Choć problemy z żołądkiem kojarzą się przede wszystkim z nadmierną kwasowością soku żołądkowego, to możliwe jest również występowanie niedokwasoty. Niedokwasota żołądka może wiązać się z problemami trawiennymi i tym samym z wystąpieniem nieprzyjemnych objawów żołądkowo-jelitowych. Jakie są najczęstsze objawy niedokwasoty żołądka? Jak wygląda leczenie tej przypadłości? Dowiedz się więcej na temat tego schorzenia gastrologicznego.
Spis treści:
- Czym jest niedokwasota żołądka?
- Niedokwasota czy nadkwasota – jak je rozpoznać i czym się różnią?
- Przyczyny niedokwasoty żołądka
- Jakie są objawy niedokwasoty żołądka?
- Leczenie niedokwasoty
- Niedokwasota żołądka – najczęściej zadawane pytania
- Niedokwasota żołądka – podsumowanie
Czym jest niedokwasota żołądka?
Niedokwasota żołądka to stan, w którym obserwuje się niedostateczną kwasowość soku żołądkowego. Innymi słowy sok żołądkowy cechuje się zbyt wysokim odczynem. Sok żołądkowy produkowany jest przez specjalne komórki żołądka, nazywane komórkami okładzinowymi. Jednym z jego najistotniejszych składników jest kwas solny. To właśnie ten kwas odpowiada za utrzymywanie prawidłowego odczynu w obrębie żołądka (pH około 1,0-2,5). Kwas solny odgrywa ważną rolę między innymi w procesie trawienia pokarmów, jak również chroni przewód pokarmowy przed drobnoustrojami.
Niedokwasota czy nadkwasota – jak je rozpoznać i czym się różnią?
Mianem nadkwasoty określa się refluks żołądkowo-przełykowy, czyli stan, którego istotą jest nieprawidłowe zarzucanie treści żołądkowej do przełyku, co prowadzi do wystąpienia uciążliwych objawów. W przypadku nadkwasoty problemem nie jest zbyt niski odczyn soku żołądkowego, ale między innymi zaburzenia czynności dolnego zwieracza przełyku. W diagnostyce i rozróżnieniu tych stanów kluczową rolę odgrywa badania gastroskopowe, które pozwala między innymi na ocenę pH soku żołądkowego.
Przyczyny niedokwasoty żołądka
Bezpośrednią przyczyną niedokwasoty żołądka jest niedostateczna produkcja kwasu solnego przez komórki okładzinowe żołądka. Komórki te działają poprzez specjalne pompy wodorowo-potasowe (pompy protonowe), których rolą jest usuwanie potasu na zewnątrz i dostarczanie wodoru z powrotem do żołądka, co umożliwia powstawanie kwasu solnego. Zaburzenia w powstawaniu kwasu solnego mogą towarzyszyć takim stanom i schorzeniom jak na przykład:
- niedokrwistość złośliwa – w tym przypadku dochodzi do powstawania w organizmie przeciwciał skierowanych przeciwko komórkom okładzinowym, co upośledza ich funkcjonowanie,
- przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej – leki to są powszechnie stosowane w leczeniu refluksu żołądkowo-przełykowego, a ich działanie polega na hamowaniu wspomnianej już pompy protonowej, co sprawia, że powodują ograniczenie produkcji kwasu solnego,
- zakażenie Helicobacter pylori – infekcja wywołana przez tę bakterię hamuje ekspresję genów kodujących pompy protonowe, a tym samym zmniejsza produkcję kwasu solnego,
- zabiegi chirurgiczne w obrębie żołądka – w tym operacje bariatryczne,
- nowotwory przewodu pokarmowego – w tym nowotwory neuroendokrynne takie jak na przykład VIP-oma, a więc guz neuroendokrynny wywodzący się komórek beta trzustki,
- niedobór hormonów tarczycy – w przebiegu niedoczynności tarczycy obserwuje się niedostateczne wydzielanie kwasu solnego,
- zaburzenia dotyczące nerwu błędnego,
- starszy wiek,
- nasilony, przewlekły stres.
Jakie są objawy niedokwasoty żołądka?
Najważniejsze objawy kliniczne związane z niedokwasotą żołądka to:
- bóle w obrębie nadbrzusza
- mdłości, wymioty
- wzdęcia, odbijanie
- biegunka
- niekiedy zaparcia
- utrata masy ciała
- uczucie pełności po spożyciu posiłku
Warto wiedzieć, że wbrew pozorom, niedokwasota może również wiązać się z występowaniem zgagi, dlatego stan ten wymaga przeprowadzenia wnikliwej diagnostyki. Uszkodzenie komórek okładzinowych wiąże się nie tylko ze zmniejszeniem wytwarzania kwasu solnego, ale również czynnika wewnętrznego Castle’a, który uczestniczy we wchłanianiu witaminy B12. Z tego powodu, niedokwasocie może towarzyszyć również niedobór tej witaminy, a tym samym niedokrwistość megaloblastyczna i jej objawy.
Leczenie niedokwasoty
Leczenie niedokwasoty żołądka polega na leczeniu schorzenia lub stanu, który prowadzi do zmniejszonej kwaśności soku żołądkowego. W przypadku, gdy przyczyną jest zakażenie Helicobacter pylori, konieczne jest przeprowadzenie eradykacji z wykorzystaniem odpowiedniego preparatu. W sytuacji, gdy niedokwasota wynika z niedoczynności tarczycy, niezbędne jest uzupełnienie hormonów tarczycy. Konieczne jest również uzupełnianie niedoborów witamin i minerałów, w tym niedoboru witaminy B12, niedoboru żelaza, a także witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (a więc witamin A, D, E, K). Możliwe jest również zakwaszanie soku żołądkowego poprzez stosowanie betainy HCL, która podwyższa stężenie kwasu solnego w żołądku.
Niedokwasota żołądka – najczęściej zadawane pytania
Jak sprawdzić, czy mam niedokwaszony żołądek?
Podstawowym badaniem diagnostycznym, które pozwala na ocenę anatomii żołądka, jak i pomiar odczynu soku żołądkowego jest gastroskopia. Podczas gastroskopii można wykonać również badanie w kierunku infekcji wywołanej przez Helicobacter pylori oraz pobrać wycinek błony śluzowej żołądka do badania histopatologicznego. Inne badania, jakie warto wykonać przy podejrzeniu niedokwasoty żołądka to przede wszystkim:
- morfologia krwi obwodowej – pozwala na stwierdzenie niedokrwistości megaloblastycznej, czyli związanej z niedoborem witaminy B12 i/lub kwasu foliowego,
- oznaczenie stężenia witaminy B12,
- oznaczenie stężenia pepsynogenu – jego obniżona wartość może wskazywać na niedokwasotę,
- oznaczenie stężenia gastryny – podwyższone stężenie gastryny w surowicy może wskazywać na niedokwasotę,
- oznaczenie przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu Castle’a – badanie to wykonywane jest w diagnostyce niedokrwistości złośliwej.
Jak wyleczyć niedokwasotę żołądka?
Podstawą skutecznego leczenia niedokwasoty żołądka jest terapia choroby podstawowej, która odpowiada za podwyższenie odczynu soku żołądkowego. Z tego powodu tak istotna jest wnikliwa diagnostyka tego stanu i wykonanie zaleconych przez specjalistę badań.
Co powoduje brak kwasu solnego w żołądku?
Brak kwasu solnego w żołądku jest związany z zaburzeniami dotyczącymi komórek okładzinowych i ich zanikiem. Może wystąpić między innymi w przebiegu niedoczynności tarczycy, niedokrwistości złośliwej, zakażenia wywołanego przez Helicobacter pylori, a także nowotworów złośliwych żołądka.
Co pić przy niedokwasocie?
Niedokwasota, podobnie jak inne choroby gastroenterologiczne wymagają od nas odpowiedniego nawodnienia. Ważną kwestią dotycząca przyjmowania płynów przy niedokwasocie jest czas ich spożycia. Należy pamiętać, że płyny najlepiej jest wypić co najmniej pół godziny po spożyciu posiłku, ponieważ ułatwia to trawienie białek w żołądku i tym samym zmniejsza nasilenie nieprzyjemnych objawów.
Jak mogę podnieść poziom kwasu żołądkowego?
Podniesienie poziomu kwasu solnego w soku żołądkowym jest możliwe poprzez stosowanie suplementacji betainą HCL. Jednak należy wyraźnie podkreślić, że najważniejszym krokiem w przywróceniu odpowiedniego odczynu soku żołądkowego jest leczenie choroby podstawowej.
Niedokwasota żołądka – podsumowanie
- Niedokwasota żołądka to stan związany z nieprawidłowo wysokim pH soku żołądkowego, co wynika z obniżonego stężenia kwasu solnego, wytwarzanego przez komórki okładzinowe żołądka.
- Najważniejsze przyczyny niedokwasoty żołądka to infekcje wywołane przez Helicobacter pylori, niedoczynność tarczycy, przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej, a także niedokrwistość złośliwa, stres i zabiegi chirurgiczne w obrębie żołądka.
- Diagnostyka niedokwasoty opiera się na gastroskopii oraz badaniach laboratoryjnych, w tym morfologii krwi obwodowej i badaniach w kierunku infekcji spowodowanej przez Helicobacter pylori.
- Leczenie niedokwasoty żołądka wymaga znalezienia jej przyczyny i tym samym leczenia choroby podstawowej.
Bibliografia
- R. Fatima i inni, Achlorhydria, StatPearls Publishing LLC 2025 [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507793/],
- A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021.
