Nerki – położenie, budowa, funkcje, najczęstsze choroby nerek

Nerki człowieka odpowiadają m.in. za filtrację krwi, wydalanie toksyn oraz regulację gospodarki wodno-elektrolitowej. Jakiekolwiek zaburzenia w ich funkcjonowaniu mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Dlatego bardzo ważne jest, aby dbać o ten narząd, regularnie monitorować jego stan i reagować od razu, gdy pojawią się sygnały świadczące o nieprawidłowościach. Dowiedz się, gdzie znajdują się nerki, jaka jest ich budowa i funkcja oraz poznaj najczęstsze choroby nerek.

Spis treści:

1. Gdzie znajdują się nerki u człowieka?
2. Budowa nerek
3. Za co odpowiadają nerki? Funkcje nerek u człowieka
4. Najczęstsze choroby nerek i ich objawy
5. Jak dbać o nerki?

Gdzie znajdują się nerki u człowieka?

Nerki są częścią układu moczowego, który jest odpowiedzialny za wydalanie moczu. Poza nimi należą do niego również moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa.

Nerki człowieka są parzystym narządem położonym pozaotrzewnowo na tylnej ścianie jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa. Zajmują przestrzeń od wysokości ostatniego kręgu piersiowego (Th12) do II kręgu lędźwiowego (L2). Narządy te są fizjologicznie ruchome – układają się nieco niżej w pozycji stojącej, a także mogą przesuwać się podczas głębokiego wdechu. Ponadto nerka lewa znajduje się nieco wyżej od prawej.

Nerki są utrzymywane w swoim położeniu dzięki dużej ilości tkanki tłuszczowej połączonej z tkanką łączną tylnej ściany brzucha, pniom dużych naczyń krwionośnych oraz ciśnieniu panującemu w jamie brzusznej.

Budowa nerek

W budowie nerki wyróżnia się:

• tylną i przednią powierzchnię,
• górny i dolny koniec,
• wypukły brzeg boczny,
• wklęsły w środkowej części brzeg przyśrodkowy.

W części środkowej brzegu przyśrodkowego znajduje się wnęka nerkowa. Wchodzą przez nią żyła nerkowa, tętnica nerkowa oraz moczowód.

Natomiast miąższ nerki składa się z:

• kory nerki,
• rdzenia nerki.

Kora nerki stanowi warstwę zewnętrzną. Otacza rdzeń nerki oraz wypełnia przestrzeń pomiędzy piramidami nerkowymi, z których jest on zbudowany.

Rdzeń nerki składa się z 10-20 piramid nerkowych. Ich wierzchołki są skierowane do wewnątrz, tworząc brodawkę nerkową.

Nerka zbudowana jest z kilku milionów nefronów, które są jej jednostką strukturalno-funkcjonalną. Każdy z nich składa się z ciałka nerkowego i kanalika nerkowego. Wyróżnia się nefrony korowe i nefrony przyrdzeniowe.

Ciałko nerkowe jest zbudowane z kłębuszka nerkowego i otaczającej go torebki kłębuszka (Bowmana). Jest ono bardzo dobrze unaczynione. Tutaj w wyniku filtracji powstaje mocz pierwotny.

Kanalik nerkowy zbudowany jest z nabłonka jednowarstwowego brukowego, który umożliwia mu proces resorpcji i sekrecji, czyli zwrotnego wchłaniania wybranych substancji z moczu pierwotnego oraz proces wydalania zbędnych produktów przemiany materii.  W ten sposób dochodzi do powstania moczu ostatecznego.

>> Zobacz także: Mocz – jak powstaje, kiedy zrobić badanie i jak się przygotować?

Za co odpowiadają nerki? Funkcje nerek u człowieka

Główne funkcje nerek u człowieka to:

• filtracja krwi i wydalanie zbędnych produktów przemiany materii wraz z moczem,
• regulacja pH krwi,
• regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu,
• regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej,
• przekształcanie witaminy D do formy aktywnej biologicznie.

Nerki pełnią także funkcję wewnątrzwydzielniczą. Wydzielają erytropoetynę, która stymuluje produkcję czerwonych krwinek, oraz reninę, odpowiadającą za regulację ciśnienia krwi.

Najczęstsze choroby nerek i ich objawy

Najczęstsze choroby nerek to:

• kamica nerkowa – choroba charakteryzująca się obecnością złogów w obrębie nerek, potocznie nazywanych kamieniami nerkowymi.Powstają one w wyniku wytrącania się składników moczu, takich jak szczawian lub fosforan wapnia czy kwas moczowy;
• przewlekła choroba nerek – to postępujące uszkodzenie nerek, które prowadzi do ich niewydolności. W przebiegu choroby dochodzi do zmniejszenia liczby prawidłowo funkcjonujących kłębuszków nerkowych;
• ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek – zakażenie bakteryjne będące typowo następstwem przedostania się drobnoustrojów z pęcherza moczowego do nerek;
• kłębuszkowe zapalenie nerek – grupa chorób, w których proces zapalny obejmuje kłębuszki nerkowe. Schorzenie może mieć charakter ostry lub przewlekły i prowadzić do niewydolności nerek.

>> Zobacz także: Zapalenie nerek – objawy, przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Choroby nerek mogą objawiać się m.in. poprzez:

• ból w okolicy lędźwi,
• ból brzucha,
• obrzęki nóg lub wokół oczu,
• nadciśnienie tętnicze,
• zmianę ilości wydalanego moczu,
• zmianę koloru moczu,
• krwiomocz,
• zmianę zapachu moczu,
• ból lub pieczenie podczas oddawania moczu,
• naglące parcie na mocz,
• zmęczenie i osłabienie,
• brak apetytu,
• wzrost temperatury ciała,
• metaliczny posmak w ustach.

Należy pamiętać, że choroby nerek mogą przez pewien czas przebiegać bezobjawowo. Dlatego ważne jest regularne sprawdzanie stanu zdrowia.

Jak dbać o nerki?

Wiele osób zadaje sobie pytanie, jak dbać o nerki i ich prawidłową pracę. Podstawą jest prowadzenie zdrowego stylu życia, na który składają się głównie:

• dobrze zbilansowana dieta dostosowana do potrzeb organizmu (jadłospis zawierający m.in. świeże warzywa i owoce, produkty pełnoziarniste, niskotłuszczowe produkty mleczne, tłuszcze roślinne),
• zrezygnowanie z cukrów prostych i produktów wysokoprzetworzonych,
• odpowiednie nawodnienie organizmu (minimum 1,5–2 litry wody dziennie),
• zrezygnowanie z używek,
• regularna aktywność fizyczna dostosowana do preferencji i możliwości organizmu,
• odpowiednia ilość snu (ok. 7–8 godzin) i odpoczynku,
• unikanie stosowania w nadmiarze leków i suplementów diety,
• unikanie wstrzymywania moczu.

>> Zobacz także: Dieta w przewlekłej chorobie nerek

Bardzo ważnym elementem dbania o nerki są regularne badania profilaktyczne. Należy je wykonywać niezależnie od samopoczucia – wiele chorób przez długi czas przebiega bezobjawowo. Do podstawowych testów zalicza się m.in. badanie ogólne moczu, morfologię krwi, stężenie  mocznika, kreatyniny, kwasu moczowego, sodu i potasu.

>> Zobacz także: Laboratoryjne badania nerek

Nerki to narządy układu moczowego. Odpowiadają m.in. za filtrację krwi i regulację gospodarki wodno-elektrolitowej. Ich prawidłowe funkcjonowanie zapewnia zdrowie całego organizmu. Dlatego w dbaniu o nerki bardzo ważne są: zdrowy tryb życia (dobrze zbilansowana dieta, odpowiednie nawodnienie, regularna aktywność fizyczna, brak używek) oraz regularne badania kontrolne z krwi i moczu.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

1. W. Sylwanowicz, A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla średnich szkół medycznych, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
2. A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka. Repetytorium, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
3. L. Borodulin-Nadzieja, Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów licencjatów medycznych, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2005
4. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51945,kamica-nerkowa (dostęp 15.12.2024)
5. https://www.mp.pl/nefrologia/artykuly/121308,rozpoznanie-i-leczenie-ostrego-odmiedniczkowego-zapalenia-nerek-u-kobiet  (dostęp 16.12.2024)