Nietolerancja fruktozy a dieta. Co można jeść, czego unikać, przykładowy jadłospis?

Dieta przy nietolerancji fruktozy jest odpowiednia dla osób, których organizm nie trawi cukru owocowego. Tego typu dieta łagodzi objawy nietolerancji pokarmowej oraz zapobiega nawrotom dolegliwości. Na czym polega dieta przy nietolerancji fruktozy? Które produkty są wskazane przy nietolerancji fruktozy? Czego unikać, gdy organizm nie trawi cukru owocowego?  

Spis treści:

1. Czym jest zaburzenie nietolerancji fruktozy? 
2. Jakie są przyczyny nietolerancji fruktozy? 
3. Nietolerancja fruktozy – objawy 
4. Zasady odpowiedniego żywienia przy nietolerancji fruktozy 
5. Nietolerancja fruktozy – produkty zakazane 
6. Nietolerancja fruktozy – co można jeść? 
7. Nietolerancja fruktozy – przykładowy jadłospis 
8. Nietolerancja fruktozy a dieta – podsumowanie 

Czym jest zaburzenie nietolerancji fruktozy? 

Nietolerancja fruktozy wynika z nieprawidłowego wchłaniania w jelicie cienkim, dochodzi do jego przeciążenia. Fruktoza trafia w wysokich stężeniach do jelita grubego, co powoduje, że tamtejszy mikrobiom metabolizuje ją do wodoru, metanu, dwutlenku węgla i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych co ostatecznie powoduje dolegliwości i duży dyskomfort w codziennym życiu chorego. 

Jakie są przyczyny nietolerancji fruktozy? 

Przyczyny nietolerancji fruktozy nie zostały jeszcze do końca poznane. Może rozwinąć się w przebiegu takich chorób, jak ostre zapalenie żołądka czy jelit, celiakia czy choroba Leśniowskiego-Crohna. Nadmierne spożycie produktów wysokoprzetworzonych, także może negatywnie wpływać na rozwój w organizmie chorego nietolerancji na fruktozę. 

Nietolerancja fruktozy – objawy 

Objawy złego wchłaniania fruktozy dotyczą zwykle niemowląt i dzieci poniżej 9. roku życia, a także pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS). W wyniku zaburzenia wchłaniania fruktozy chorzy mogą zmagać się z biegunką osmotyczną, uporczywymi gazami, nawracającymi bólami brzucha, nudnościami, odbijaniem czy uczuciem wzdęcia brzucha (jelit). 

Zasady odpowiedniego żywienia przy nietolerancji fruktozy 

Żeby złagodzić i wyeliminować dolegliwości wynikające z nietolerancji fruktozy należy trzymać się zasad: 

• Osoby z wrodzoną nietolerancją fruktozy (fruktozemią) muszą stosować dietę eliminująca fruktozę przez całe życie. Nie tolerują nawet niewielkich ilości produktów zawierających cukier owocowy. Nieprzestrzeganie zasad diety może doprowadzić do wielu zaburzeń w przewodzie pokarmowym, a w skrajnych przypadkach do niewydolności wątroby i nerek. 

• Chorzy zmagający się z zespołem złego wchłaniania fruktozy nie muszą całkowicie eliminować z diety owoców czy miodu oraz innych produktów spożywczych zawierających fruktozę. Mogą je spożywać, ale w takich ilościach, które akceptuje indywidualnie nasz organizm. Jednak gdy objawy nietolerancji fruktozy nasilą się, wówczas należy całkowicie wyeliminować cukier owocowy z diety. 

Nietolerancja fruktozy – produkty zakazane 

Należy pamiętać, że cukier owocowy znajduje się nie tylko w owocach. Może być też dodatkiem do produktów z oznaczonym na etykietce symbolem „E” (E420 – sorbitol, E473 i E474 – estry węglowodanów, E491-E495 – estry sorbitanu mogące uwalniać sorbitol). 

Do produktów niewskazanych w nietolerancji fruktozy należą: 

• owoce o dużej zawartości tego cukru, a ubogie w glukozę: jabłka, gruszki, kiwi, czarne jagody, truskawki, banany, owoce suszone (rodzynki, daktyle, figi); 

• produkty z owocami w postaci dodatków (ciasta z owocami, jogurty owocowe, maślanki, itp.); 

• przetwory z tych owoców (soki, dżemy); 

• warzywa o dużej zawartości substancji balastowych: kapusta, fasola, soczewica, czosnek; 

• miód i wypieki z miodem; 

• czekolada; 

• lody;  

• produkty bogate w węglowodany i substancje balastowe: orkisz, proso, płatki owsiane; 

• sosy, marynaty i produkty gotowe zawierające cukier owocowy (keczup, majonez, marynaty do mięs i ryb, gotowe dressingi do sałatek, zupy w proszku); 

• marynowane mięso;  

• ryby konserwowe;  

• produkty dla diabetyków i produkty dietetyczne z fruktozą, sztuczne słodziki (przede wszystkim z sorbitolem); 

• lemoniady, napoje gazowane, napoje typy cola, również w wersji light.  

Do słodzenia wskazane jest używanie glukozy.  

Załączone tabele pomogą w wyborze składników pokarmowych ze względu na zawartość fruktozy i glukozy na 100 g produktu.  

Nietolerancja fruktozy – co można jeść? 

Produkty, które mogą jeść osoby z nietolerancją fruktozy, to te o małej zawartości cukru owocowego.  

Są to: 

• w niewielkich ilościach owoce o małej zawartości fruktozy, a bogate w glukozę, np. papaja, awokado, rabarbar;  

• warzywa: seler naciowy, rzodkiewka, szpinak, groch, brokuły, ziemniaki;  

• grzyby: pieczarki, kurki, borowiki, skorzonera; 

• nabiał: naturalny jogurt, twaróg, sery, mleko, zsiadłe mleko, maślanka;  

• jaja; 

• mięso, ryby, wędliny; 

• produkty bogate w węglowodany: makaron, ryż, kukurydza, kasza gryczana; 

• chrupkie pieczywo bez dodatku cukru i miodu; 

• słone wypieki;  

• wywarzy warzywne, świeże przyprawy, sok cytrynowy (w małych ilościach); 

• woda mineralna, herbata, kawa, mleko; 

• cukier gronowy, czyli glukoza.  

Pacjent z nietolerancją fruktozy powinien obserwować swój organizm i w wypadku wystąpienia dolegliwości, od razu eliminować dany produkt spożywczy.

Nietolerancja fruktozy – przykładowy jadłospis 

I śniadanie 

Jogurt naturalny z morelami, nasionami chia i płatkami żytnimi. 

II śniadanie 

Pieczywo pełnoziarniste z szynką z udźca indyka oraz gruntowy ogórek. 

Obiad 

Pierś z kurczaka przyrządzona na parze, podana z ryżem jaśminowym, zsiadłym mlekiem i zblanszowanym kalafiorem. 

Podwieczorek 

Rukola i pokrojone w kostkę warzywa: papryka żółta, ogórek zielony. Na wierzchu układamy małe kulki mozzarelli przekrojone na połówki. Polewamy oliwą z oliwek z dodatkiem ulubionych ziół. 

Kolacja 

Twarożek ze szczypiorkiem i jogurtem naturalnym, do tego pieczywo graham oraz mix sałat z kiełkami brokułu i zieloną papryką. 

Nietolerancja fruktozy a dieta – podsumowanie 

Pacjenci z nietolerancją fruktozy zawsze powinni pamiętać, że poza owocami i niektórymi warzywami fruktoza dodawana jest do wielu produktów spożywczych, aby nadać im słodki smak.  

Możemy ją znaleźć np. w ketchupie, marynatach, płatkach śniadaniowych, daniach typu instant, niektórych rodzajach pieczywa, niektórych lekach.  

Aby mieć gwarancję, że dany produkt nie zawiera fruktozy, należy zawsze czytać etykiety umieszczone na produkcie. To złoty środek, aby spożycie niedozwolonego produktu nie zakończyło się dla nas dolegliwościami od strony układu pokarmowego. 

Bibliografia:

1. Krzysztof M., Kamińska B., Plata-Nazar K., Grabska-Nadolska M., Upośledzenie wchłaniania fruktozy: rola w zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego u dzieci, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2010, tom 4, nr 2 
2. Melchior C i wsp, Fructose and irritable bowel syndrome, Nutrition Research Reviews. 2020, Volume 33, Issue 2 
3. Alruwaili NW, Alshdayed I, Fructose Metabolism and Its Effect on Glucose-Galactose Malabsorption Patients: A Literature Review, 2023,  
4. Dymek A i wsp, Nietolerancja fruktozy – Opis przypadków. Alergia, 2017, 2;