Wczesne wykrycie raka piersi zwiększa szansę na skuteczne leczenie. Dlatego niezwykle ważna jest szczegółowa diagnostyka i monitorowanie przebiegu choroby. Jedną z ich składowych są markery nowotworowe. Dowiedz się, jakie są najczęściej badane markery nowotworowe raka piersi.
Spis treści:
- Czym są markery nowotworowe?
- Markery nowotworowe w diagnostyce raka piersi
- Markery nowotworowe w raku piersi – kiedy wykonać badanie?
- Czy podwyższony wynik markerów nowotworowych oznacza raka piersi?
- Badania przesiewowe w kierunku raka piersi
Czym są markery nowotworowe?
Markery nowotworowe to substancje o różnej strukturze biologicznej i pochodzeniu. Mogą to być np. białka, lipidy lub kwasy nukleinowe. Są one produkowane przez komórki tkanki nowotworowej (antygeny swoiste nowotworów) lub przez komórki prawidłowe jako odpowiedź na zmiany zachodzące w organizmie pod wpływem procesu nowotworowego (antygeny towarzyszące nowotworom).
Substancje będące markerami nowotworowymi mogą być nieobecne u zdrowych osób albo obecne, ale w bardzo niskich stężeniach lub wyłącznie na niektórych etapach rozwoju. Niektóre z nich pojawiają się w przebiegu innych chorób – nie tylko nowotworowych.
Markery nowotworowe w diagnostyce raka piersi
Markery nowotworowe przy raku piersi wykazują przydatność w:
- diagnostyce (wraz z innymi badaniami – obrazowymi oraz histopatologicznymi),
- określaniu stopnia zaawansowania procesu nowotworowego,
- monitorowaniu skuteczności leczenia,
- wykrywaniu wznowy nowotworu.
| Warto wiedzieć: Badanie markerów nowotworowych pozwala na monitorowanie postępu choroby, ocenę skuteczności leczenia oraz, w niektórych przypadkach, wczesne wykrycie nowotworu. Mimo to należy pamiętać, że markery nowotworowe nie są jedynym wskaźnikiem do postawienia rozpoznania, a ich nieprawidłowe stężenie jest wskazaniem do rozszerzenia diagnostyki. |
Markery nowotworowe CA 15-3
Jednym z najczęściej badanych markerów w raku piersi jest CA 15-3. Jest to glikoproteina wytwarzana w zwiększonych ilościach przez komórki nowotworowe. Jej stężenie wyraźnie wzrasta przy przerzutach nowotworowych.
Marker CA 15-3 jest szczególnie użyteczny w monitorowaniu przebiegu choroby oraz ocenie skuteczności leczenia.
| Pamiętaj: Marker CA 15-3 ma zastosowanie głównie w diagnostyce raka piersi, ale jego stężenie może wzrastać również w łagodnych zmianach nowotworowych jajnika, a także raku płuc, jajnika, szyjki i trzonu macicy oraz przy zapaleniu wątroby. |
Często oznacza się stężenie CA 15-3 wraz z antygenem karcynoembrionalnym CEA. Jednoczesne oznaczenie markerów CA 15-3 i CEA jest zasadne w niektórych przypadkach. Ich wysokie stężenia mogą wskazywać na gorsze rokowanie.
Markery nowotworowe w raku piersi – kiedy wykonać badanie?
Badanie powyższych markerów nowotworowych jest zalecane osobom, u których występuje podejrzenie raka piersi. Wykonuje się je jako jeden z elementów diagnostyki w połączeniu z innymi badaniami.
Ponadto badanie markerów nowotworowych jest wykonywane u chorych na raka piersi:
- przed rozpoczęciem leczenia przeciwnowotworowego,
- w trakcie leczenia przeciwnowotworowego,
- po zakończeniu leczenia onkologicznego.
Badanie markerów nowotworowych przed rozpoczęciem leczenia ma na celu ustalenie punktu wyjścia (stężenia początkowego), co może mieć znaczenie w monitorowaniu skuteczności terapii. Natomiast regularne oznaczanie ich stężenia po zakończeniu leczenia może być przydatne w wykrywaniu ewentualnych nawrotów choroby na wczesnym etapie.
Czy podwyższony wynik markerów nowotworowych oznacza raka piersi?
Podwyższony wynik markerów nowotworowych nie zawsze oznacza raka piersi. Wzrost ich stężenia obserwuje się również w innych stanach chorobowych – nowotworowych i nienowotworowych (np. przy stanach zapalnych, chorobach wątroby).
Podwyższony poziom markerów nowotworowych powinien być interpretowany w kontekście całego obrazu klinicznego i nie może być traktowany jako jedyny dowód na obecność raka piersi. Zawsze konieczne jest wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych, aby potwierdzić lub wykluczyć nowotwór.
| Pamiętaj: Wszelkie niepokojące objawy – m.in. wyczuwalne zgrubienie lub guzek w piersi, zmiany w kształcie piersi, wydzielina z brodawki sutkowej – zawsze wymagają niezwłocznej konsultacji z lekarzem i rozpoczęcia diagnostyki. |
>> Przeczytaj też: Samobadanie piersi – ważne narzędzie diagnostyczne w rękach każdej kobiety
Badania przesiewowe w kierunku raka piersi
Badania przesiewowe pozwalają na wczesne wykrycie zmian w piersiach, co zwiększa szansę na skuteczne leczenie.
Podstawowym badaniem przesiewowym w kierunku raka piersi jest mammografia. To badanie radiologiczne, które polega na wykonaniu serii zdjęć gruczołu sutkowego. Dzięki niemu możliwe jest wykrycie nawet tych zmian, które nie są wyczuwalne palpacyjnie. Mammografia zalecana jest wszystkim kobietom między 45. a 74. rokiem życia. Należy wykonywać ją raz na 2 lata (lub częściej zgodnie z zaleceniami lekarza).
W przypadku młodszych kobiet mammografia może nie być tak skuteczna ze względu na inną budowę piersi. Przeważa tkanka gruczołowa, która utrudnia wykrycie zmian w badaniu rentgenowskim. Dlatego w ramach profilaktyki zalecane jest badanie USG piersi.
Markery nowotworowe pozwalają na ocenę postępu choroby, skuteczności leczenia oraz wczesne wykrycie ewentualnych nawrotów. Dzięki temu wspomagają diagnostykę, ale zawsze powinny być wykonywane w połączeniu z innymi badaniami – obrazowymi, genetycznymi, histopatologicznymi. W kontekście raka piersi znaczenie ma głównie marker nowotworowy CA 15-3.
Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
1. A. Walaszczyk, D. Gabryś, Markery molekularne stosowane w diagnostyce raka piersi — obecna praktyka kliniczna i perspektywy rozwoju, Varia Medica 2019, t. 3, nr 3, s. 203–212
2. S. Ławicki i in., Markery nowotworowe raka piersi, Postepy Hig Med Dosw. (online), 2004; 58, 292–300
3. J. Wysocka, Wybrane markery nowotworowe, https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/99065,wybrane-markery-nowotworowe (dostęp 20.08.2024)
4. J.A. Kamińska, M.M. Kowalska, Markery w diagnostyce i leczeniu nowotworów złośliwych, Medycyna po Dyplomie 2012
