Płytki krwi, zwane także trombocytami, to składniki krwi pełniące istotną rolę w procesie krzepnięcia. Zaburzenia w ich liczbie – zarówno nadmiar, jak i niedobór – mogą wskazywać na poważne problemy zdrowotne. Dowiedz się, czym są płytki krwi, jak je zbadać oraz jaka jest przyczyna zbyt niskiego i zbyt wysokiego poziomu trombocytów.
Spis treści:
- Płytki krwi (trombocyty) – co to jest?
- Jakie funkcje pełnią płytki krwi?
- Jak sprawdzić poziom trombocytów?
- Poziom płytek krwi niski: co oznacza?
- Poziom płytek krwi powyżej normy: co oznacza?
- Leczenie nadpłytkowości i małopłytkowości: jak wygląda?
Płytki krwi (trombocyty) – co to jest?
Płytki krwi (trombocyty) są bezjądrzastymi elementami morfotycznymi krwi. Osiągają wielkość 2–4 µm. W fazie spoczynku mają postać dwuwypukłego dysku, a po aktywacji zmieniają kształt na kulisty.
Trombocyty powstają w szpiku kostnym. Są wytwarzane przez megakariocyty. Z jednego może powstać ponad 1500 płytek krwi. Nawet 30% ich całkowitej masy znajduje się w śledzionie. Trombocyty żyją 8–12 dni, a następnie są usuwane z krwiobiegu przez układ siateczkowo-śródbłonkowy.
W organizmie zdrowego człowieka poziom trombocytów powinien mieścić się w wartościach referencyjnych określonych w tysiącach na mikrolitr krwi. Odchylenia od normy mogą świadczyć o zaburzeniach, które wymagają dalszej diagnostyki i, w wielu przypadkach, specjalistycznego leczenia.
Jakie funkcje pełnią płytki krwi?
Najważniejszą funkcją trombocytów jest udział w hemostazie – procesie, który zatrzymuje krwawienie. W przypadku uszkodzenia naczynia krwionośnego płytki krwi szybko reagują, zlepiając się w miejscu zranienia i tworząc czop, który hamuje utratę krwi.
Ponadto płytki krwi zawierają substancje wspomagające regenerację ścian naczyń krwionośnych, co przyspiesza gojenie się ran i uszkodzeń. Po utworzeniu czopu hemostatycznego trombocyty uwalniają czynniki wzrostu, które inicjują procesy naprawcze.
W wyniku aktywacji płytek krwi zostają wydzielone także inne substancje. Są to m.in. cytokiny, chemokiny i mediatory o właściwościach immunomodulujących. Trombocyty wykazują zdolność do fagocytozy i wchodzą w interakcje z białymi krwinkami, co czyni je również ważnym elementem układu odpornościowego.
Płytki krwi są związane również z chorobami nowotworowymi. Mają swój udział w proliferacji (namnażaniu) komórek nowotworowych oraz tworzeniu nowych naczyń krwionośnych i przerzutów.
>> Zobacz także: Rola płytek krwi w powstawaniu stanu zapalnego
Jak sprawdzić poziom trombocytów?
Badanie, które pozwala sprawdzić poziom płytek krwi to morfologia krwi obwodowej. To podstawowy test diagnostyczny, który można wykonać niemal w każdym laboratorium medycznym. Dzięki niemu można uzyskać informacje na temat:
- liczby trombocytów,
- wskaźnika zróżnicowania wielkości płytek krwi (PDW),
- hematokrytu płytkowego, inaczej trombokrytu (PCT),
- wskaźnika płytek dużych (P-LCR),
- średniej objętości trombocytu (MPV).
Morfologia krwi umożliwia nie tylko ocenę trombocytów, ale także innych parametrów krwi. Test zleca się często w ramach profilaktyki oraz jako część rutynowej diagnostyki w przypadku występowania objawów, takich jak m.in. ogólne osłabienie, częste siniaki, krwawienia z dziąseł czy obfite krwawienia miesiączkowe.
>> Więcej istotnych informacji na temat morfologii krwi znajdziesz w artykule: Morfologia krwi – badanie, które może uratować życie!
Interpretacja wyników poziomu trombocytów
Normy płytek krwi mogą różnić się w zależności od laboratorium i przyjętych wartości referencyjnych. Wynik morfologii krwi powinien być zawsze zinterpretowany przez lekarza z uwzględnieniem ogólnego stanu pacjenta, występujących objawów oraz wyników innych przeprowadzonych badań.
>> Przeczytaj także:
Badanie RBC (liczby erytrocytów) – po co się je wykonuje? Interpretacja wyników
MCHC w morfologii krwi. Co to za wskaźnik, co oznacza niski lub podwyższony poziom?
Stan zapalny i rola leukocytów
Poziom płytek krwi niski: co oznacza?
Niski poziom trombocytów nazywany jest małopłytkowością lub trombocytopenią. Jej przyczyny dzieli się na centralne (związane z mniejszą produkcją płytek krwi w szpiku kostnym) i obwodowe (związane z nieprawidłowościami pozaszpikowymi – np. wzmożonym niszczeniem trombocytów).
Centralne przyczyny obniżonego poziomu trombocytów to m.in.:
- niedokrwistość aplastyczna,
- zakażenia wirusowe,
- stosowanie niektórych leków,
- niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego,
- nowotwory układu krwiotwórczego i chłonnego,
- uszkodzenie szpiku,
- zwłóknienie szpiku.
Natomiast obwodowe przyczyny niskich płytek krwi to m.in. choroby autoimmunologiczne, stan po przeszczepieniu szpiku lub przetoczeniu krwi, choroby wątroby, sepsa, nowotwory, toczeń układowy, niektóre choroby serca i naczyń.
Poziom płytek krwi powyżej normy: co oznacza?
Podwyższone płytki krwi to nadpłytkowość, inaczej trombocytoza. Może być wynikiem różnych chorób. Dzieli się ją na:
- pierwotną – związaną z rozrostem linii komórkowych w szpiku kostnym,
- wtórną – związaną z odpowiedzią szpiku kostnego na czynnik chorobotwórczy.
W pierwszym przypadku wzrost liczby trombocytów może być spowodowany nowotworami mieloproliferacyjnymi bez chromosomu Filadelfia, przewlekłą białaczką szpikową, zespołem mielodysplastycznym. Nadpłytkowość wtórna zwykle jest wynikiem infekcji bakteryjnej lub wirusowej, uszkodzenia tkanek, niedokrwistości z niedoboru żelaza, nowotworów złośliwych czy stosowania niektórych leków.
Leczenie nadpłytkowości i małopłytkowości: jak wygląda?
Leczenie zaburzeń poziomu trombocytów zależy od przyczyny problemu oraz stopnia jego nasilenia. Podstawą jest terapia choroby lub zaburzenia, mającego wpływ na liczbę płytek krwi.
W przypadku małopłytkowości ważne jest zmniejszenie ryzyka krwawień. Dostępne terapie to m.in. przetoczenie koncentratu krwinek płytkowych, podanie glikokortykosteroidów, zastosowanie leków immunosupresyjnych czy przeszczep szpiku.
Przy nadpłytkowości ważne jest zmniejszenie ryzyka powikłań zakrzepowych. W celach profilaktycznych u chorych bez przeciwwskazań stosuje się m.in. kwas acetylosalicylowy.
Płytki krwi biorą ważny udział w procesie krzepnięcia krwi, a także odpowiedzi immunologicznej. Ich nieprawidłowy poziom wskazuje na zaburzenia, które wymagają przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki i leczenia. Badanie pozwalające na określenie liczby trombocytów to morfologia krwi obwodowej. Należy ją wykonywać nie tylko, gdy pojawią się objawy, ale także raz w roku w ramach profilaktyki.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- M. Łukaszczyk i in., Trombocyty – ważne komórki układu odpornościowego, Journal of Health Study and Medicine 2017, nr 3, s. 133–145
- B. Micota i in., Rola płytek krwi w zakażeniach, Postepy Hig Med Dosw (online) 2015, nr 69, s. 624–632
- https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.3.1.8. (dostęp 13.11.2024)
- Podstawy hematologii: praca zbiorowa pod redakcją I. Hus, A. Dmoszyńskiej, T. Robaka, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2019
- I. Korzonek-Szlacheta i in., Płytki krwi — ogniwo łączące zakrzepicę ze stanem zapalnym, Folia Cardiologica 2018, t. 13, nr 4, s. 303–308
- J. Pluta, J. Trzebicki, Małopłytkowość — najczęstsze zaburzenie hemostazy na OIT, Varia Medica 2019, t. 3, nr 3, s. 189–197
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.19. (dostęp 13.11.2024)
- https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.12.2.2. (dostęp 13.11.2024)
- https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.12.1. (dostęp 13.11.2024)
