Doustny test obciążenia glukozą (OGTT), potocznie zwany krzywą cukrową, jest jednym z podstawowych badań diagnostycznych wykorzystywanych w celu oceny gospodarki węglowodanowej organizmu. Wykonuje się go przy podejrzeniu cukrzycy (również ciążowej) lub nieprawidłowej tolerancji glukozy. Test przeprowadza się w warunkach laboratoryjnych, ale pacjent powinien ściśle przestrzegać zaleceń personelu medycznego. Sprawdź, jak przygotować się do krzywej cukrowej, jak wygląda badanie i co oznaczają wyniki.
Spis treści:
- Doustny test obciążenia glukozą (OGTT) – co to jest?
- Kiedy należy wykonać OGTT?
- Badanie krzywej cukrowej: jak się przygotować?
- Jak przebiega test OGTT?
- Krzywa cukrowa: wyniki i ich interpretacja
- Nie tylko test obciążenia glukozą: jakie badania wykonać dodatkowo?
Doustny test obciążenia glukozą (OGTT) – co to jest?
Doustny test obciążenia glukozą, czyli OGTT (Oral Glucose Tolerance Test), polega na ocenie, jak organizm radzi sobie z wchłanianiem i metabolizowaniem glukozy. To szczególnie istotne badanie, ponieważ nieprawidłowe wartości glukozy we krwi mogą świadczyć o rozwoju cukrzycy typu 2 lub innych zaburzeń metabolicznych.
Krzywa cukrowa a hemoglobina glikowana: czym się różnią?
Krzywa cukrowa i badanie hemoglobiny glikowanej (HbA1c) są testami mającymi na celu ocenę gospodarki węglowodanowej organizmu, ale różnią się pod względem sposobu przeprowadzania oraz informacji, jakie dostarczają:
- OGTT dostarcza informacji o tym, jak organizm radzi sobie z wysoką dawką glukozy w krótkim czasie, co pozwala na ocenę wrażliwości na insulinę i skuteczności procesu przetwarzania glukozy;
- hemoglobina glikowana to wskaźnik średniego poziomu glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2–3 miesięcy. HbA1c powstaje, gdy cząsteczki glukozy łączą się z hemoglobiną w krwinkach czerwonych. Im wyższy poziom cukru we krwi, tym więcej hemoglobiny ulega glikacji. To podstawowe narzędzie do monitorowania skuteczności leczenia cukrzycy oraz marker wykrywania zaburzeń homeostazy glukozy.
Na badanie krzywej cukrowej należy zgłosić się na czczo i w godzinach porannych. Natomiast do oznaczenia hemoglobiny glikowanej nie jest to konieczne.
>> Zobacz także: Nowe kryterium rozpoznania cukrzycy – hemoglobina glikowana
Kiedy należy wykonać OGTT?
Test obciążenia glukozą jest zalecany w kilku sytuacjach, gdy istnieje podejrzenie zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Wskazania do jego wykonania to:
- nieprawidłowa glikemia na czczo (100–125 mg/dl lub 5,6–6,9 mmol/l),
- podejrzenie cukrzycy lub nieprawidłowej tolerancji glukozy przy prawidłowej glikemii na czczo,
- podejrzenie cukrzycy monogenowej,
- podejrzenie hipoglikemii reaktywnej,
- obecność cech zespołu metabolicznego.
Krzywa cukrowa jest obowiązkowym badaniem przeprowadzanym u ciężarnych w celu wykrycia lub wykluczenia cukrzycy ciążowej. Standardowo OGTT wykonuje się między 24. a 28. tygodniem ciąży, ale w uzasadnionych przypadkach może mieć to miejsce wcześniej.
Badanie krzywej cukrowej: jak się przygotować?
Aby wyniki były wiarygodne i miały wartość diagnostyczną, konieczne jest odpowiednie przygotowanie do krzywej cukrowej. Na co najmniej 3 dni przed badaniem NIE należy:
- zmniejszać ilości spożywanych węglowodanów (zalecane jest przyjmowanie minimum 150 g na dobę),
- stosować restrykcyjnych diet,
- wykonywać intensywnego wysiłku fizycznego,
- spożywać alkoholu i napojów zawierających kofeinę,
- palić papierosów.
Natomiast przygotowanie do OGTT w dniu badania obejmuje:
- pozostanie na czczo (od ostatniego posiłku powinno minąć minimum 8 godzin),
- zgłoszenie się do laboratorium w godzinach porannych,
- zgłoszenie się do laboratorium będąc wypoczętym i po przespanej nocy.
Krzywa cukrowa nie może być wykonana podczas infekcji oraz stosowania leków mających wpływ na glikemię. Osoby przyjmujące metforminę powinny omówić z lekarzem konieczność jej odstawienia. Rekomendowane jest przerwanie kuracji na co najmniej tydzień przed badaniem.
Jak przebiega test OGTT?
Badanie OGTT składa się z kilku etapów:
- pobranie próbki krwi na czczo – w celu ustalenia wyjściowego poziomu glukozy we krwi,
- spożycie roztworu glukozy – pacjent wypija roztwór zawierający 250–300 ml wody i 75 g glukozy (należy to zrobić szybko, optymalnie w ciągu 5 minut),
- kolejne pobranie krwi – próbkę pobiera się po 2 godzinach od wypicia roztworu (w niektórych przypadkach lekarz może zalecić inny schemat pobrań – np. po 1 i 2 godzinach, co 30 minut).
W trakcie badania konieczne jest przebywanie przez cały czas w placówce medycznej. Należy pozostawać w pozycji siedzącej. Zabronione jest picie i spożywanie pokarmów, żucie gumy, palenie papierosów czy przyjmowanie jakichkolwiek leków.
Po wypiciu roztworu glukozy mogą wystąpić objawy takie jak nudności, wymioty, osłabienie, zawroty głowy czy bóle brzucha. O wszelkich dolegliwościach należy poinformować personel medyczny. Jeżeli dojdzie do wymiotów, badanie krzywej cukrowej jest nieważne.
| Panuje błędne przekonanie, że do roztworu glukozy można dodać sok z cytryny, aby poprawić jego smak. Należy pamiętać, że takie działanie może zaburzyć wynik badania. Osoby mające problem ze spożyciem roztworu mogą zaopatrzyć się w aptece w specjalne saszetki z aromatem, który nie wpływa na przebieg testu. |
Krzywa cukrowa: wyniki i ich interpretacja
Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia i rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego za normę OGTT uznaje się wartość:
- glikemii na czczo na poziomie 70– 99 mg/dl (3,9–5, 5 mmol/l),
- glikemii w 120. minucie testu na poziomie <140 mg/dl (7,8 mmol/l).
Jeżeli glikemia w 120. minucie wynosi 140–199 mg/dl (7,8–11,0 mmol/l) rozpoznaje się nieprawidłową tolerancję glukozy, a powyżej 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l) stawia się rozpoznanie cukrzycy.
Wynik krzywej cukrowej powinien być zawsze zinterpretowany przez lekarza.
Nie tylko test obciążenia glukozą: jakie badania wykonać dodatkowo?
Niekiedy razem z OGTT wykonuje się inne testy. Jednym z nich jest krzywa insulinowa, która polega na pobieraniu krwi w określonych odstępach czasowych w celu oznaczenia poziomu insuliny. Dzięki temu można ocenić, czy organizm wydziela odpowiednią ilość insuliny w odpowiedzi na wzrost stężenia glukozy. Ponadto lekarz może zlecić badanie hemoglobiny glikowanej czy profilu lipidowego.
Krzywa cukrowa jest ważnym badaniem diagnostycznym, które pozwala na wykrycie zaburzeń metabolizmu węglowodanów. Znajduje zastosowanie w diagnostyce cukrzycy, zarówno u dzieci, dorosłych, jak i kobiet w ciąży. Test przebiega w kilku etapach. Najpierw pobierana jest próbka krwi na czczo, a następnie w określonych odstępach po wypiciu roztworu z 75 g glukozy.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.168.4.8.1. (dostęp 10.11.2024)
- S. Wenclewska, J. Drzewoski, Hemoglobina glikowana w diagnostyce i terapii zaburzeń homeostazy glukozy — blaski i cienie, Diabetologia Kliniczna 2014, t. 3, nr 4, s. 167–175
- A. Araszkiewicz i in., Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą – 2024 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Curr Top Diabetes, 2023; 4 (3-4)
- Ewa Wender Ożegowska i in., Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, t. 2, nr 5, s. 215–229
