Marskość wątroby – przyczyny, objawy i diagnostyka

Spis treści

1. Czym jest marskość wątroby? 
2. Jakie są objawy marskości wątroby? 
3. Marskość wątroby – przyczyny 
4. Do czego prowadzi marskość wątroby? 
5. Jakie badania wykonać na marskość wątroby? 
   • Badania laboratoryjne w kierunku marskości wątroby
   • Badania obrazowe na marskość wątroby – rodzaje
6. Marskość wątroby – jakie są rokowania? 

Czym jest marskość wątroby? 

Powyższy termin oznacza przewlekłe uszkodzenie narządu po postacią rozlanego zwłóknienia. Prawidłowe struktury są zastąpione niefunkcjonalnymi guzkami regeneracyjnymi. W rezultacie następuje stopniowa utrata funkcji, a także wiele innych powikłań. Wątroba to duży narząd, który jest centrum metabolicznym naszego organizmu. Oprócz „typowego” unaczynienia składającego się z naczyń tętniczych i żylnych zbiera ona krew z jelit (bogatą we wchłonięte substancje odżywcze) i tworzy układ wrotny. Te elementarne fakty anatomiczno-fizjologiczne warunkują bardzo szerokie spektrum objawów i powikłań, które omówimy w dalszych punktach. 

Jakie są objawy marskości wątroby? 

Pacjenci z marskością wątroby mogą chorować bezobjawowo lub z objawami. Wszystko zależy od tego, czy marskość jest klinicznie skompensowana (zdrowa część narządu rekompensuje chorą) czy zdekompensowana. W przypadku postaci wyrównanej pacjenci zwykle nie odczuwają dolegliwości. Chorobę wykrywa się wtedy przypadkowo w badaniach laboratoryjnych lub obrazowych. W przypadku postaci niewyrównanej występuje szeroki zakres objawów: 

• Pogorszenie codziennego funkcjonowania – osłabienie siły i masy mięśniowej, obniżona tolerancja wysiłku, narastanie obwodu brzucha (tzw. wodobrzusze), utrata apetytu, przykry zapach z ust (tzw. fetor hepaticus), duszność, krwawienia ze śluzówek, u mężczyzn także ginekomastia. 

• Zaburzenia neuropsychiczne – depresja i zaburzenia lękowe, obniżone libido, trudności z koncentracją, chwiejność afektu (od euforii do niepokoju), odwrócenie rytmu dobowego, zmiany osobowości, problemy z koordynacją, przetwarzaniem bodźców oraz zapamiętywaniem, w skrajnych przypadkach śpiączka. 

• Objawy skórne i inne – żółtaczka, tzw. pajączki naczyniowe (centralne tętniczki otoczone wieloma mniejszymi naczyniami, które wyglądają jak pająki), rumień dłoniowy, podbiegnięcia krwawe, paznokcie Terry’ego (białe paznokcie z brązową obwódką u szczytu), paznokcie Muherkego (białe, równoległe do siebie linie na płytce paznokciowej), palce pałeczkowate, przykurczanie się palców rąk (tzw. przykurcz Dupuytrena), „głowa meduzy (charakterystycznie poszerzone żyły na skórze brzucha). 

>>> Dowiedz się czym jest: Autoimmunologiczne zapalenie wątroby

Marskość wątroby – przyczyny 

Najczęstszymi przyczynami tej ciężkiej, przewlekłej choroby są:  

• nadużywanie alkoholu (około 45% wszystkich przypadków),  
• wirusowe zapalenie wątroby typu C (41%), 
• niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (26%). 

U wielu pacjentów poszczególne przyczyny nakładają się na siebie. Warto też dodać, że ostatnia z wymienionych przyczyn jest coraz częstsza i stanowi rosnący odsetek wskazań do konieczności przeszczepienia narządu. Dodatkowo należy mieć na uwadze, że nie ma oficjalnie ustalonej sumarycznej dawki alkoholu, która prowadzi do rozwoju marskości wątroby. Z tego powodu nie istnieje też pojęcie „bezpiecznej dawki” alkoholu. 

>>> Odkryj skąd się bierze i jak przebiega: NAFLD – Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby zwłóknienia wątroby

Do czego prowadzi marskość wątroby? 

• Nadciśnienie wrotne – zwłókniała, patologicznie przebudowana wątroba sprawia, że krew z żyły wrotnej napotyka na opór. W konsekwencji prowadzi to do wytworzenia krążenia obocznego i licznych następstw skórnych, płucnych, krążeniowych oraz hematologicznych. 
• Krwawienie z żylaków przełyku – wytworzone w tym miejscu krążenie oboczne prowadzi do zagrażających życiu krwawień. Śmiertelność wynosi około 20% w ciągu 6 tygodni od epizodu. 
• Postępujące wyniszczenie – upośledzenie funkcji wątroby obniża zdolność do przetwarzania białek, tłuszczów i węglowodanów. 
• Wodobrzusze – niewydolna wątroba wytwarza mniejsze ilości niezbędnych białek (w tym albumin), które pomagają w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia osmotycznego krwi. W efekcie powstają obrzęki i wodobrzusze. W jego przebiegu dochodzi niekiedy do spontanicznego zapalenia otrzewnej charakteryzującego się wysoką śmiertelnością. 
• Encefalopatia wątrobowa – w wątrobie zachodzi detoksykacja szkodliwych produktów przemiany materii, w tym amoniaku. U pacjenta z marskością ich usuwanie jest upośledzone, co prowadzi do pojawiania się objawów neuropsychiatrycznych. 
• Rak wątrobowokomórkowy – według danych naukowych częstość występowania tego groźnego powikłania po 5 latach wynosi 3%, a po 10 latach – 9%. 
• Przewlekłe zapalenie trzustki i kamica żółciowa – u pacjentów z marskością występują one istotnie częściej.  

>>> Przeczytaj: Wskaźnik zwłóknienia wątroby – badanie FIB-4. Kiedy pacjent może uniknąć biopsji wątroby?

Jakie badania wykonać na marskość wątroby? 

1. Badania laboratoryjne w kierunku marskości wątroby

• Aminotransferazy (asparaginianowa – AST i alaninowa – ALT) są zwykle lekko lub umiarkowanie podwyższone – zazwyczaj z przewagą AST nad ALT. Jednak ich prawidłowy poziom nie wyklucza marskości wątroby!

• Innym odchyleniem laboratoryjnym jest zwiększone stężenie gamma glutamylotranspeptydazy (GGTP), a także zwiększone stężenie bilirubiny.  

• Czas protrombinowy (PT) jest wydłużony z powodu spadku poziomu produkowanych w wątrobie czynników krzepnięcia. Z kolei albumin jest obniżony (także ze względu na obniżoną zdolność do syntezy białek przez wątrobę).  

• Możemy też zaobserwować niedokrwistość normochromiczną (czyli związaną głównie z niedoborem żelaza). Jednakże u pacjentów z marskością na tle choroby alkoholowej pojawia się niedokrwistość makrocytarna. Jest ona związana z jednoczesnym niedoborem witaminy B12.  

• Odchylenia są obecne także w morfologii krwi obwodowej, gdzie pojawiają się leukopenia (niski poziom krwinek białych) i małopłytkowość. Poziom przeciwciał ochronnych (immunoglobulin), zwłaszcza frakcji gamma, jest zwykle podwyższony z powodu upośledzonego oczyszczania przez wątrobę. 

2. Badania obrazowe na marskość wątroby – rodzaje

• Ultrasonografia – jest tanią, nieinwazyjną i łatwo dostępną metodą oceny marskości wątroby. Może wykryć guzowatość i zwiększoną echogeniczność wątroby. Jest to jednak niespecyficzne, ponieważ wyniki te można zaobserwować również w przypadku stłuszczenia.  
• Specyficzną odmianą tego badania jest elastografia, która pozwala na ocenę i monitorowanie uszkodzenia narządu.  
• Tomografia komputerowa i/lub rezonans magnetyczny jamy brzusznej mogą wykryć raka wątrobowokomórkowego i ocenić zmiany naczyniowe.  

Decyzję o przeprowadzeniu odpowiednich badań podejmuje lekarz prowadzący. 

Marskość wątroby – jakie są rokowania? 

Dane naukowe podają, że 47% pacjentów z wyrównaną marskością wątroby może przeżyć 10 lat. W przypadku wystąpienia postaci zdekompensowanej przeżycie dziesięciu lat spada do 16%. Wyniki leczenia można jednak poprawić dzięki terapiom opartym na dowodach, ukierunkowanych zarówno na etiologię marskości, jak i jej powikłania. Jedną z metod leczenia jest przeszczepienie narządu. Do przeszczepu kwalifikują się pacjenci, którzy nie reagują na dotychczasowe leczenie. Po transplantacji wskaźniki przeżycia rocznego wynoszą około 85%, a pięcioletniego – 72%. Należy jednak zaznaczyć, że metoda jest trudno dostępna i niesie ze sobą dalsze konsekwencje. Podstawą jest przede wszystkim wieloletnie unikanie czynników ryzyka zachorowania, a także w porę podjęta diagnostyka. 

Źródła: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482419/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554597/
3. https://www.journal-of-hepatology.eu/article/S0168-8278(18)31966-4/fulltext
4. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2804599
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9669831/
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9405502/