Nadkwasota żołądka (nadkwaśność): objawy, przyczyny i leczenie  

Nadkwasota żołądka, znana również jako nadkwaśność, jest zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej w żołądku, polegającym na nadmiernym wydzielaniu kwasu solnego (HCl). Jest to dość powszechny problem zdrowotny, który dotyka osoby w różnym wieku, niezależnie od płci. W dłuższej perspektywie może prowadzić do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych, takich jak choroba wrzodowa, refluks żołądkowo-przełykowy (GERD), a nawet zmiany przednowotworowe. W artykule omówione zostaną przyczyny, objawy oraz aktualne możliwości diagnostyczne i terapeutyczne nadkwasoty żołądka, w oparciu o literaturę naukową i wytyczne kliniczne.

Spis treści:

1. Czym jest nadkwasota żołądka?
2. Przyczyny nadkwasoty żołądka
3. Objawy nadkwasoty żołądka
4. Jak leczyć nadkwaśność żołądka?
5. Nadkwasota żołądka – najczęściej zadawane pytania
   • Czego nie wolno jeść przy nadkwasocie?
   • Co pić na nadkwasotę żołądka?
   • Czy przy nadkwasocie można pić wodę z cytryną?
   • Czy kefir jest dobry na nadkwasotę?
   • Jaki lek neutralizuje nadmiar kwasów w żołądku?
   • Czy kawa powoduje nadkwasotę?
6. Nadkwasota żołądka – podsumowanie

Czym jest nadkwasota żołądka?

Nadkwasota to stan, w którym dochodzi do zwiększonego wydzielania kwasu solnego przez komórki okładzinowe błony śluzowej żołądka. Kwas ten jest niezbędny do prawidłowego trawienia białek oraz ochrony przed drobnoustrojami, jednak jego nadmiar może uszkadzać śluzówkę przewodu pokarmowego. Patofizjologicznie, nadkwasota może mieć charakter pierwotny lub wtórny, wynikający z zaburzeń czynnościowych lub stylu życia.

>> Przeczytaj także: Niedokwasota żołądka, czym jest i jakie daje objawy? Przyczyny, dieta, leczenie

Przyczyny nadkwasoty żołądka

Etiologia nadkwasoty żołądka jest złożona i wieloczynnikowa. Najczęstsze przyczyny to:

• czynniki fizjologiczne i funkcjonalne:
• przewlekły stres psychiczny, zwiększający wydzielanie gastryny i histaminy,
• nieregularne spożywanie posiłków lub długotrwałe głodówki, nasilające wydzielanie kwasu na czczo,
• dieta bogata w tłuszcze, przyprawy, kofeinę i alkohol, stymulująca wydzielanie HCl oraz drażniąca błonę śluzową żołądka;
• infekcja Helicobacter pylori
• obecność H. pylori w błonie śluzowej żołądka, szczególnie w okolicy przedodźwiernikowej, prowadząca do wzmożonej produkcji gastryny i lokalnego stanu zapalnego, co skutkuje hiperchlorhydrią;
• leki:
• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), prowadzące do uszkodzeń śluzówki i pośrednio zwiększające produkcję kwasu,
• glikokortykosteroidy, nasilające wydzielanie HCl oraz osłabiające mechanizmy ochronne błony śluzowej,
• inne leki wpływające na poziom gastryny lub wapnia (np. niektóre diuretyki, immunosupresanty);
• zaburzenia hormonalne i zespoły chorobowe:
• zespół Zollingera-Ellisona, to guz powodujący nadmierne wydzielanie gastryny,
• hiperkalcemia jako stymulant wydzielania HCl, np. w przebiegu nadczynności przytarczyc.
• rebound acid hypersecretion (RAHS)
• zjawisko nadmiernego wydzielania kwasu żołądkowego po nagłym odstawieniu inhibitorów pompy protonowej (IPP), będące efektem kompensacyjnego wzrostu gastryny w czasie leczenia.

Objawy nadkwasoty żołądka

Typowe objawy nadkwaśności obejmują:

• pieczenie w nadbrzuszu, tzw. zgagę,
• ból żołądka, nasilający się po posiłku,
• odbijanie i uczucie kwaśnego smaku w ustach,
• nudności, wzdęcia,
• w cięższych przypadkach występują także: wymioty z domieszką krwi, spadek masy ciała, anemia.

Warto zaznaczyć, że objawy te są niespecyficzne i mogą występować również w innych jednostkach chorobowych przewodu pokarmowego, dlatego prawidłowa diagnostyka jest kluczowa.

Jak leczyć nadkwaśność żołądka?

Leczenie nadkwasoty żołądka obejmuje podejście objawowe, przyczynowe oraz profilaktyczne, a jego celem jest zarówno zmniejszenie dolegliwości, jak i zapobieganie powikłaniom, takim jak choroba wrzodowa czy refluks żołądkowo-przełykowy. Postępowanie powinno być indywidualizowane w zależności od etiologii, nasilenia objawów oraz współistniejących chorób.

• Modyfikacja stylu życia i diety, w tym:
• regularne spożywanie posiłków w niewielkich porcjach, unikanie przejadania się i głodówek,
• eliminacja produktów nasilających wydzielanie kwasu solnego,
• rzucenie palenia oraz unikanie stresu,
• zmniejszenie masy ciała u pacjentów z nadwagą lub otyłością.
• Farmakoterapia:
• IPP (omeprazol, pantoprazol) – podstawowe leki zmniejszające wydzielanie HCl.
• antagoniści H2 (famotydyna) – alternatywa dla IPP,
• leki zobojętniające – działanie doraźne,
• prokinetyki – pomocne przy refluksie i opóźnionym opróżnianiu żołądka,
• preparaty osłaniające (np. sukralfat) – w przypadku nadżerek i wrzodów.
• Leczenie przyczynowe:
• eradykacja H. pylori,
• leczenie zespołu Zollingera-Ellisona,
• farmakoterapia zaburzeń endokrynologicznych.
• Unikanie działań nasilających kwasotwórczość:
• stopniowe odstawianie inhibitorów pompy protonowej w przypadku długotrwałej terapii,
• monitorowanie działań niepożądanych leków mogących wpływać na błonę śluzową żołądka (szczególnie NLPZ i GKS).
• Leczenie chirurgiczne (rzadko stosowane) – zarezerwowane dla przypadków opornych na leczenie zachowawcze lub powikłań (np. perforacji, krwawień, zwężeń odźwiernika), a także w przypadku guzów gastrynowych.

>> Przeczytaj także: Choroba wrzodowa, dyspepsja, infekcja Helicobacter pylori – diagnostyka i postępowanie

Nadkwasota żołądka – najczęściej zadawane pytania

Zagadnienia związane z dietą i stylem życia pacjentów z nadkwasotą żołądka często budzą wiele pytań. Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane z nich.

Czego nie wolno jeść przy nadkwasocie?

Osoby z nadkwasotą powinny unikać:

• napojów gazowanych i alkoholu,
• potraw tłustych i smażonych,
• ostrych przypraw (pieprz, chili),
• cytrusów i soków cytrusowych,
• produktów marynowanych,
• czekolady i kawy (ze względu na relaksację zwieracza przełyku).

Co pić na nadkwasotę żołądka?

Polecane są:

• letnia woda niegazowana,
• napary ziołowe (np. rumianek, melisa, prawoślaz),
• mleko o niskiej zawartości tłuszczu (czasowo łagodzi objawy),
• kisiel z siemienia lnianego.

Czy przy nadkwasocie można pić wodę z cytryną?

Cytryna ma odczyn kwaśny, jej działanie może być drażniące dla nadwrażliwego żołądka, dlatego nie zaleca się jej regularnego spożywania w tej grupie pacjentów

Czy kefir jest dobry na nadkwasotę?

Kefir, dzięki zawartości probiotyków, może wspierać mikroflorę jelitową, jednak jego kwasowość może niekiedy nasilać objawy nadkwasoty. Warto obserwować reakcję organizmu i spożywać z umiarem.

Jaki lek neutralizuje nadmiar kwasów w żołądku?

Do najczęściej stosowanych leków należą:

• związki zobojętniające kwas solny (popularne Alugastrin, Rennie, Manti),
• inhibitory pompy protonowej (IPP),
• H2-blokery.

Dobór leku powinien być uzależniony od nasilenia objawów, czasu ich trwania oraz obecności chorób współistniejących.

Czy kawa powoduje nadkwasotę?

Kawa, zwłaszcza pita na czczo lub w nadmiarze, zwiększa wydzielanie kwasu żołądkowego oraz obniża napięcie dolnego zwieracza przełyku, co sprzyja refluksowi. U osób z nadkwaśnością zaleca się ograniczenie spożycia kawy lub jej całkowite odstawienie.

Nadkwasota żołądka – podsumowanie

Nadkwasota żołądka to częsta dolegliwość, która może znacznie obniżać komfort życia, szczególnie gdy występuje przewlekle. Choć sama w sobie nie jest chorobą, może prowadzić do rozwoju poważniejszych schorzeń przewodu pokarmowego, jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona. Kluczowe znaczenie ma nie tylko dobór właściwego leczenia farmakologicznego, ale również zmiana stylu życia i diety, które często są źródłem problemu.

Warto zapamiętać:

• Nadkwasota to nadmierne wydzielanie kwasu solnego w żołądku.
• Przyczyny: stres, niezdrowa dieta, palenie, leki, H. pylori.
• Objawy: zgaga, ból w nadbrzuszu, odbijanie, nudności.
• Leczenie: IPP (np. omeprazol), unikanie drażniących pokarmów, eradykacja H. pylori.
• Niewskazane: kawa, alkohol, cytrusy, potrawy smażone i ostre.
• Pomocne: rumianek, siemię lniane, letnia woda niegazowana, mleko roślinne.
• Kefir może łagodzić objawy u części pacjentów.
• Woda z cytryną – unikać przy objawach nadkwasoty.

Bibliografia

1. Phan J, Benhammou JN, Pisegna JR. Gastric Hypersecretory States: Investigation and Management. Curr Treat Options Gastroenterol. 2015 Dec;13(4):386-97.
2. Waldum HL, Qvigstad G, Fossmark R, Kleveland PM, Sandvik AK. Rebound acid hypersecretion from a physiological, pathophysiological and clinical viewpoint. Scand J Gastroenterol. 2010 Apr;45(4):389-94.
3. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17019-acid-reflux-gerd
4. Interna Szczeklika 2015, pod red. P. Gajewskiego, Kraków 2015.
5. Rolph FW. GASTRIC HYPERACIDITY. Can Med Assoc J. 1914 Jan;4(1):25-32.