Ospa wietrzna to choroba wirusowa wieku dziecięcego, która cechuje się bardzo dużą zakaźnością i pozostawieniem po sobie trwałej odporności. To schorzenie zakaźne najczęściej ujawnia się między 2. a 6. rokiem życia. Jak można zarazić się ospą wietrzną i jakie są objawy tej choroby? Co robić w razie zachorowania? Czy ospa wietrzna może dawać groźne powikłania? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej o tej chorobie wirusowej.
Spis treści:
- Ospa wietrzna u dziecka: objawy choroby
- Ospa wietrzna u dzieci: przyczyny
- Diagnostyka ospy wietrznej u dziecka
- Ospa wietrzna: powikłania u dzieci
- Metody leczenia ospy wietrznej u dziecka
- Czy można zapobiec rozwojowi ospy wietrznej u dziecka?
Ospa wietrzna u dziecka: objawy choroby
Okres wylęgania choroby, a więc czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych symptomów wynosi średnio 14 dni. Choroba rzadko ma przebieg bezobjawowy. Początkowo pojawiają się tak zwane objawy zwiastunowe, a więc:
- gorączka, stan podgorączkowy,
- bóle głowy,
- bóle kostno-stawowe,
- zapalenie gardła,
- nieżyt nosa,
- pogorszenie apetytu,
- niekiedy bóle brzucha, nudności i biegunka.
Objawy zwiastunowe poprzedzają zwykle na 1-2 dni ujawnienie się charakterystycznych zmian skórnych.
Osutka w przebiegu ospy wietrznej u dzieci
Osutka w przebiegu ospy wietrznej cechuje się tak zwanym ewolucyjnym przebiegiem. Co to oznacza?
Początkowo na skórze pacjenta pojawiają się zmiany rumieniowe, a więc czerwone, drobne plamki, które następnie przekształcają się w niewielkie pęcherzyki, zawierające na początku jasny, surowiczy płyn. Po około 2–3 dniach z pęcherzyków powstają krostki, które w kolejnym etapie zasychają w niewielkie strupki. W przypadkach niepowikłanych nadkażeniami bakteryjnymi, strupki odpadają bez pozostawienia blizny. Niekiedy pozostają jedynie niewielkie, ustępujące z czasem przebarwienia.
W jakich lokalizacjach pojawia się osutka w przebiegu ospy? Należy tu wymienić przede wszystkim:
- skórę gładką ciała, zarówno tułów, twarz, jak i kończyny,
- skórę owłosioną głowy,
- błony śluzowe jamy ustnej i gardła,
- spojówkę i rogówkę.
>> Przeczytaj też: Półpasiec – choroba jednej połowy ciała
Ospa wietrzna u dzieci: przyczyny
Przyczyną ospy wietrznej jest wirus ospy wietrznej i półpaśca. Jedynym rezerwuarem tego patogenu jest człowiek. Jak można się zarazić? Najczęściej zakażenie przenosi się drogą kropelkową (kichanie, kaszel), ale również przez kontakt bezpośredni z chorym oraz przez łożysko (co dotyczy ospy wietrznej wrodzonej).
Wrotami zakażenia są najczęściej górne drogi oddechowe, gdzie dochodzi do wnikania wirusa. Następnie wirusy dostają się do węzłów chłonnych, a potem do wątroby i śledziony, gdzie dochodzi do ich namnażania się.
Wirus ospy wietrznej i półpaśca zakaża przede wszystkim komórki nabłonkowe. Po ustaniu ostrej fazy zakażenia dochodzi do przejścia wirusa w tak zwaną postać utajoną, co oznacza, że wędruje on do elementów układu nerwowego, a dokładniej do komórek zwojowych rdzenia i zwojów nerwów czaszkowych. Po pewnym czasie (nawet po wielu latach) może dojść do reaktywacji „uśpionego” wirusa, co manifestuje się klinicznie jako półpasiec.
>> To może Cię zainteresować: Półpasiec u dzieci
Ile trwa ospa wietrzna u dzieci?
Schorzenie trwa typowo około 14 dni. Jednak przy obniżeniu odporności i pojawieniu się powikłań, czas trwania objawów może się istotnie przedłużyć. Jeżeli objawy trwają zbyt długo i pojawiają się nowe dolegliwości, konieczna jest rekonsultacja w gabinecie lekarza rodzinnego lub pediatry.
>> Sprawdź również: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?
Diagnostyka ospy wietrznej u dziecka
W klasycznych przypadkach rozpoznanie jest stawiane w oparciu o badanie przedmiotowe i wywiad obejmujący informację na temat kontaktu z chorym na ospę pacjentem. Badania dodatkowe mogą być jednak konieczne u pacjentów z obniżoną odpornością oraz u kobiet w ciąży. Pomocniczo wykonuje się między innymi takie badania jak:
- oznaczenie stężenia swoistych IgG w surowicy – ma to na celu potwierdzenie przebycia zakażenia i wytworzenia odporności,
- pobranie zeskrobin z dna pęcherzyka – w celu identyfikacji antygenów wirusa z wykorzystaniem metody immunofluorescencji bezpośredniej,
- pobranie płynu z pęcherzyka – w celu wykonania hodowli komórkowej lub identyfikacji DNA wirusa metodą PCR.
Z kolei przy podejrzeniu powikłań ospy wietrznej konieczne może być wykonanie takich badań laboratoryjnych i procedur jak:
- oznaczenie stężenia CRP, kreatyniny, prób wątrobowych, elektrolitów,
- wykonanie morfologii krwi obwodowej,
- RTG klatki piersiowej,
- EKG,
- ECHO serca,
- pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego.
>> Chcesz kontrolować funkcje wątroby i sprawdzić, czy nie doszło do infekcji? Wykonaj nasz pakiet wątrobowy (rozszerzony)
Ospa wietrzna: powikłania u dzieci
Niestety, w niektórych przypadkach ospa wietrzna może wiązać się z pojawieniem pewnych powikłań. Należą do nich przede wszystkim:
- wtórne nadkażenia bakteryjne, w tym ropień, ropowica, róża,
- martwicze zapalenie powięzi, a także w konsekwencji sepsa,
- zapalenie płuc (zarówno ospowe oraz wtórne bakteryjne),
- zapalenie opon mózgowo rdzeniowych i zapalenie mózgu,
- zapalenie móżdżku (zespół ataksji móżdżkowej),
- zespół Guillaina i Barrégo,
- porażenie nerwów czaszkowych,
- zapalenie siatkówki,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- zapalenie wątroby,
- małopłytkowość,
- zapalenie cewki i/lub pęcherza moczowego.
Przeczytaj też:
>> Wysypka u dzieci – możliwe przyczyny, diagnostyka i leczenie
>> Ospa wietrzna a ospa małpia. Czy mają ze sobą coś wspólnego?
Metody leczenia ospy wietrznej u dziecka
W łagodnych przypadkach i u pacjentów poniżej 12. roku życia stosuje się wyłącznie leczenie objawowe, w tym przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Należy zaznaczyć, że nie powinno się stosować leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, ponieważ substancje te zwiększają ryzyko nadkażenia bakteryjnego zmian skórnych. Z powodzeniem można zastosować paracetamol. W razie pojawienia się świądu można wspomóc się lekami przeciwhistaminowymi, np. z zawartością dimetyndenu.
Skóra pacjentów z ospą wietrzną wymaga codziennej kąpieli i delikatnej pielęgnacji. Niezalecane jest stosowanie popularnych niegdyś papek i pudrów, ponieważ zwiększają one ryzyko nadkażenia bakteryjnego i tym samym bliznowacenia.
U pacjentów powyżej 12. roku życia, z obniżoną odpornością i przy wystąpieniu powikłań, konieczne może okazać się włączenie leczenia przeciwwirusowego w postaci acyklowiru. Substancję tę stosuje się w postaci doustnej lub dożylnej. Przy podaży dożylnej konieczne jest zapewnienie pacjentowi odpowiedniego nawodnienia, ponieważ istnieje ryzyko wytrącania się tej substancji w obrębie nerek. Konieczne jest również monitorowanie stężenia kreatyniny w surowicy.
Czy można zapobiec rozwojowi ospy wietrznej u dziecka?
Należy pamiętać, że do dyspozycji jest szczepienie ochronne przeciwko ospie wietrznej, które w Polsce należy do szczepień zalecanych. Szczepienie ochronne zmniejsza ryzyko zachorowania i wystąpienia groźnych powikłań choroby.
Podstawowy schemat szczepienia obejmuje dwie dawki podawane podskórnie lub domięśniowo w odstępie 6–8 tygodni. Postępowaniem zmniejszającym ryzyko infekcji jest oczywiście unikanie przebywania w dużych zbiorowiskach oraz izolowanie się od osób chorych na ospę wietrzną.
Zobacz także:
>> Odra – czy grozi nam powrót zapomnianej choroby?
>> Różyczka – objawy, leczenie, profilaktyka
Ospa wietrzna to zakaźna choroba wirusowa, która pozostawia po sobie trwałą odporność. Choć w większości przypadków ospy wietrznej przebieg choroby wymaga jedynie leczenia objawowego i odpoczynku, to zdarzają się również poważne powikłania. U pacjentów z obniżoną odpornością śmiertelność może wynosić nawet do 15%, a w przebiegu zapalenia płuc u kobiet ciężarnych nawet 40%. W celu zmniejszenia ryzyka ciężkiego przebiegu warto zaszczepić się przeciwko ospie.
Bibliografia
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659.
