Omdlenia występują u pacjentów będących w różnym wieku. Do ich powstania mogą przyczyniać się różne choroby naczyniowe, kardiologiczne i neurologiczne. Są one zwykle stanem przejściowej utraty przytomności. Z artykułu dowiesz się, czym jest omdlenie, jakie towarzyszą mu objawy, a także, jakie badania krwi wykonać w przypadku ich częstego występowania.
Spis treści:
- Co to jest omdlenie?
- Rodzaje omdleń
- Omdlenie w ciąży
- Omdlenie u dzieci
- Jakie choroby i dolegliwości mogą przypominać omdlenia?
- Jakie badania wykonać przy częstym uczuciu słabości i omdleniach?
- Kiedy zgłosić się do lekarza z omdleniami?
- Jak wygląda leczenie omdleń?
Co to jest omdlenie?
Omdlenie definiuje się jako krótkotrwałą utratę przytomności, po której następuje samoistne odzyskanie świadomości. Stan ten trwa zwykle krócej niż 20 sekund.
Do wystąpienia omdlenia dochodzi na skutek mniejszego przepływu krwi w krążeniu mózgowym (tzw. hipoperfuzja). Charakteryzuje się ono nagłym początkiem, krótkim czasem trwania i szybkim odzyskaniem przytomności.
Objawy omdlenia
Przed wystąpieniem omdlenia, zaobserwować można objawy „zwiastujące”. Należą do nich:
- kołatanie serca,
- ból w klatce piersiowej,
- blada skóra,
- nagłe pocenie się,
- uczucie duszności,
- nudności lub wymioty,
- bóle głowy,
- zawroty głowy,
- szumy uszne,
- mroczki przed oczami i inne zaburzenia widzenia,
- uczucie słabości,
- uczucie gorąca.
| Warto wiedzieć: Zamiast omdlenia, pacjent może doświadczyć stanu przedomdleniowego, w którym występują objawy prodromalne (zwiastujące), ale ostatecznie nie dochodzi do utraty przytomności. |
Rodzaje omdleń
Wśród trzech podstawowych rodzajów omdleń wymienia się: omdlenie odruchowe, omdlenie ortostatyczne oraz omdlenie kardiogenne.
Omdlenie odruchowe (neurogenne lub wazowagalne)
Omdlenie odruchowe występuje najczęściej spośród wymienionych, szczególnie u osób młodych:
- omdlenie wazowagalne związane jest np. ze stanem emocjonalnym i może wystąpić na tle nerwowym (wywołane strachem i/lub fobią z hiperwentylacją, na skutek nieprzyjemnych bodźców – widoku, zapachu, dźwięku).
- omdlenie sytuacyjne, np. związane z bodźcem fizjologicznym (mikcją, defekacją, kaszlem, kichaniem) lub pobieraniem krwi.
Wśród przyczyn omdleń wymienia się rzadko występujący zespół zatoki szyjnej, który występuje na skutek ucisku zatoki szyjnej, np. przez zbyt ciasny kołnierzyk lub krawat.
>> To Cię może zainteresować: Udar słoneczny – objawy, rozpoznanie i pierwsza pomoc
Omdlenie ortostatyczne
Omdlenie ortostatyczne jest ściśle powiązane ze zjawiskiem hipotonii (hipotensji) ortostatycznej, w której dochodzi do nagłego spadku ciśnienia tętniczego. Może ono wystąpić, np. na skutek nagłej pionizacji, czyli zmiany pozycji ciała z leżącej na stojącą, szczególnie u osób starszych.
Omdlenie ortostatyczne może być związane:
- ze stosowaniem niektórych leków, np. rozszerzających naczynia, diuretyków, niektórych preparatów przeciwdepresyjnych;
- ze zmniejszeniem objętości wewnątrznaczyniowej, do której przyczynia się, m.in. krwawienie prowadzące do hipowolemii (zbyt małej ilości krwi w układzie krwionośnym), a także biegunka i wymioty, które przyczyniają się do wystąpienia odwodnienia;
- z pierwotną i wtórną niewydolnością układu autonomicznego, np. cukrzycą, uszkodzeniem rdzenia kręgowego, niektórymi rodzajami neuropatii.
Występowanie omdlenia ortostatycznego może wiązać się również z niewydolnością kory nadnerczy i chorobą Addisona.
Omdlenie kardiogenne
Omdlenie kardiogenne może wystąpić u pacjentów z arytmią lub chorobą wieńcową. Istotne dla jego wystąpienia są również zmiany w mięśniu sercowym, wśród których wymienia się:
- kardiomiopatię przerostową czy też wady zastawek;
- zmiany organiczne w mięśniu sercowym.
Omdlenie kardiogenne poprzedza niekiedy kołatanie serca.
| Warto wiedzieć: Omdlenia kardiogenne stanowią ponad 30% omdleń u pacjentów po 60. r.ż. |
Omdlenie w ciąży
W czasie ciąży dochodzi do licznych zmian fizjologicznych. Najczęstszą przyczyną omdleń w ciąży jest zbyt niski poziom glukozy we krwi oraz zbyt niskie ciśnienie tętnicze.
Omdlenie u dzieci
Mechanizm omdlenia u dzieci jest taki sam, jak u dorosłych i spowodowany jest zmniejszeniem przepływu krwi przez mózg.
Jakie choroby i dolegliwości mogą przypominać omdlenia?
Stany, które mogą być błędnie rozpoznane jako omdlenie to:
- napad padaczkowy, drgawki uogólnione / złożone częściowe;
- psychogenne utraty przytomności, psychogenne omdlenia rzekome, śpiączka rzekoma;
- krwawienie śródmózgowe lub podpajęczynówkowe;
- wstrząśnienie mózgu;
- udar mózgu;
- hipoglikemia (zaburzenie metaboliczne).
Jakie badania wykonać przy częstym uczuciu słabości i omdleniach?
W diagnostyce omdleń wykorzystuje się kilka rodzajów badań. Są nimi:
- badania laboratoryjne z krwi, np. morfologia i oznaczanie poziomu glukozy, troponin (przy podejrzeniu zawału), D-dimerów (przy podejrzeniu np. zatorowości płucnej) oraz elektrolitów (przy podejrzeniu odwodnienia);
- badania obrazowe, np. RTG klatki piersiowej, angio-TK klatki piersiowej;
- EKG i ECHO serca.
>> Dowiedz się więcej na temat D-dimerów – kiedy warto je oznaczyć i co oznacza ich podwyższony poziom.
W diagnostyce omdleń istotne jest zebranie szczegółowego wywiadu lekarskiego, który uwzględnia:
- okoliczności jego wystąpienia,
- częstość pojawiania się,
- przykłady objawów występujących przed omdleniem.
Szczególnie istotna jest również informacja o występowaniu przypadków nagłej śmierci sercowej w rodzinie.
Czy omdlenia mogą być spowodowane przez leki?
Omdlenie może być również związane z niektórymi lekami i używkami. W takim przypadku wykonuje się badania toksykologiczne. Pozwalają one ustalić, czy przyczyną omdlenia są narkotyki lub niektóre leki.
>> Przeczytaj również: Monitorowanie stężenia leku we krwi – wskazania, zalety, badania
Kiedy zgłosić się do lekarza z omdleniami?
Pacjent doświadczający omdleń powinien udać się do lekarza, jeśli:
- zwiększa się częstość ich występowania;
- poprzedzają je charakterystyczne objawy, np. zawroty głowy, kołatanie serca;
- występują w określonych sytuacjach, np. związanych z silnym stresem, wysiłkiem fizycznym, stosowanymi lekami.
Omdlenia należy skonsultować z lekarzem, jeśli ich występowanie wiąże się z niepokojącymi objawami, np. bólem w klatce piersiowej (mogącym świadczyć o chorobach kardiologicznych).
Jak wygląda leczenie omdleń?
Leczenie omdleń zależy ściśle od przyczyny ich występowania i choroby podstawowej, która je wywołuje. Przykładowo, w przypadku hipotonii ortostatycznej lekarz może zdecydować na zmianę dotychczasowego schematu leczenia przeciwnadciśnieniowego, co ogranicza ryzyko wystąpienia omdlenia ortostatycznego.
Omdlenie to stan przejściowej utraty przytomności, w której powrót świadomości następuje szybko. Do jego wystąpienia przyczyniają się choroby układu sercowo-naczyniowego, ale również silny stres, sytuacje mające silne podłoże emocjonalne oraz leki lub używki. Omdlenie może wystąpić u dzieci, dorosłych i osób starszych. W diagnostyce często występujących omdleń wykorzystuje się badania laboratoryjne, począwszy od morfologii krwi, przez badania żelaza i elektrolitów, a także sprawdza się specyficzne parametry, np. sercowe i zakrzepowe, jak troponiny i D-dimery.
Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
- Brongel L, Algorytmy diagnostycze i lecznicze w praktyce SOR, PZWL, Warszawa, 2017, wyd.1
- Kopta A, Mierzejewski J, Ilczak T, Stany nagłego zagrożenia zdrowotnego w gabinecie stomatologicznym, PZWL, Warszawa, 2020, wyd.1
- Springer J, Kleszczyński J, Niezbędnik lekarza dyżurnego SOR, PZWL, Warszawa, 2021, wyd.1
- https://www.mp.pl/medycynarodzinna/diagnostyka-kliniczna/objawy-kliniczne/171490,omdlenie-ocena-i-diagnostyka-roznicowa, dostęp 13/08/2024
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.III.23.2.1., dostęp 13/08/2024
