Leukoplakia – co to jest? Przyczyny, objawy, badania i leczenie

Leukoplakia to jeden ze stanów przednowotworowych, który może pojawić się w obrębie błon śluzowych. Czym tak właściwie jest stan przednowotworowy? Jak objawia się leukoplakia i na czym polega diagnostyka tej przypadłości? Przeczytaj uważnie poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat leukoplakii oraz możliwości jej leczenia.

Spis treści:

1. Czym jest leukoplakia?
   • Gdzie może rozwinąć się leukoplakia?
2. Leukoplakia: przyczyny dolegliwości
   • Czy leukoplakia jest zaraźliwa?
3. Objawy leukoplakii
4. Leukoplakia włochata
5. Diagnostyka leukoplakii: jak lekarz rozpoznaje rogowacenie białe?
6. Leczenie leukoplakii i rokowania

Czym jest leukoplakia?

Zgodnie z definicją zaproponowaną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) leukoplakia to biała zmiana plamista lub tarczka, która w trakcie procesu diagnostycznego nie może być zaklasyfikowana jako inne schorzenie ani nie można jej usunąć z wykorzystaniem metod nieinwazyjnych. Leukoplakia to najczęstszy stan przedrakowy, nazywany również rogowaceniem białym, występujący w obrębie jamy ustnej.

Zgodnie z danymi statystycznymi leukoplakia występuje u około 2% populacji. Stan ten częściej pojawia się u mężczyzn, choć niektóre doniesienia dowodzą, że przypadłość ta występuje z podobną częstością u obu płci. Wiadomo jednak, że częstość występowania choroby rośnie wraz z wiekiem. Dane literaturowe donoszą, że około 3%-17,5% ognisk leukoplakii ulega przekształceniu w raka kolczystokomórkowego. Z tego powodu leukoplakia wymaga stałej kontroli lekarskiej i podjęcia odpowiednich kroków diagnostyczno-leczniczych.

>> Sprawdź: Markery nowotworowe – czym są i jakich informacji dostarczają?

Gdzie może rozwinąć się leukoplakia?

Leukoplakia pojawia się najczęściej w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, ale może również rozwinąć się w obrębie błony śluzowej narządów płciowych (leukoplakia sromu, leukoplakia prącia). W obrębie jamy ustnej, zmiany najczęściej lokalizują się w takich obszarach jak:

• linia zgryzu zębów,
• w okolicy kątów ust,
• w obrębie czerwieni wargowej,
• w obrębie trzonu języka (typowo na bocznej i dolnej jego powierzchni),
• w wyrostku zębodołowym.

Leukoplakia: przyczyny dolegliwości

Istotą każdego stanu przedrakowego, w tym leukoplakii jest pojawienie się w materiale genetycznym komórek nieprawidłowych mutacji, które zapoczątkowują transformację nowotworową. Warto mieć świadomość, że istnieją pewne czynniki, które zwiększają ryzyko pojawienia się tych zmian genetycznych, a tym samym zwiększają ryzyko leukoplakii. Do czynników tych zalicza się przede wszystkim:

• przewlekłe drażnienie błon śluzowych,
• palenie tytoniu,
• spożywanie alkoholu,
• niedobory witamin i mikroelementów,
• infekcje grzybicze (Candida albicans),
• infekcje wirusowe (Human Papilloma Virus, Epstein-Barr virus).

>> To może Cię zainteresować: EVALI – objawy choroby wywołanej paleniem e-papierosów

Czy leukoplakia jest zaraźliwa?

Leukoplakia jest stanem przedrakowym, a więc nie należy do schorzeń zakaźnych. Nie można zarazić się leukoplakią poprzez kontakt ze zmianami śluzówkowymi. Dotyczy to zarówno kontaktów bezpośrednich (na przykład przez pocałunek), jak i pośrednich (a więc na przykład picie z tej samej szklanki). Stany przedrakowe, jak i nowotwory złośliwe są schorzeniami niezakaźnymi.

>> Zobacz także: Najczęstsze nowotwory u kobiet i mężczyzn

Objawy leukoplakii

Wyróżnia się kilka odmian leukoplakii, które różnią się od siebie zarazem obrazem klinicznym, jak i ryzykiem przejścia w zmianę złośliwą. Zgodnie z klasyfikacją wyodrębnia się takie rodzaje leukoplakii jak:

• leukoplakia homogenna – manifestuje się jako pojawienie się białawych, dość regularnych ognisk, które mają gładką powierzchnię i są dobrze odgraniczone od niezmienionej błony śluzowej, w tym przypadku ryzyko zezłośliwienia jest stosunkowo niskie i wynosi około 5%.
• leukoplakia niehomogenna – oprócz opisanych powyżej białawach plam, w obrębie zmian śluzówkowych widoczne są nadżerki i owrzodzenia, a także ogniska erytroplakii, a więc innego stanu przedrakowego, który cechuje się istotnie większym ryzykiem transformacji nowotworowej niż leukoplakia; ten stan przedrakowy, związany jest z wysokim, niemal 25% ryzykiem zezłośliwienia.
• leukoplakia brodawkowata rozrostowa (proliferacyjna) – można powiedzieć, że jest to szczególny rodzaj leukoplakii niehomogennej, w tym przypadku zmiany są bardziej wyniosłe, brodawkowate, a ryzyko transformacji nowotworowej jest wysokie i wynosi nawet 80%.

Leukoplakia włochata

W medycynie opisywany jest również stan nazywany leukoplakią włochatą. Dotyczy on głównie pacjentów zakażonych wirusem HIV i wynika z istotnych niedoborów odporności oraz infekcji wywołanej przez wirusa Epsteina-Barr (EBV). W tym przypadku zmiany charakteryzują się włochatą strukturą, która przypomina swoim wyglądem ręcznik frotowy. Leukoplakia włochata częściej rozwija się u mężczyzn, którzy są uzależnieniu od tytoniu.

>>To może Cię zainteresować: Mononukleoza zakaźna – choroba pocałunków

Diagnostyka leukoplakii: jak lekarz rozpoznaje rogowacenie białe?

Diagnostyka leukoplakii w pierwszym kroku skupia się na dokładnym badaniu podmiotowym i przedmiotowym, a więc na przeprowadzeniu wnikliwego wywiadu chorobowego oraz oglądaniu zmian śluzówkowych. Rozpoznanie leukoplakii można postawić jednak dopiero po pobraniu wycinka i wykonaniu badania histopatologicznego. Badanie to jest niezbędne do zróżnicowania leukoplakii z innymi zmianami chorobowymi, które mogą pojawić się w obrębie błon śluzowych.

Rogowacenie białe różnicuje się z takimi przypadłościami jak:

• liszaj płaski błon śluzowych,
• zmiany wywołane przez przewlekłe przygryzanie błony śluzowej,
• toczeń rumieniowaty ze zmianami zlokalizowany w obrębie błon śluzowych,
• nikotynowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej,
• infekcje bakteryjne,
• infekcje grzybicze,
• znamię białe gąbczaste,
• nowotwory błony śluzowej, w tym rak płaskonabłonkowy czy rak brodawczakowaty,
• zmiany alergiczne w obrębie śluzówek.

>> Przeczytaj również: Zajady – skąd się biorą i co oznaczają? Przyczyny i leczenie

Leczenie leukoplakii i rokowania

Sposób leczenia leukoplakii zależy przede wszystkim od obrazu klinicznego i histopatologicznego zmiany, a tym samym od jej rodzaju i ryzyka transformacji nowotworowej. W każdym przypadku niezwykle ważne jest postępowanie pozafarmakologiczne, które zmniejsza narażenie na czynniki sprzyjające zezłośliwieniu. W tym celu zaleca się pacjentom:

• rezygnację z palenia tytoniu i spożywania alkoholu,
• poprawę stanu stomatologicznego jamy ustnej, w tym eliminację ostrych krawędzi zębów, które mogą przewlekle drażnić śluzówki jamy ustnej, a także usunięcie nieprawidłowych uzupełnień protetycznych,
• unikanie spożywania drażniących potraw.

W terapii rogowacenia białego zastosowanie znajduje wiele metod, w tym między innymi:

• chirurgiczne wycięcie zmian śluzówkowych,
• kriochirurgia, a więc wymrażenie zmienionych obszarów,
• ablację laserową ognisk leukoplakii,
• leczenie towarzyszących infekcji w obrębie błon śluzowych, w tym infekcji grzybiczych z wykorzystaniem miejscowych i ogólnych leków przeciwgrzybiczych,
• leczenie miejscowe z wykorzystaniem retinoidów, w tym 0,05% tretynoiny,
• terapia fotodynamiczna.

Należy wyraźnie podkreślić, że pacjenci z potwierdzoną leukoplakią wymagają regularnych kontroli lekarskich, które mają na celu ocenę stanu miejscowego i szybkie wychwycenie ewentualnych cech transformacji nowotworowej.

Leukoplakia to stan przednowotworowy, które związany jest ze wzrostem ryzyka rozwoju raka płaskonabłonkowego w obrębie śluzówek, głównie śluzówki jamy ustnej. Diagnostyka leukoplakii skupia się przede wszystkim na wykonaniu badania histopatologicznego, które pozwala na potwierdzenie rozpoznania. Sposób leczenia zależy od rodzaju histologicznego leukoplakii oraz od ryzyka zezłośliwienia zmian.

Bibliografia

1. A. Walter, A. Starzyńska, Diagnostyka stanów przedrakowych błony śluzowej jamy ustnej, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, vol 10, no 1, 19–24,
2. M. Wroński i inni, Wybrane stany przedrakowe jamy ustnej, Stomatologia po Dyplomie, 2020, 09-10,
3. B. Petkowicz i inni, Leukoplakia błony śluzowej jamy ustnej w aspekcie klinicznym i epidemiologicznym – analiza przypadków. Dent. Med. Probl. 2004, 41, 4,
4. D. Radzki i inni, Human papillomavirus and leukoplakia of the oral cavity: a systematic review, Advances in Dermatology and Allergology/Postępy Dermatologii i Alergologii, 38 (1), 2021.