Kwasica ketonowa to poważne, potencjalnie śmiertelne powikłanie, które może pojawić się w przebiegu cukrzycy. Jakie są przyczyny i najczęstsze objawy kwasicy ketonowej? Na czym polega leczenie tego stanu chorobowego? Dowiedz się więcej na temat kwasicy ketonowej.
Spis treści:
- Co to jest kwasica ketonowa (cukrowa)?
- Czego objawem może być kwasica ketonowa: przyczyny rozwoju dolegliwości
- Rozpoznanie kwasicy cukrzycowej: diagnostyka przypadłości
- Leczenie kwasicy ketonowej
- Jak zapobiegać kwasicy cukrzycowej?
Co to jest kwasica ketonowa (cukrowa)?
Kwasica ketonowa to ostre powikłanie cukrzycy. Istotą tego stanu jest zaburzenie metabolizmu dotyczące węglowodanów, tłuszczów, białek oraz równowagi kwasowo-zasadowej, które wynika z nagłego i znacznego niedoboru insuliny. O kwasicy można mówić wówczas, gdy pH (odczyn) krwi wynosi poniżej 7,35. Warto wspomnieć, że insulina to hormon produkowany przez zewnątrzwydzielniczą część trzustki, który odpowiada za utrzymywanie we krwi prawidłowego poziomu glukozy. Hormon ten powoduje obniżenie stężenia glukozy we krwi.
Jak często występuje kwasica ketonowa?
Kwasica ketonowa może wystąpić zarówno w przebiegu cukrzycy typu I, jak i typu II. Zdarza się, że jest pierwszą manifestacją cukrzycy typu I. Badania pokazują, że średnia częstość rozwijania się kwasicy ketonowej w populacji u dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu wyniosła 29%.
>> Przeczytaj także: Cukrzyca epidemią XXI wieku
Czego objawem może być kwasica ketonowa: przyczyny rozwoju dolegliwości
Kwasica ketonowa to groźne, ostre powikłanie cukrzycy, które pojawia się, jak już wspomniano, na skutek nagłego niedoboru insuliny. Niedobór tego hormonu skutkuje nasileniem procesu glukoneogenezy w wątrobie, czego konsekwencją jest wzrost stężenia glukozy we krwi. Co więcej, dochodzi również do nasilenia procesu lipolizy, co skutkuje wzrostem stężenia ciał ketonowych.
Do wystąpienia kwasicy ketonowej predysponują takie czynniki jak:
- nieprawidłowe stosowanie insuliny lub przerwanie jej stosowania,
- ostre zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze,
- ostre stany internistyczne, na przykład zawał mięśnia sercowego lub udar mózgu,
- zapalenie trzustki,
- nadużywanie alkoholu.
Objawy kwasicy cukrzycowej
Objawy kwasicy ketonowej możemy podzielić na objawy podmiotowe i przedmiotowe. Do podmiotowych objawów tego stanu zaliczamy przede wszystkim:
- uczucie pragnienia,
- suchość w ustach,
- oddawanie moczu w zwiększonej objętości (wielomocz),
- zaburzenia świadomości,
- bóle i zawroty głowy,
- ból brzucha, nudności, bóle brzucha,
- ból w klatce piersiowej.
Z kolei do objawów przedmiotowych, które manifestują się podczas badania pacjenta zaliczyć można:
- hipotensję, a więc obniżenie ciśnienia tętniczego krwi,
- przyspieszoną akcję serca (tachykardia),
- tachypnoe, a więc przyspieszone i głębokie oddechy, a następnie spłycenie oddechu,
- zmniejszenie napięcia skóry, co związane jest z odwodnieniem organizmu,
- charakterystyczny zapach acetonu z ust,
- zaczerwienienie twarzy,
- osłabienie odruchów ścięgnistych,
- zmniejszenia napięcia gałek ocznych,
- zwiększone napięcie w obrębie powłok brzusznych, co przypomina zapalenie otrzewnej.
>> To może Cię zainteresować: Kwasica – co to za choroba i jakie są jej objawy? Rodzaje, przyczyny i leczenie kwasicy organizmu
Co robić w przypadku wystąpienia objawów kwasicy ketonowej?
W sytuacji, gdy u pacjenta z cukrzycą lub jej podejrzeniem pojawiają się objawy mogące sugerować kwasicę ketonową konieczne jest udanie się na wizytę do lekarza. Jest to bardzo ważne, ponieważ kwasica ketonowa stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. W przypadku pojawienia się groźnych symptomów należy udać się na najbliższy Szpitalny Oddział Ratunkowy.
Rozpoznanie kwasicy cukrzycowej: diagnostyka przypadłości
Diagnoza kwasicy ketonowej stawiana jest na podstawie uzyskanych badań laboratoryjnych. Na kwasicę ketonową wskazuje przede wszystkim:
- hiperglikemia, czyli podwyższone stężenie glukozy w surowicy krwi,
- obniżenie odczynu krwi w gazometrii tętniczej,
- obniżenie stężenia wodorowęglanu sodu,
- obecność ciał ketonowych we krwi i w moczu,
- podwyższona luka anionowa – definiowana jako różnica stężenia jonów sodu i sumy stężeń jonów chlorkowych i wodorowęglanowych.
Ze względu na wartości otrzymanych wyników badań laboratoryjnych oraz nasilenie zaburzeń świadomości, kwasicę ketonową można podzielić na łagodną, umiarkowaną i ciężką.
Kwasica ketonowa w przebiegu cukrzycy powinna być różnicowana z takimi stanami klinicznymi, jak:
- ketoza głodowa – w tym przypadku nie obserwujemy hiperglikemii,
- alkoholowa kwasica ketonowa – glikemia rzadko przekracza poziom 250 mg/dl,
- kwasica mleczanowa – w tej sytuacji obserwuje się dominację objawów wstrząsu,
- śpiączka mocznicowa, wątrobowa, a także mózgowa,
- kwasica nieoddechowa związana z zatruciem alkoholem metylowym, paraaldehydem, czy glikolem etylenowym – w tych przypadkach obserwuje się lukę anionową przekraczającą 20.
Leczenie kwasicy ketonowej
Leczenie cukrzycowej kwasicy ketonowej obejmuje przede wszystkim nawodnienie pacjenta. Konieczne jest przetoczenie nawet od 6 do 10 litrów płynów w ciągu doby. W celu obniżenie stężenia glukozy we krwi niezbędne jest włączenie insulinoterapii dożylnej. Co więcej, konieczne jest wyrównanie zaburzeń elektrolitowych. W tym celu należy włączyć preparaty potasu w formie dożylnej. Ważne jest również częste monitorowanie stężenia potasu, ponieważ wraz z prowadzeniem insulinoterapii dochodzi do jego obniżenia.
W przypadku pH krwi, które wynosi mniej, niż 6,9 konieczne jest podanie wodorowęglanu sodu. Warto dodać, że wyrównanie kwasicy z wykorzystaniem wodorowęglanu sodu może nasilić hipokaliemię, czyli obniżenie stężenia jonów potasu. Ponadto, należy intensywnie leczyć przyczynę kwasicy ketonowej, o ile jest ona zidentyfikowana. W przypadku, gdy przyczyną tego stanu jest ostre zakażenie, konieczne może być zastosowanie antybiotykoterapii.
Nieleczona kwasica ketonowa: czy jest groźna?
Nieleczona kwasica ketonowa jest stanem zagrożenia życia. Dane statystyczne donoszą, że śmiertelność w przebiegu kwasicy ketonowej wynosi nawet około 5%. Z tego względu, bardzo ważna jest odpowiednia diagnostyka i wczesne podjęcie odpowiedniego leczenia, co istotnie poprawia rokowanie.
Jak zapobiegać kwasicy cukrzycowej?
Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia kwasicy ketonowej konieczne jest optymalne ustawienie insulinoterapii i przestrzeganie zaleceń lekarskich. Ponadto, pacjenci z cukrzycą muszą mieć świadomość, że w czasie infekcji muszą częściej monitorować glikemię, unikać odwodnienia oraz odpowiednio dostosowywać dawkę insuliny. Warto mieć świadomość, że na rynku dostępne są specjalne paski, które służą do pomiaru ciał ketonowych w moczu, co pozwala na szybkie wychwycenie możliwości wystąpienia kwasicy ketonowej.
Kwasica ketonowa w przebiegu cukrzycy to poważne, ostre powikłanie tej choroby przewlekłej, związane z nagłym niedoborem insuliny. Leczenie tej jednostki chorobowej wymaga hospitalizacji i monitorowania parametrów życiowych. Jeżeli u pacjenta chorującego na cukrzycę pojawiają się objawy mogące świadczyć o rozwijającej się kwasicy ketonowej – konieczny jest pilny kontakt z lekarzem.
Bibliografia
- P. Gajewski, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019/2020,
- A. Szutowicz i inni, Diagnostyka laboratoryjna, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2009,
- V. Cherubini i inni, Temporal trends in diabetic ketoacidosis at diagnosis of paediatric type 1 diabetes between 2006 and 2016: results from 13 countries in three continents, Diabetologia, 2020; 63: 1530–1541.
