Sezon na grzybobranie jest niestety również okresem, w którym częściej pojawiają się przypadki zatruć po ich spożyciu. Po jakim czasie pojawiają się objawy zatrucia grzybami? Jakie badania wykonać i jak należy wówczas zareagować? Sprawdź, co warto wiedzieć o zatruciach grzybami i jak wygląda leczenie.
Spis treści:
- Zatrucie grzybami: objawy
- Jakie grzyby najczęściej wywołują zatrucia?
- Zatrucie grzybami u dziecka: objawy. Jak rozpoznać?
- Jakie badania należy wykonać przy podejrzeniu zatrucia grzybami?
- Pierwsza pomoc przy zatruciu grzybami: co robić?
- Skutki zatrucia grzybami
Zatrucie grzybami: objawy
Warto mieć na uwadze, że zatrucie grzybami daje objawy pojawiające się w krótkim czasie od ich spożycia, jak i takie o długim czasie utajenia. Istnieje wiele rodzajów grzybów powodujących zatrucia, ale szczególnie niebezpieczne są te, które swoim wyglądem przypominają znane grzyby jadalne. Ryzyko ich spożycia ze względu na duże podobieństwo jest wysokie. Do takich grzybów zalicza się m.in. muchomor sromotnikowy czy lisówka pomarańczowa. Zatrucie grzybami u dziecka oraz osób starszych zwykle daje objawy wcześniej niż w przypadku osób dorosłych, mimo że sam obraz kliniczny zatrucia jest podobny we wszystkich tych przypadkach.
>> Sprawdź: Zakażenia i zatrucia pokarmowe w okresie letnim
Typowe objawy zatrucia grzybami
Wczesne objawy zatrucia grzybami wiążą się z wystąpieniem:
- bólu brzucha,
- wymiotów,
- biegunki,
- nudności,
- bólów i zawrotów głowy,
- podwyższonej temperatury.
Warto wiedzieć, że objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym początkowo przyjmują postać problemów żołądkowo-jelitowych i często ustępują po kilkunastu godzinach od zjedzenia tych grzybów. Po tym czasie obserwuje się pozorną poprawę. Natomiast po upływie kilku dni pojawiają się objawy późne, wynikające z uszkodzenia wątroby i nerek, które są spowodowane przez amatotoksynę.
Do późnych objawów zatrucia grzybami zalicza się:
- powrót dolegliwości bólowych i problemów jelitowych,
- tkliwość okolicy prawego podżebrza,
- gorączka,
- żółtaczka,
- skąpomocz wynikający z pogorszenia funkcji nerek,
- piorunujące zapalenie wątroby (w bardzo ciężkich przypadkach),
- powiększenie wątroby,
- utrudniony kontakt z chorym (cechy encefalopatii),
- gorączka,
- hiperwentylacja z zasadowicą oddechową.
>> To może Cię zainteresować: Markery uszkodzenia wątroby i dróg żółciowych – enzymy wątrobowe
Zatrucie grzybami: objawy. Po jakim czasie?
Pierwsze objawy zatrucia grzybami pojawiają się zwykle po kilku godzinach (>4 h) od ich spożycia, choć ten czas może ulec wydłużeniu nawet do 12-14 h. Symptomy pojawiające się u wszystkich osób spożywających potrawę wskazują zwykle na to, że doszło właśnie do zatrucia grzybami.
Objawy późne często pojawiają się po pozornej poprawie trwającej nawet 1-2 dni, a stan chorego ulega wówczas znacznemu pogorszeniu.
Jakie grzyby najczęściej wywołują zatrucia?
Zatrucia są przede wszystkim spowodowane przez te gatunki grzybów, które swoim wyglądem (najczęściej kolorem i kształtem) przypominają powszechnie zbierane i lubiane grzyby jadalne.
Muchomory (grzyby z rodzaju Amanita)
Zatrucie muchomorem sromotnikowym odpowiada za nawet ponad 90% wszystkich przypadków zejść śmiertelnych po zatruciu grzybami. Najcięższym powikłaniem po jego spożyciu jest piorunujące zapalenie wątroby.
Zatrucie grzybami z rodzaju Amanita u dziecka wiąże się z wyższą śmiertelnością niż w przypadku dorosłych. Niedoświadczeni grzybiarze zazwyczaj mylą muchomora sromotnikowego z gołąbkiem zielonawym, gąską zieloną czy czubajką kanią.
Świeże grzyby z rodzaju Amanita mają słodkawy zapach, a ich smak nie jest gorzki – wbrew przekonaniu, że toksyczny pokarm będzie właśnie gorzki i od razu zasugeruje potencjalną toksyczność. Już nawet pojedynczy owocnik ważący około 50 gramów może być źródłem śmiertelnej dla dorosłego człowieka dawki toksyn.
Hełmówki (grzyby z rodzaju Galerin)
Hełmówka jadowita jest silnie trująca i bywa mylona z łuszczakiem zmiennym – grzybem jadalnym, nadającym się do zup i sosów oraz idealnym do uprawy. Hełmówka swoją wysoką toksyczność zawdzięcza zawartości amanityny – trucizny, która występuje również w muchomorach sromotnikowych.
Czubajeczki (grzyby z rodzaju Lepiot)
Czubajeczka brązowoczerwonawa swoim wyglądem bardzo przypomina znaną i chętnie zbieraną przez grzybiarzy kanię. Różnicą między tymi grzybami jest przede wszystkim grubość trzonu, który w przypadku czubajeczki jest węższy.
>> Przeczytaj także: Laboratoryjne badania nerek
Zatrucie grzybami u dziecka: objawy. Jak rozpoznać?
Objawy zatrucia grzybami u dziecka są takie same jak w przypadku osób dorosłych. Początkowo po spożyciu grzybów występuje okres bezobjawowy, po którym następuje czas zaburzeń żołądkowych i obejmuje on nudności, wymioty, bóle brzucha oraz podwyższoną temperaturę. Jeśli takie symptomy pojawiają się kilka do nawet dwunastu godzin po spożyciu potrawy z grzybami, prawdopodobnie mamy do czynienia z zatruciem grzybami u dziecka.
Następnie występuje okres utajenia trwający około doby, w którym następuje poprawa stanu zdrowia dziecka. Ostatnim z etapów jest okres ciężkiego uszkodzenia wątroby, w którym szybko narasta żółtaczka, pojawia się skaza krwotoczna, zaburzenia świadomości, hipoglikemia i pogłębiająca się niewydolność nerek. Ze względu na niewykształcony układ odpornościowy i metaboliczny, już niewielka ilość toksyn może doprowadzić u dziecka do trwałych uszkodzeń narządów czy śmierci.
>> Sprawdź też: Przewlekła choroba nerek – objawy, przyczyny, powikłania, diagnostyka
Jakie badania należy wykonać przy podejrzeniu zatrucia grzybami?
Pierwszym krokiem diagnostyki zatruć grzybami jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentem czy jego rodziną, aby uzyskać informację m.in. o tym, kiedy doszło do spożycia grzybów. Można wykonać również test na obecność amanityny w moczu, sprawdza się także parametry związane z funkcjami wątroby, np. PT, INR, ALT, AST, bilirubinę. Do tego dochodzą ewentualne badania obrazowe jamy brzusznej. Niezbędny jest również monitoring stanu pacjenta.
W przypadku podejrzenia zatrucia grzybami często wykonuje się również badania mykologiczne zawartości przewodu pokarmowego oraz – o ile została zabezpieczona taka próbka – z resztek potrawy przygotowanej z grzybów. Są to testy wykonywane w warunkach szpitalnych.
>> To może Cię zainteresować: Badanie mikrobiologiczne – czym jest i dlaczego warto je wykonać?
Pierwsza pomoc przy zatruciu grzybami: co robić?
Widząc u siebie lub swojego blisko objawy zatrucia grzybami, należy niezwłocznie zgłosić się po pomoc medyczną – jechać do szpitala lub skontaktować się z numerem alarmowym (pod 112 lub 999). Pierwszym krokiem, jeśli pacjent pozostaje przytomny, powinno być również sprowokowanie wymiotów (o ile spożycie grzybów miało miejsce niedawno) i zabezpieczenie próbki wymiocin, aby mogła zostać poddana badaniu.
W warunkach szpitalnych podaje się pacjentom sylibininę, która naturalnie występuje w nasionach ostropestu plamistego. Ma ona działanie antyoksydacyjne, ale przede wszystkim hamuje wiązanie i transport amanityny przez błonę hepatocytów. W leczeniu zatruć stosuje się również dializę albuminową w systemie MARS, która wspomaga upośledzoną funkcję detoksykacyjną wątroby i umożliwia wybiórczą eliminację toksyn z krwi chorych z niewydolnością wątroby.
>> Przeczytaj również: NAFLD – Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby
Skutki zatrucia grzybami
Powikłania wynikające ze spożycia grzybów trujących przede wszystkim dotyczą wątroby. W wielu przypadkach dochodzi do jej niewydolności, która wiąże się z koniecznością wykonania przeszczepu tego narządu. Niestety co roku notowane są również śmiertelne przypadki zatrucia grzybami, przede wszystkim po spożyciu muchomora sromotnikowego.
Skutki zatrucia grzybami zależne są nie tylko od samego rodzaju spożytego grzyba, ilości, ale także czynników osobniczych. Osoby dotknięte chorobami wątroby czy mające problemy z funkcjonowaniem tego narządu, będą jeszcze bardziej narażone na dramatyczny przebieg takiego zatrucia (z powodu nieprawidłowego działania ich narządu odpowiedzialnego za neutralizację toksyn i detoksyfikację).
Z tego powodu warto dbać o zdrowie swojej wątroby na co dzień oraz wykonywać badania, które pozwalają na monitorowanie jej funkcji.
W przypadku zatruć grzybami najważniejsza jest profilaktyka, czyli zbieranie wyłącznie znanych gatunków grzybów i tym samym niedoprowadzanie do zatruć. Jeśli już do nich dojdzie, konieczna jest szybka interwencja medyczna, która wiąże się z hospitalizacją i w przypadku ciężkich zatruć może pociągać za sobą długofalowe skutki zdrowotne.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
1.Ciećkiewicz, J. Zatrucie grzybami. Dostęp: 15.10.2024 https://www.mp.pl/pacjent/pierwsza_pomoc/74676,zatrucie-grzybami
2. Tkaczyk, J. Brożyna, K., Radzka, A. i wsp. Rodzinne zatrucie muchomorem sromotnikowym – opis dwóch przypadków w kontekście sytuacji epidemiologicznej regionu. Nauki Przyrodnicze 2018, Nr nr 2(20), s. 33-41.
3. Gawlikowski, T., Bilska-Kos, A. Satora, L. Zatrucia grzybami jadalnymi. Państwo i Społeczeństwo 2018 (XVIII), nr 3, s. 119-131.
4. Bursa, J. Zatrucia u dzieci i młodzieży [w:] Dyduch, A (red.) Pediatria. T. 2. Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2009, s. 111-122.
