Łuszczyca odwrócona – objawy, diagnostyka i leczenie

Zmiany łuszczycowe to jedna z częstszych przyczyn wizyt w gabinetach dermatologicznych. Łuszczyca odwrócona, nazywana również wyprzeniową to jedna z rzadszych postaci łuszczycy. Jakie są objawy łuszczycy odwróconej? Jak diagnozuje się łuszczycę odwróconą i na czym polega leczenie tej jednostki chorobowej? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat tej postaci łuszczycy.

Spis treści:

1. Co to jest łuszczyca odwrócona?
2. Przyczyny łuszczycy odwróconej 
3. Pierwsze objawy łuszczycy odwróconej
4. Diagnostyka łuszczycy odwróconej
5. Leczenie łuszczycy odwróconej

Co to jest łuszczyca odwrócona?

Łuszczyca to przewlekła, zapalna choroba ogólnoustrojowa, która dotyka nawet 1-3% populacji. To schorzenie dermatologiczne występuje w kilku podstawowych odmianach klinicznych. Łuszczyca odwrócona to jedna z postaci łuszczycy, która cechuje się dość charakterystyczną lokalizacją zmian  chorobowych, co w pewnych przypadkach może przysparzać wątpliwości diagnostycznych. Ta postać łuszczycy nazywana jest również łuszczycą wyprzeniową lub łuszczycą fałdów skórnych.

Przyczyny łuszczycy odwróconej 

Nie ma jednej, konkretnej przyczyny pojawienia się łuszczycy. Na patogenezę tej jednostki chorobowej składają się zarówno czynniki genetyczne, immunologiczne, jak i środowiskowe. Szacuje się, że nawet u 30% pacjentów łuszczyca ma podłoże rodzinne. Można się tego dowiedzieć, przeprowadzając z pacjentem wnikliwy wywiad chorobowy. Jeżeli obydwoje rodzice chorują na łuszczycę, to ryzyko wystąpienia tej dermatozy u dziecka wynosi aż 50-70%.

W przebiegu łuszczycy, na skutek nieprawidłowej reakcji immunologicznej dochodzi do nadmiernego namnażania się keratynocytów, a więc do nadmiernej proliferacji komórek naskórka. Skutkuje to parakeratozą, czyli przyśpieszonym procesem przechodzenia keratynocytów z warstwy podstawnej do warstwy rogowej naskórka. Można więc powiedzieć, że czas trwania procesu dojrzewania i różnicowania się keratynocytów jest istotnie skrócony.

Warto mieć świadomość, że wiele czynników środowiskowych może indukować pojawienie się zmian łuszczycowych lub sprzyjać zaostrzeniom choroby. Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:

• przyjmowanie niektórych leków, w tym preparatów litu, b-blokerów, cymetydyny, leków przeciwmalarycznych,
• nadwagę i otyłość,
• alkohol,
• palenie tytoniu,
• infekcje – bakteryjne, wirusowe, jak i grzybicze,
• oparzenia – chemiczne, termiczne, w tym te spowodowane przez promieniowanie UV,
• urazy mechaniczne – w tym zadrapania, skaleczenia, zabiegi operacyjne,
• okres ciąży i porodu,
• okres okołomenopauzalny,
• silny stres, czynniki emocjonalne,
• dieta bogata w tłuszcze nasycone,
• zaburzenia metaboliczne, w tym cukrzyca.

Dane literaturowe donoszą, że pewną rolę w pojawieniu się zmian łuszczycowych w okolicach wyprzeniowych odgrywać mogą nadkażenia grzybicze w tych obszarach. Jednak należy w tym miejscu wyraźnie podkreślić, że łuszczyca, w tym łuszczyca odwrócona to schorzenie, którym nie można się zarazić. Nie odpowiada za nią bowiem bezpośrednio żaden patogen – wirus, grzyb czy bakteria. Trzeba o tym mówić, ponieważ świadomość społeczna na temat tej choroby jest ciągle niezadowalająca.

Pierwsze objawy łuszczycy odwróconej

Symptomy łuszczycy odwróconej odbiegają nieco od klasycznego obrazu łuszczycy pospolitej. Pierwsze objawy tego rodzaju łuszczycy manifestują się typowo jako pojawienie się gładkich, połyskujących ognisk rumieniowych, bez typowej dla tej choroby srebrzysto-białej łuski. Zmianom skórnym towarzyszy niekiedy maceracja naskórka i pojawienie się drobnych, płytkich nadżerek. Co więcej, pacjenci zgłaszają często podrażnienie skóry i pojawianie się świądu.

Zmiany skórne w przebiegu łuszczycy odwróconej umiejscawiają się przede wszystkim w takich lokalizacjach jak:

• zgięcia stawowe (doły podkolanowe, doły łokciowe – lokalizacja ta przypomina więc obszary zajmowane typowo w atopowym zapaleniu skóry),
• szpara międzypośladkowa,
• okolica podpiersiowa,
• okolica płciowa,
• okolica pępka,
• okolica pachwinowa.

Należy mieć świadomość, że pojawienie się zmian skórnych w okolicy typowej dla łuszczycy odwróconej nie wyklucza pojawienia się zmian łuszczycowych w klasycznych lokalizacjach (okolica wyprostna w rzucie stawów łokciowych, kolanowych, w okolicy krzyżowo-lędźwiowej, owłosionej skóry głowy), a także zmian paznokciowych.

Diagnostyka łuszczycy odwróconej

Pierwszym krokiem diagnostycznym jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu chorobowego oraz badania przedmiotowego. Warto pamiętać, że należy wykonać badanie całej skóry pacjenta, w tym skóry owłosionej głowy oraz płytek paznokciowych. W przypadku typowej łuszczycy odwróconej, zmiany skórne nie są aż tak charakterystyczne, jak w łuszczycy pospolitej. Z tego powodu rozpoznanie łuszczycy odwróconej wymaga wykonania biopsji skóry i badania histopatologicznego.

W postawieniu diagnozy pomocne jest również wykonanie dermatoskopii. Oglądanie zmian skórnych pod dermatoskopem (w powiększeniu) pozwala na zobrazowanie dodatkowych cech, które nie są widoczne gołym okiem.

Pomocne w diagnostyce łuszczycy i łuszczycowego zapalenia stawów jest również oznaczenie genu HLA-Cw6.

>> Dowiedz się więcej: Odkrywanie tajemnic HLA-Cw6: klucz do zrozumienia łuszczycy i łuszczycowego zapalenia stawów

Leczenie łuszczycy odwróconej

Leczenie łuszczycy odwróconej polega zarówno na stosowaniu preparatów miejscowych (w tym kremów, maści) oraz leków stosowanych ogólnie. W leczeniu miejscowym zastosowanie znajdują takie substancje jak:

• glikokortykosteroidy miejscowe – o małej i średniej sile działania,
• substancje przeciwgrzybicze,
• antybiotyki (mupirocyna, kwas fusydowy) – szczególnie przy towarzyszącym nadkażeniu bakteryjnym,
• inhibitory kalcyneuryny (takrolimus, pimekrolimus).

Warto mieć świadomość, że w delikatne okolice fałdów skórnych nie powinno się stosować preparatów cygnoliny i dziegci, ponieważ mogą one doprowadzić do pojawienia się podrażnień. Co więcej, należy podkreślić, że glikokortykosteroidy miejscowe powinny być stosowane w okolicę fałdów również w sposób ostrożny, ponieważ w tych miejscach dochodzi do zwiększonego przezskórnego wchłaniania tych substancji. Te obszary są również bardziej narażone na działania niepożądane miejscowych steroidów, w tym teleangiektazje i atrofię skóry, czyli jej zanik.

>> Przeczytaj także: Dieta w łuszczycy. Co jeść a czego unikać? Przykładowy jadłospis

W zaawansowanych przypadkach i przy niepowodzeniu leczenia miejscowego, do dyspozycji dermatologów i pacjentów pozostają leki ogólne, w tym metotreksat, acytretyna, cyklosporyna, a w kolejnych etapach także leczenie biologiczne. Włączenie tych leków wymaga wykonania odpowiednich badań diagnostycznych oraz okresowej, regularnej kontroli lekarskiej.

Łuszczyca odwrócona to jedna z odmian łuszczycy, która cechuje się występowaniem zmian skórnych w lokalizacjach szczególnych, w tym w okolicy płciowej, pachwinowej, międzypośladkowej czy podpiersiowej. Diagnostyka tej odmiany wymaga zazwyczaj pobrania wycinka skóry i wykonania badania histopatologicznego. Wybór opcji terapeutycznej zależy przede wszystkim od rozległości zmian skórnych i zaawansowania procesu chorobowego.

Bibliografia

1. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
2. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
3. A. Reich i inni, Łuszczyca. Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, część I, Przegląd Dermatologiczny 2020, 107, 92-108,
4. I. M. Michalek, A systematic review of worldwide epidemiology of psoriasis. J Eur Acad Dermatol Venereol 2017, 31, 205-212.