Opryszczka narządów płciowych to schorzenie wirusowe, które stosunkowo często jest przyczyną wizyt w gabinetach urologicznych, ginekologicznych i dermatologicznych. Jak objawia się opryszczka narządów płciowych? Co robić w przypadku nawrotów choroby? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się na czym polega leczenie i diagnostyka opryszczki narządów płciowych.
Spis treści:
- Co to jest opryszczka miejsc intymnych?
- Opryszczka intymna – jak można się nią zarazić?
- Opryszczka narządów płciowych – jakie daje objawy?
- Jak zdiagnozować opryszczkę intymną?
- Jak leczyć opryszczkę miejsc intymnych?
Co to jest opryszczka miejsc intymnych?
Opryszczka narządów płciowych to choroba zaliczana do schorzeń przenoszonych drogą płciową, która wywoływana jest przez wirusa opryszczki zwykłej. Najczęściej chorobę wywołuje typ 2 tego wirusa (a więc HSV-2), rzadziej mamy do czynienia z infekcją wywołaną przez typ 1 (HSV-1), który częściej wywołuje znaną wszystkim opryszczkę zlokalizowaną na czerwieni wargowej.
>> Przeczytaj także: Opryszczka na ustach i w nosie – objawy, przyczyny, badania i leczenie opryszczki wargowej.
Wirus opryszczki zwykłej cechuje się zdolnością do przechodzenia w formę utajoną. Co to oznacza? Po ostrej fazie infekcji wirus przedostaje się do komórek nerwowych (głównie zwojów nerwowych), gdzie pozostaje przez nieokreślony czas, nie dając żadnych objawów klinicznych. W momencie zadziałania pewnych czynników wywołujących, w tym na przykład obniżenia odporności, dochodzi do uaktywnienia się wirusa opryszczki i nawrotu objawów infekcyjnych. Ilość nawrotów w ciągu życia zależy przede wszystkim od kondycji układu immunologicznego danego pacjenta.
Jak wygląda opryszczka płciowa?
Okres wylęgania opryszczki płciowej, a więc czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów klinicznych wynosi średnio 2-7 dni. Pierwsze objawy to zazwyczaj uczucie pieczenia, kłucia lub mrowienia skóry. Po kilku dniach w miejscu tym pojawiają się klasyczne wykwity chorobowe, a więc drobne, zlewające się ze sobą pęcherzyki, znajdujące się na rumieniowym podłożu (a więc na tle zaczerwienienia). Pęcherzyki te dość szybko pękają, pozostawiając po sobie nadżerki i strupy.
U kobiet zmiany lokalizują się przede wszystkim w okolicy:
- warg sromowych większych i mniejszych,
- w okolicy skóry sromu,
- szyjki macicy (szczególnie podczas pierwszorazowego kontaktu z wirusem).
U mężczyzn wykwity chorobowe lokalizują się między innymi w obrębie:
- skóry prącia,
- napletka,
- żołędzi,
- okolicy ujścia cewki moczowej.
U obu płci często obserwuje się również zajęcie skóry w okolicy pośladków i ud oraz odbytu. Czasami można zaobserwować tak zwaną pozagenitalną manifestację opryszczki płciowej. Zmiany lokalizują się wówczas na przykład w okolicy palców rąk, co nazywane jest zanokcicą opryszczkowatą. Dolegliwość ta bywa często mylona z zanokcicą o etiologii bakteryjnej.
Opryszczka intymna – jak można się nią zarazić?
Jedynym rezerwuarem wirusa opryszczki zwykłej jest człowiek. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt bezpośredni – wirus obecny jest bowiem w wydzielinach. Odnosząc się do opryszczki narządów płciowych, klasyczną drogą zakażenia jest droga seksualna (warto dodać, że można się zarazić zarówno poprzez kontakty analne, jak i oralne). Najczęstszym miejscem, w którym dochodzi do wnikania wirusa opryszczki jest uszkodzony naskórek oraz błony śluzowe.
Możliwe jest również zakażenie od osoby bezobjawowej, ponieważ w okresie utajenia można zaobserwować obecność wirusa opryszczki między innymi w wydzielinie pochwowej, wydzielinie cewki moczowej i w nasieniu.
Warto również wiedzieć, jakie czynniki zwiększają ryzyko nawrotu infekcji wywołanej przez wirusa opryszczki. Można do nich zaliczyć między innymi:
- osłabienie, zmęczenie,
- menstruację,
- stres,
- oziębienie ciała,
- infekcje bakteryjne lub wirusowe,
- stosowanie leków immunosupresyjnych – między innymi cytostatyków lub sterydów podawanych ogólnie,
- choroby onkologiczne,
- urazy skóry,
- promieniowanie ultrafioletowe,
- zabiegi takie jak dermabrazja, zabiegi laserowe,
- miejscowe stosowanie preparatów należących do retinoidów i prostaglandyn.
Opryszczka narządów płciowych – jakie daje objawy?
Oprócz opisanych już wcześniej objawów klinicznych związanych z infekcją wywołaną przez wirusa opryszczki zwykłej, warto wspomnieć, że w przypadku pierwszorazowego zakażenia objawy chorobowe mogą być zdecydowanie bardziej nasilone, niż w przypadku nawrotów. Podczas zakażenia pierwotnego może dojść między innymi do powiększenia węzłów chłonnych pachwinowych, które dodatkowo stają się bolesne i czasami twarde w dotyku. Co więcej, opryszczka narządów płciowych może być powikłana zapaleniem gardła, zapaleniem cewki moczowej oraz zapaleniem odbytu.
Jak zdiagnozować opryszczkę intymną?
Diagnozę opryszczki płciowej stawia się na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego, tendencji do nawrotów oraz wyników dodatkowych badań diagnostycznych. Jakie badania wykonuje się w diagnostyce opryszczki płciowej? Pomocne może okazać się między innymi wykonanie:
- hodowli materiału pobranego ze świeżych pęcherzyków i nadżerek,
- testu Tzancka – polega on na pobraniu materiału z brzegu pęcherzyków i wykonaniu rozmazu na szkiełku podstawowym, taki preparat poddany jest utrwaleniu i następnie jest oglądany w mikroskopie świetlnym,
- badań immunologicznych, w tym metodą bezpośredniej immunofluorescencji – mają one na celu wykrycie antygenów wirusów opryszczki,
- badań polegających na reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) – ich celem jest wykrywanie materiału genetycznego, a więc DNA wirusa opryszczki, metoda ta jest aktualnie uważana za najpewniejsze badanie pozwalające na wykrywanie zakażeń wywołanych przez wirusa opryszczki, również w przypadku bezobjawowego jego wydzielania,
- oznaczanie przeciwciał anty-HSV-1/2 – badania te mają ograniczone znaczenie w diagnozowaniu ostrego zakażenia, ponieważ pomiędzy wirusami HSV-1 i HSV-2 zachodzą reakcje krzyżowe, warto zaznaczyć, że stężenie przeciwciał nie ma wpływu na częstość nawrotów choroby i nasilenie objawów.
Należy zaznaczyć, że stwierdzenie pierwotnego zakażenia wirusem opryszczki powinno skłonić do wykonania badań laboratoryjnych w kierunku innych schorzeń przenoszonych drogą płciową – między innymi HIV, kiły i wirusowego zapalenia wątroby typu B i C.
Jak leczyć opryszczkę miejsc intymnych?
W leczeniu zakażenia wywołanego przez wirusa opryszczki wykorzystuje się leki przeciwwirusowe, przede wszystkim acyklowir (który jest lekiem z wyboru), famcyklowir oraz walacyklowir. Substancje te działają poprzez hamowanie polimerazy DNA, co pozwala na zatrzymanie namnażania się wirusa. Należy mieć jednak świadomość, że leczenie to nie pozwala na wyeliminowanie wirusa pozostającego w organizmie w postaci utajonej. Schemat leczenia i czas jego trwania zależy od tego, czy występuje zakażenie pierwotne, czy nawrót infekcji. Należy mieć świadomość, że leczenie przeciwwirusowe jest najskuteczniejsze jeżeli włączy się terapię przed upływem 72 godzin od pojawienia się zmian skórnych.
W przypadku częstych nawrotów (ponad 6 w roku) wskazane jest długotrwałe, wielomiesięczne podawanie acyklowiru w mniejszych dawkach. Typowo zaleca się przyjmowanie acyklowiru doustnie w dawce 400 mg 2 razy dziennie. Warto również pamiętać o unikaniu czynników, które sprzyjają nawrotom choroby.
Podsumowując, opryszczka narządów płciowych to schorzenie przenoszone drogą płciową, które może mieć tendencję do nawrotów. Objawy tego schorzenia są dość charakterystyczne, a leczenie polega na stosowaniu leków przeciwwirusowych w formie doustnej. Ze względu na trudny do określenia stopień zakaźności w okresach bezobjawowych, pacjenci chorujący na opryszczkę narządów płciowych powinni podczas kontaktów seksualnych stosować prezerwatywy.
Bibliografia
- T. Mroczkowski, Choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2022,
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2022.
