Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy to jedno z najczęstszych schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego. Jakie są objawy choroby wrzodowej dwunastnicy, czym różnią się wrzody dwunastnicy od wrzodów żołądka? Dowiedz się jak się je diagnozuje i leczy.
Spis treści:
- Wrzody dwunastnicy – co to jest?
- Przyczyny wrzodów dwunastnicy
- Wrzody dwunastnicy – objawy
- Wrzód dwunastnicy – postacie i powikłania choroby
- Wrzody dwunastnicy – diagnostyka
- Leczenie wrzodów dwunastnicy
Wrzody dwunastnicy – co to jest?
Wrzód dwunastnicy to zagłębienie w jej ścianie wywołane przez ubytek błony śluzowej. Wrzody trawienne pojawiają się też w żołądku, jednak czterokrotnie częściej spotykamy je w dwunastnicy – czyli początkowym odcinku jelita cienkiego, położonym tuż za żołądkiem.
Wrzody dwunastnicy to choroba, która częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet i jest przede wszystkim problemem pacjentów pomiędzy 30-50 r.ż., jednak można zachorować w każdym wieku.
Choroba wrzodowa dwunastnicy a żołądka – czym się różnią?
Istota choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy jest taka sama. W obydwu przypadkach mamy do czynienia z ubytkiem w błonie śluzowej i zagłębieniem w ścianie narządu.
Różnica dotyczy zatem umiejscowienia w przewodzie pokarmowym oraz czasu, jaki upływa od zjedzenia pokarmu do pojawienia się objawów, w tym bólu brzucha.
W klasyfikacji ICD-10 choroba wrzodowa dwunastnicy ma osobny kod, jest to K26. W przypadku żołądka – K25.
Wrzody dwunastnicy są najczęściej zlokalizowane w początkowej jej części, czyli w opuszce dwunastnicy, położnej tuż za żołądkiem. Rzadziej spotyka się wrzody położone w dalszej części tego narządu – pętli dwunastnicy.
Przyczyny wrzodów dwunastnicy
Podstawową przyczyną wrzodów dwunastnicy jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Badania wskazują, iż H.pylori odpowiada za 75-90% wrzodów dwunastnicy.
Zakażenie przenoszone jest drogą pokarmową, szacuje się iż ok. 70% dorosłej populacji jest nosicielem tego drobnoustroju, jednak nie każdy zachoruje na chorobę wrzodową. Bakteria produkuje toksyny uszkadzające błonę śluzową przewodu pokarmowego. Dodatkowymi czynnikami sprzyjającymi naruszeniom ciągłości ściany dwunastnicy są:
- palenie papierosów,
- stres,
- mocny alkohol.
Drugim czynnikiem, który może wywołać wrzody dwunastnicy jest nadużywanie NLPZ – niesteroidowych leków przeciwzapalnych – oraz kwasu acetylosalicylowego. Leki z grupy NLPZ (ibuprofen, ketoprofen, diklofenak) mogą wywoływać uszkodzenia i nadżerki błony śluzowej przewodu pokarmowego, ułatwiając powstawanie wrzodów.
Szczególnie niebezpieczne jest:
- zażywanie kilku leków z tej grupy jednoczasowo
- przyjmowanie dużych dawek NLPZ
- przyjmowanie NLPZ razem z inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) stosowanymi w leczeniu depresji lub lekami przeciwzakrzepowymi (antykoagulantami).
| Pamiętaj: Najczęstsze czynniki przyczyniające się do rozwoju choroby wrzodowej dwunastnicy to zakażenie H.pylori i zażywanie leków z grupy NLPZ. |
Wrzody dwunastnicy – objawy
Charakterystycznym objawem choroby wrzodowej dwunastnicy jest ból brzucha o zmiennym nasileniu, który pojawia się ok. 2-3 godziny po posiłku. Dolegliwości często zmuszają chorych do zjedzenia czegokolwiek, ponieważ przynosi to ulgę.
Innym objawem wrzodów na dwunastnicy jest ssanie w żołądku, które ustępuje po niewielkim posiłku.
Charakterystyczne są wreszcie tzw. bóle głodowe – po kilku godzinach od zjedzenia, oraz bóle występujące w nocy, które wybudzają pacjenta ze snu.
Ulgę w bólu wywołanym wrzodami dwunastnicy przynosi nie tylko posiłek, ale także leki zobojętniające.
Z powodu częstego podjadania osoby z wrzodami dwunastnicy mogą mieć nadmierną masę ciała, co odróżnia je od – zazwyczaj szczupłych – pacjentów z wrzodami żołądka.
>> Sprawdź też: Zapalenie dwunastnicy – objawy, przyczyny, badania i leczenie stanu zapalnego
| Ważne: W przypadku wrzodów żołądka ból odczuwany jest w zasadzie tuż po posiłku, w przypadku wrzodów dwunastnicy występuje kilka godzin po jedzeniu lub w nocy. |
Wrzód dwunastnicy – postacie i powikłania choroby
Wrzód dwunastnicy może mieć postać ostrą lub przewlekłą.
Ostry wrzód trawienny może przebiegać:
- z krwotokiem – masywny krwotok objawia obfitymi wymiotami, w których znajduje się skrzepy krwi i jest to objaw wymagający interwencji lekarskiej.
- z perforacją – co objawia się nagłym, przeszywającym bólem, które może towarzyszyć wstrząs.
- zarówno z krwotokiem i perforacją.
- bez ww. powikłań.
Przewlekły wrzód trawienny może występować bez tych powikłań, ale nieleczony może również skutkować perforacją lub krwotokiem. Zdarzają się również te dwa powikłania łącznie.
>> Zobacz także: Choroba wrzodowa, dyspepsja, infekcja Helicobacter pylori – diagnostyka i postępowanie
Wrzody dwunastnicy – diagnostyka
Diagnostyka choroby wrzodowej opiera się na:
- potwierdzeniu wystąpienia wrzodu i ustalenia jego lokalizacji – podstawowym badaniem jest endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego, która potwierdza lub wyklucza istnienie wrzodu żołądka lub dwunastnicy
- wykryciu zakażenia H.pylori – wykrywanie antygenu H.pylori w kale, oznaczanie przeciwciał przeciwko H. pylori we krwi.
Oznaczanie antygenu H. pylori w kale to nieinwazyjny test diagnostyczny, weryfikujący aktywne zakażenie. Na 4 tygodnie przed badaniem nie należy zażywać antybiotyków i preparatów z bizmutem, a 2 tygodnie przed badaniem nie mogą być przyjmowanie inhibitory pompy protonowej.
Weryfikacja aktywnego zakażenia powinna być wykonywana w laboratorium. Dostępne w aptekach testy wykorzystują mniej dokładne metody analityczne, dlatego ich wynik musi być potwierdzony walidowanymi i nowocześniejszymi metodami laboratoryjnymi.
| Warto wiedzieć: Wygodną i wiarygodną metodą wykrywania aktywnego zakażenia bakterią Helicobacter pylori jest wykrywanie antygenu w kale, wykonywane w laboratorium. |
Leczenie wrzodów dwunastnicy
Głównym elementem leczenia wrzodów dwunastnicy jest farmakoterapia, zmierzająca do wyeliminowania (eradykacji) bakterii Helicobacter pylori. Jest to terapia łączona: pacjent przyjmuje antybiotyki, sole bizmutu i inhibitory pompy protonowej.
Dokładny schemat leczenia ustala lekarz, a powodzenie terapii zależy od przestrzegania zaleceń. Skuteczność leczenia ocenia się po 4-6 tygodniach od jego zakończenia.
Dieta w chorobie wrzodowej dwunastnicy pełni rolę pomocniczą. Nie stosuje się żadnych restrykcji dietetycznych. Zaleca się spożywanie posiłków lekkostrawnych oraz unikanie produktów nasilających dolegliwości.
Nie wolno pić alkoholu oraz należy zaprzestać palenia tytoniu.
>> Dowiedz się więcej: Choroba wrzodowa – farmakogenetyka i zoptymalizowane podejście do leczenia
Choroba wrzodowa dwunastnicy jest częstą przypadłością, której główną przyczyną jest infekcja H.pylori. Charakterystyczne dla tej choroby są bóle występujące kilka godzin po posiłku, tzw. bóle głodowe, lub dolegliwości występujące w nocy, które mogą wybudzać chorego ze snu. Leczenie choroby wrzodowej dwunastnicy polega na połączeniu kilku leków, kluczowe dla powodzenia terapii jest przestrzeganie zaleceń – odpowiednie dawkowanie zaordynowanych preparatów i czas terapii.
Piśmiennictwo
1.https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/804,choroba-wrzodowa-zoladka-i-dwunastnicy?srsltid=AfmBOoqEcajN4BTpdKK7hI7NrompibsOS4PD72I7nqfKFkxxOESmKf1Z (dostęp 17.03.2025).
2.Dąbrowski A.: Zakażenie Helicobacter pylori i dyspepsja, Med. Prakt., 2020; 2: 112–118.
3. https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a5157/Czynniki-ryzyka-rozwoju-choroby-wrzodowej.html (dostęp 17.03.2025).
4. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/63409,choroba-wrzodowa-zoladka-i-dwunastnicy (dostęp 17.03.2025).
5. Malik TF, Gnanapandithan K, Singh K. Peptic Ulcer Disease. [Updated 2023 Jun 5]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534792/ (dostęp 17.03.2025).
