Spis treści
- Molibden – rola w organizmie
- Spożycie, źródła, wchłanianie molibdenu z diety
- Niedobór molibdenu i nadmiar molibdenu
Molibden to rzadko występujący w świecie pierwiastek. Również w organizmie człowieka występuje w ilościach śladowych, ciało ludzkie zawiera zaledwie 9 – 16 mg tego pierwiastka, jednak jest on niezbędny dla prawidłowego jego funkcjonowania. Molibden jest również niezbędny do prawidłowej aktywności roślin i mikroorganizmów. Nazwa molybden pochodzi z greckiego „molybdos”, oznaczającego „podobny do ołowiu”, ponieważ początkowo pomylono go z ołowiem, aby później odkryć, iż jest to jednak nowy pierwiastek.
Molibden – rola w organizmie
Podobnie jak wiele innych pierwiastków śladowych, o roli molibdenu w organizmie decyduje fakt, iż jest on kofaktorem trzech enzymów oksydoredukcyjnych, katalizujących przeniesienie atomu wodoru z substratu na tlen. Są to:
- oksydaza ksantynowa – katalizuje syntezę kwasu moczowego, w czasie której powstają wolne rodniki tlenowe (nasila się stres oksydacyjny);
- oksydaza aldehydowa – uczestnicząca w rozpadzie alkoholu i neutralizacji toksyn w wątrobie;
- oksydaza siarczynowa – uczestnicząca w metabolizmie aminokwasów siarkowych (cysteiny, homocysteiny, metioniny, tauryny).
Czwarty enzym, którego składnikiem jest molibden, odkryto dopiero w XXI wieku. Jest to mARC, wspołpracujący z cytochromem b5 i reduktazą NADH cytochromu b5, którego rola nie jest jeszcze do końca poznana. Natomiast struktura enzymu oraz fakt jego występowania w dużej ilości w wątrobie i nerkach sugeruje, iż może odgrywać rolę w detoksyfikacji.
Udział molibdenu jako kofaktora molibdoenzymów (enzymów zależnych od molibdenu) wymaga przekształcenia wolnego kofaktora, będącego niestabilnym prekursorem, w molibdopterynę – związek organiczny. Dopiero ta przemiana warunkuje prawidłowy przebieg reakcji enzymatycznej.
Spożycie, źródła, wchłanianie molibdenu z diety
Dane wskazujące na spożycie molibdenu są różne, co wynika z odmienności dietetycznych w poszczególnych krajach oraz różnic w metodologii oznaczania. Badania z USA podają, iż spożycie waha się od 76 μg/ dziennie u kobiet do 109 μg/dziennie u mężczyzn, osiągając nawet poziom 240 μg. W Japonii natomiast szacuje się, iż spożycie tego pierwiastka wynosi 225 μg/dziennie, we Francji 275 μg.
Podobne problemy notuje się w określeniu średniego dziennego zapotrzebowania na molibden. W USA ustalono, iż minimalne zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi 25 μg/dzień. Uwzględniając fakt 75% biodostępności molibdenu w diecie, średnie szacunkowe spożycie powinno kształtować się na poziomie 34 μg/dzień, a RDA – zalecane dziennie spożycie 45 μg/dziennie.
Molibden jest powszechnie dostępny w diecie, w produktach roślinnych jego zawartość zależy od dostępności w glebie, a w produktach zwierzęcych – od zawartości w paszy.
Jednym z najbogatszych źródeł molibdenu jest fasola, a wśród nich odmiana Lima. Jednak można go znaleźć w znacznych ilościach również w fasoli czerwonej, zielonej, fasoli pinto i w groszku. Szacuje się, iż rośliny strączkowe zawierają od 2 do 87 μg (fasola Lima) w 100 g produktu. Pozostałe dwie grupy produktów bogate w molibden to produkty zbożowe i orzechy.
Ze względu na obecność produktów zbożowych (w tym pszenica, owies, ryż) w diecie są one źródłem 20% spożywanego molibdenu, natomiast mleko i jego przetwory – pomimo niższej zawartości w 100 g produktu – stanowią 27-40% spożycia tego pierwiastka dziennie.
Znaczne ilości molibdenu zawierają także niektóre warzywa o ciemnych liściach i niektóre warzywa kapustne.
Molibden wchłania się przez układ oddechowy i drogą pokarmową. Biodostępność tego pierwiastka w diecie wynosi – wg różnych danych – od 50 do 90%. Wyjątkiem jest biodostępność molibdenu dodanego do czarnej herbaty, gdzie – prawdopodobnie ze względu na wysoką zawartość polifenoli – spada ona do zaledwie 15%.
Wydaje się, iż w przypadku molibdenu jego wchłanianie nie zmniejsza się wraz z dostarczoną dawką. Są badania wskazujące, iż jego biodostępność była podobna w dawce 22 μg/dziennie, jak i 1490 μg/dziennie. Zmniejszone wchłanianie zaobserwowano przy dawkach rzędu 5 mg.
W organizmie człowieka molibden gromadzi się głównie w wątrobie, nerkach i nadnerczach. Wydala się głównie z moczem.
Niedobór molibdenu i nadmiar molibdenu
Zarówno niedobór, jak i nadmiar molibdenu, obserwowane są bardzo rzadko. Wyjaśnieniem tego zjawiska jest wysoka zdolność organizmu do przystosowania się do różnych poziomów molibdenu.
Nie obserwuje się niedoborów molibdenu spowodowanych niedoborami w diecie, dlatego suplementacja tego pierwiastka nie jest rekomendowana. Opisano jeden przypadek niedoboru molibdenu spowodowany niedostateczną jego podażą u pacjenta stosującego długotrwałe żywienie pozajelitowe, z powodu choroby Leśniowskiego-Crohna. Pacjent skarżył się na nudności, problemy ze wzrokiem, miał przyspieszony oddech i tętno. W badaniach stwierdzono wysoki poziom metioniny i niski poziom kwasu moczowego. Po dodaniu 300 μg/dziennie molibdenu do żywienia pozajelitowego objawy ustąpiły.
Ponadto niedobory molibdenu mogą pojawiać się w przypadku zaburzeń genetycznych – występujących bardzo rzadko – związanych z niedoborem oksydazy siarczynowej.
Toksyczność molibdenu dla człowieka wiąże się ze spożywaniem bardzo wysokich dawek. Zawartość 10-15 mg molibdenu dziennie w diecie wiąże się z wystąpieniem objawów przypominających dnę moczanową, a w badaniach krwi – ze zwiększonym stężeniem kwasu moczowego i molibdenu. Doniesienia pochodzą z Armenii, gdzie – ze względu na bardzo wysoką zawartość tego pierwiastka w glebie – pacjenci poddawani są przewlekłemu działaniu molibdenu.
W literaturze opisano jednak również ostre zatrucie molibdenem, spowodowane przyjmowaniem dawek 300 – 800 μg/dziennie przez 18 dni. Pacjent skarżył się na drgawki i halucynacje.
W roku 2008 opisano związek pomiędzy niepłodnością męską a zbyt wysokim poziomem molibdenu, gdzie u zdrowych ochotników notowano poziom wolnego testosteronu odwrotnie proporcjonalny do zawartości molibdenu we krwi.
Ponieważ molibden wchłania się również przez układ oddechowy, narażenie na jego toksyczne działanie może być związane z wysoką zawartością tego pierwiastka w powietrzu. Dzieje się tak w przypadku osób narażonych na taką ekspozycję ze względu na wykonywaną pracę.
Piśmiennictwo
- https://www.ciop.pl/ Baza niebezpiecznych substancji chemicznych: MOLIBDEN
- Novotny JA, Peterson CA. Molybdenum. Adv Nutr. 2018 May 1;9(3):272-273. doi: 10.1093/advances/nmx001. PMID: 29767695; PMCID: PMC5952949.
- Novotny JA. Molybdenum nutriture in humans. J Evid Compl Alt Med 2011;163:164–8
