Jakie objawy daje nietolerancja węglowodanów i jak ją diagnozować? Czy eliminacja węglowodanów z diety jest niezbędna?
Zdarzają Ci się dolegliwości brzuszne? Przelewanie, bóle brzucha, biegunki, czy wręcz przeciwnie, zmagasz się z zaparciami? Problemem może być złe trawienie lub nieprawidłowe wchłanianie węglowodanów, które dość często prowadzi do przewlekłych dolegliwości brzusznych w rozmaitym zakresie. Odpowiadają za to z reguły cukry, czyli laktoza, fruktoza i sorbitol.
Objawy zespołu jelita drażliwego (ZJD) a nietolerancja węglowodanów
Objawy ZJD w przebiegu nietolerancji są wywoływane przez gwałtowną aktywność flory jelitowej, która w przypadku zmniejszonego wchłaniania węglowodanów poddaje je fermentacji. Równocześnie wytwarzane są krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, dwutlenek węgla i wodór. Wskutek tego dochodzi do wzdęć, skurczów oraz biegunek w wyniku uwarunkowanego osmotycznie, wzmożonego dopływu wody do światła jelita.
Na to, jakie będą nasze objawy, wpływ ma bardzo dużo czynników. Może się to zmieniać z dnia na dzień, przechodzić od postaci łagodnych do bardzo nasilonych. Jest to zależne między innymi od ilości spożytych węglowodanów, czasu ich spożycia, a nawet tego, jakie inne produkty przyjmowane są razem z nietolerowanym węglowodanem. Tak na przykład węglowodany rozpuszczone w płynach, wypite na czczo, prowadzą szczególnie szybko do powstania wysokich stężeń cukru w świetle jelita wywołując silne objawy. Z tego względu okres przebywania węglowodanów w żołądku oraz szybkość jego opróżniania odgrywają znaczącą rolę w odniesieniu do stopnia nasilenia obrazu dolegliwości. Także równoczesne spożywanie warzyw strączkowych lub wysoki udział błonnika w pożywieniu może wywierać dominujący wpływ na reakcje.
Oprócz tego na obraz kliniczny mają wpływ niektóre schorzenia, takie jak nadczynność tarczycy, zaburzenia psychiczne, jak stany lękowe, czy czynniki towarzyszące np. palenie tytoniu.
Nietolerancja laktozy
Nietolerancja laktozy występuje u ok. 15% populacji. Przyczynę zaburzonego wchłaniania laktozy stanowi brak lub zmniejszona synteza powstającego w jelicie cienkim enzymu laktazy. Laktoza sama w sobie jest niewchłanialna.
Pierwotna nietolerancja laktozy
U niektórych z nas – jednak ta grupa jest bardzo niewielka – może wystąpić pierwotna nietolerancja laktozy, która jest zdeterminowana genetycznie. Może ona objawiać się w postaci ograniczonej zdolności do wytwarzania laktazy lub w rzadkich przypadkach, jej całkowitym brakiem. Alaktazja, bo o niej mowa, objawia się klinicznie już w wieku niemowlęcym.
Z reguły aktywność laktazy w wieku dziecięcym jest w normie i zmniejsza się dopiero w wieku młodzieńczym lub dorosłym (niedobór nabyty). W związku z tym, po spożyciu produktów mlecznych, za sprawą braku enzymatycznego rozszczepiania laktozy, dochodzi do dolegliwości brzusznych. Nietolerancja laktozy objawia się przeważnie silnym wytwarzaniem gazów. Tak więc pacjenci uskarżają się po upływie ok. 0,5 do 3 godzin od spożycia produktów zawierających laktozę, na silne wzdęcia, parcie i biegunki. Spadek aktywności laktazy stanowi fizjologiczne dostosowanie do diety ubogiej w laktozę.
Wtórna nietolerancja laktozy
W przypadku wtórnej nietolerancji laktozy, zredukowana aktywność laktazy jest uwarunkowana schorzeniem podstawowym, np. celiakią, przewlekłym zapaleniem jelit, chorobą Leśniowskiego – Crohna, biegunką infekcyjną, toksynami niedożywienia, jak i niektórymi lekami, czy po terapii z zastosowaniem cytostatyków. Po wyleczeniu schorzenia podstawowego taka nietolerancja laktozy może się unormować.
Dowiedz się więcej o badaniu nietolerancji laktozy dostępnym w ALAB laboratoria.
| Metaanaliza kilkunastu badań z 2017 roku pozwoliła wykazać, że prawie wszystkie osoby z nietolerancją laktozy tolerują 12g laktozy w jednym spożyciu i około 18 g laktozy rozłożonej w ciągu dnia.* |
Nietolerancja fruktozy
Wszystkim znana jest nietolerancja laktozy, a to jednak nieprawidłowe wchłanianie fruktozy jest spotykane w Europie częściej. Podaje się, że częstotliwość występowania nieprawidłowego wchłaniania jelitowego fruktozy występuje u 36% Europejczyków. Spośród nich u 50% notuje się objawy kliniczne.
Fruktoza występuje w licznych gatunkach owoców i warzyw, w sokach owocowych oraz w miodzie. Poza tym stanowi składnik cukru stołowego (sacharoza) i jest dodawany jako słodzik wielu produktów spożywczych.
W wyniku wzrastającego narażenia na fruktozę, stale rośnie liczba pacjentów, którzy nie tolerują fruktozy. W związku z tym nierzadko już u dzieci ujawniają się wyzwalane przez fruktozę dolegliwości takie jak bóle brzucha, biegunki czy zaparcia. U dzieci z dolegliwościami przypominającymi zespół jelita drażliwego należy zawsze myśleć o nadmiernym spożyciu bezcukrowych słodyczy (sorbitol) – gum do żucia, słodzonych napojów oraz produktów zawierających cukier owocowy.
Większe ilości soków owocowych w połączeniu z rzekomo „zdrowymi” – wyprodukowanymi z cukrem owocowym słodyczami prowadzą do bardzo silnego narażenia na kontakt z fruktozą, przy którym nawet zdrowe jelita zawiodą. Słodycze bezcukrowe – z dodatkiem fruktozy tzw. „słodzone naturą”, jak również produkty słodzone sorbitolem, zwykle preferowane przez rodziców, w przeciwieństwie do słodyczy wytworzonych z dodatkiem glukozy, mogą powodować u dziecka znaczne zaostrzenie objawów, takich jak bóle brzucha.
Dowiedz się więcej o badaniu nietolerancji fruktozy dostępnym w ALAB laboratoria.
Nietolerancja sorbitolu
Sorbitol – cukrowy alkohol fruktozy znajduje swoje zastosowanie np. w „bezcukrowych” słodyczach (E 420) oraz w produktach dla diabetyków, lecz również w wielu gatunkach owoców. Bardzo często nietolerancja sorbitolu występuje w towarzystwie nietolerancji fruktozy (ok. 80-90% przypadków), ale nie jest to regułą. W sytuacji fizjologicznej wchłanianie sorbitolu przebiega bardzo powoli, co powoduje, że jego nadmiar nawet u zdrowych osób ma działanie przeczyszczające. W przypadku nietolerancji sorbitolu pojawiają się objawy kliniczne takie jak bóle brzucha, wzdęcia, czy biegunki już po spożyciu niewielkich ilości.
Dowiedz się więcej o badaniu nietolerancji sorbitolu dostępnym w ALAB laboratoria.
Nietolerancja węglowodanów – jak się przygotować do testów?
- Testy na nietolerancje pokarmowe należy wykonywać pojedynczo. Odstęp pomiędzy badaniami musi być min. 2 dni. Musi minąć min. 4 tygodnie do wykonania testu po zażyciu antybiotyków.
- Tydzień przed badaniem – jeśli będzie to tolerowane przez pacjenta lub uzgodnione z lekarzem – powinny być odstawione leki pobudzające perystaltykę przewodu pokarmowego i leki przeczyszczające.
- Dzień przed badaniem pacjent powinien unikać pokarmów zawierających łatwo fermentujące węglowodany, potraw wzdymających, potraw z dużą ilością błonnika oraz słodzonych napojów.
- Badanie wykonywane jest na czczo – po 8-12 godzinach od ostatniego posiłku.
- W dniu badania pacjent nie powinien palić papierosów i unikać aktywności fizycznej.
- Nie można używać preparatów do mocowania protez zębowych w dniu badania. Można umyć zęby.
- W dniu badania pacjent powinien wypić szklankę ciepłej wody. Podczas badania dopuszczalne jest wypicie niewielkiej ilości wody.
- Należy zrezygnować z przyjmowania witamin rano przed wykonaniem testu.
- Nie ma potrzeby odstawiania inhibitorów pompy protonowej przed badaniem.
- Obecnie brak wystarczających danych pozwalających na rekomendowanie odstawienia lub kontynuacji przyjmowania probiotyków i prebiotyków przed badaniem.
U dzieci poniżej 6 roku życia, test można wykonać po wcześniejszym skonsultowaniu się z Punktem Pobrań.
Nietolerancja węglowodanów – diagnostyka (testy oddechowe)
Nietolerancja węglowodanów może być łatwo i nieinwazyjnie wykryta za pomocą analizy pod kątem obecności H2 (wodór) w wydychanym powietrzu.
W przebiegu nietolerancji i zalegania węglowodanów w jelicie dochodzi do wykorzystywania ich przez florę jelitową, co w procesach metabolicznych prowadzi do powstawania wodoru w świetle jelita. Wodór przenika przez ściankę jelita i dostaje się z krwioobiegu do płuc, skąd jest wydychany wraz ze zużytym powietrzem. Zawartość H2 w wydychanym powietrzu jest mierzona za pomocą chromatografu gazowego i koreluje z ilością mikrobiologicznie zdegradowanych węglowodanów w jelicie.
W ofercie ALAB laboratoria znajdują się trzy testy oddechowe do samodzielnego pobrania w domu:
- test nietolerancji laktozy,
- badanie nietolerancji fruktozy,
- test nietolerancji sorbitolu.
Zestaw testowy zawiera niezbędne wskazówki dotyczące przyjmowania leków i żywienia przed i podczas przeprowadzania badania. Czynnikami zakłócającymi wyniki pomiarów są m.in. palenie papierosów, wcześniejsza antybiotykoterapia oraz przyjmowanie preparatów przeczyszczających. Poza tym zdarzają się pacjenci, którzy pomimo niewłaściwego wchłaniania węglowodanów nie reagują wzrostem H2 (ok. 3-5 % opornych).
Narzędzia do pobierania próbki
Przy posługiwaniu się urządzeniami do pobierania próbki należy zwracać uwagę, aby nie wkładać palca do wnętrza urządzenia do pobierania próbki. Znajduje się tam ostra igła. Istnieje niebezpieczeństwo zranienia!
- Pierwsza próbka: Przed wypiciem roztworu.
- Druga próbka: 30 minut po wypiciu roztworu.
- Trzecia próbka: 60 minut po wypiciu roztworu.
- Czwarta próbka: 120 minut po wypiciu roztworu.
- Piąta próbka: 180 minut po wypiciu roztworu.
Pierwsza próbka wydychanego powietrza (wartość referencyjna) jest pobierana na czczo, następnie przyjmuje się substancję testową (laktozę, fruktozę lub sorbitol). Dzieci powinny otrzymać ilość substancji dostosowaną do ich wagi ciała. Po upływie dalszych 30, 60, 120 oraz 180 minut pobiera się każdorazowo następną próbkę wydychanego powietrza.
W przypadku wyraźniejszych dolegliwości zaleca się przeprowadzenie badania w gabinecie lekarskim. U pacjentów z cukrzycą należy uwzględnić ilość spożywanych węglowodanów.
Zapraszamy do obejrzenia filmu zawierającego instrukcję wykonania testu pt. „Test na nietolerancje węglowodanów” – dostępny na kanale YT ALAB laboratoria.
