów, które reagują z przeciwciałami IgE, związanymi z mastocytami.
Dermografizm a pasożyty
Znane są również przypadki dermografizmu, towarzyszącego infestacji świerzbowcem ludzkim. W tym przypadku przyczyną dolegliwości jest współtowarzysząca infekcja pasożytnicza – a dokładniej świerzb. Warto rozważyć tego rodzaju możliwość, szczególnie, gdy pojawiają się dodatkowe objawy, niepasujące do klasycznego dermografizmu (obecne są również grudki, liczne przeczosy, świąd nasilający się w nocy, a także dodatni wywiad w kierunku świądu i zmian skórnych u domowników).
Diagnostyka przewlekłej pokrzywki, w tym dermografizmu wymaga również wykonania badania kału w kierunku obecności pasożytów i G. lamblia, ponieważ infekcje te mogą inicjować wysiew bąbli pokrzywkowych.
Dermografizm na tle nerwowym
Zarówno dermografizm, jak i ogólnie pokrzywka to stany, które mogą być ściśle powiązana z psychiką pacjenta. Zdarza się, że objawy towarzyszą napięciom emocjonalnym i są wywoływane przez silny stres. W tym przypadku oprócz klasycznego leczenia warto rozważyć zasadność konsultacji psychologicznej i psychiatrycznej, ponieważ pokrzywce mogą towarzyszyć na przykład zaburzenia lękowe.
Przeczytaj także:
>> Nietolerancja histaminy cz. 1 – czym jest histamina, jakie są jej źródła?
>> Nietolerancja histaminy cz. 2 – diagnostyka i leczenie
Jak leczyć dermografizm?
Podstawą leczenia dermografizmu jest stosowanie leków antyhistaminowych (przeciwalergicznych) Terapią z wyboru są leki przeciwhistaminowe II generacji, które cechują się znacznie lepszymi właściwościami w odniesieniu do działań niepożądanych, w porównaniu do I generacji tych substancji. Leki te ograniczają dokuczliwe objawy w postaci zmian skórnych, a także świądu.
Lekarz może zalecić przyjmowanie nawet 4-krotności podstawowej dawki leku antyhistaminowego, o ile wymaga tego stan pacjenta. W terapii dermografizmu można rozważyć również inne leki stosowane w leczeniu pokrzywki przewlekłej, w tym cyklosporyny oraz omalizumabu.
Dermografizm to stan dermatologiczny, manifestujący się pojawieniem zmian obrzękowych pod wpływem mechanicznego potarcia skóry. Dermografizmowi może towarzyszyć świąd skóry, obniżający jakość życia i utrudniający codzienne funkcjonowanie. Jeżeli pojawiają się u nas objawy mogące odpowiadać dermografizmowi, to zdecydowanie warto odwiedzić lekarza alergologa lub lekarza dermatologa.
Bibliografia
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
- L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
- J. Kruszewski, R. Nowicki i inni, Pokrzywki – rozpoznawanie i leczenie. Stanowisko Panelu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011.
