Krew jest jednym z najważniejszych płynów ustrojowych, niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Odpowiada za transport tlenu, składników odżywczych i hormonów, a także za usuwanie produktów przemiany materii. Poznanie budowy krwi, jej funkcji, grup oraz mechanizmów ich dziedziczenia pozwala lepiej zrozumieć, dlaczego jest tak istotna.
Spis treści:
- Krew: czym jest?
- Jakie są grupy krwi?
- Dziedziczenie grupy krwi
- Badanie parametrów krwi: dlaczego jest tak istotne?
- Zakończenie
Krew: czym jest?
Krew jest tkanką płynną, niezbędną do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Krąży w naczyniach krwionośnych dzięki pracy serca i składa się z dwóch głównych komponentów: elementów morfotycznych, czyli komórek (m.in. erytrocytów, leukocytów i płytek krwi), oraz osocza, będącego jej częścią płynną. Charakterystyczny czerwony kolor krwi pochodzi od hemoglobiny, barwnika zawartego w erytrocytach, który jednocześnie odpowiada za transport tlenu do tkanek.
Budowa i funkcje krwi
Krew, jako złożona tkanka płynna, składa się z:
- osocza — stanowiącego około 55% objętości krwi, to płynna część zawierająca głównie wodę (ok. 90%) oraz związki organiczne i nieorganiczne, takie jak białka (albuminy, globuliny, fibrynogen), glukozę, witaminy i sole mineralne. Osocze odgrywa kluczową rolę w transporcie substancji odżywczych, gazów, hormonów i produktów przemiany materii;
- erytrocytów — czerwonych krwinek, odpowiadających za transport tlenu z płuc do tkanek i dwutlenku węgla w przeciwnym kierunku. Są one najliczniejszymi elementami morfotycznymi. Stanowią około 40% objętości krwi i mają kluczowe znaczenie w utrzymaniu stałego pH;
- leukocytów — białych krwinek, dzielących się na granulocyty, limfocyty i monocyty. Ich główną funkcją jest ochrona organizmu przed infekcjami i innymi czynnikami chorobotwórczymi. Granulocyty (neutrofile, eozynofile, bazofile) odpowiadają za fagocytozę i reakcje alergiczne, limfocyty T i B kontrolują odpowiedź immunologiczną, a monocyty po przekształceniu w makrofagi pochłaniają bakterie i martwe komórki;
- trombocytów — płytek krwi, czyli fragmentów megakariocytów odpowiedzialnych za proces krzepnięcia. Dzięki zdolności do agregacji i adhezji uszczelniają uszkodzone naczynia krwionośne, tworząc czop hemostatyczny, co zapobiega dalszemu krwawieniu.
>> Zobacz także: Rola płytek krwi w powstawaniu stanu zapalnego
Jak powstaje krew?
Proces powstawania krwi, zwany hemopoezą, to nieustanny mechanizm, w którym nowe elementy krwi zastępują zużyte i rozpadające się komórki. U dorosłego człowieka głównym miejscem produkcji składników krwi jest szpik kostny czerwony, znajdujący się w kościach biodrowych, kręgach, żebrach i mostku.
Proces hemopoezy dzieli się na trzy główne kierunki:
- erytropoezę (wytwarzanie czerwonych krwinek);
- leukopoezę (produkcja białych krwinek);
- trombopoezę (tworzenie płytek krwi).
Niektóre komórki białokrwinkowe dojrzewają i nabywają funkcji w śledzionie, węzłach chłonnych oraz układzie siateczkowo-śródbłonkowym. U dorosłych w sytuacji zwiększonego zapotrzebowania na nowe komórki, szpik żółty, który wypełnia jamy kostne, może przekształcić się w aktywny szpik czerwony. W skrajnych przypadkach, jak choroby upośledzające funkcję szpiku, produkcja krwinek może być częściowo przejęta przez wątrobę lub śledzionę.
Oprócz szpiku funkcje wspierające powstawanie krwi pełnią narządy limfopoetyczne, takie jak:
- grasica u dzieci;
- migdałki;
- kępki Peyera jelita cienkiego.
>> To może Cię zainteresować: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu pokarmowego człowieka
Ile krwi znajduje się w organizmie człowieka?
W organizmie zdrowego dorosłego człowieka znajduje się około 4,5-6 litrów krwi, co stanowi średnio 70-80 ml na każdy kilogram masy ciała. Ilość krwi jest uzależniona od masy ciała, dlatego osoby o większej wadze, a także statystycznie mężczyźni, mają jej więcej niż kobiety.
| Ciekawostka: Utrata około 2-2,5 litra krwi, czyli połowy jej objętości, zwykle powoduje poważne zaburzenia świadomości, a najczęściej prowadzi do omdlenia lub utraty przytomności. Taka sytuacja wynika z drastycznego spadku ciśnienia krwi, który uniemożliwia prawidłowe dotlenienie mózgu. |
Jakie są grupy krwi?
Grupy krwi klasyfikuje się na podstawie obecności określonych antygenów na powierzchni erytrocytów, czyli czerwonych krwinek. Antygeny te są zdolne do wywoływania odpowiedzi układu odpornościowego oraz wiązania się z odpowiednimi przeciwciałami. Na tej podstawie wyróżniamy dwa główne układy grup krwi: AB0 i Rh.
W ramach układu AB0 wyróżnia się cztery grupy krwi:
- grupa A – na krwinkach obecny jest antygen A;
- grupa B – występuje antygen B;
- grupa AB – obecne są zarówno antygen A, jak i B;
- grupa 0 – brak antygenów A i B na powierzchni krwinek czerwonych.
>> Sprawdź również artykuł: Jak sprawdzić grupę krwi? Układ Rh i AB0 – przygotowanie do badania grupy krwi
Dziedziczenie grupy krwi
Dziedziczenie grupy krwi odbywa się zgodnie z prawami Mendla, opierającymi się na przekazywaniu alleli, czyli wariantów genów, od rodziców do dziecka. Każdy człowiek dziedziczy jeden allel od matki i jeden od ojca.
W przypadku układu AB0, allele A i B są dominujące względem allelu O, który jest recesywny. Grupa krwi, A zatem występuje wtedy, gdy osoba ma allele A i O lub A i A. Natomiast osoba z allelami B i O lub B i B ma grupę krwi B. Kombinacja alleli A i B daje grupę krwi AB, natomiast osoba z dwoma allelami O będzie miała grupę krwi 0. Podobna zasada dotyczy układu Rh.
Badanie parametrów krwi: dlaczego jest tak istotne?
Badanie krwi to jedno z podstawowych i najważniejszych narzędzi, dzięki którym można ocenić stan zdrowia. Pomaga wykryć różne nieprawidłowości w organizmie na bardzo wczesnym etapie, co daje szansę na szybkie rozpoczęcie leczenia. Dodatkowo pozwala sprawdzić, jak działają najważniejsze narządy i układy w organizmie oraz monitorować efekty terapii.
Jakie parametry krwi należy badać regularnie?
Regularna kontrola zdrowia powinna obejmować, m.in. takie parametry krwi, jak:
- morfologia krwi – w jej skład wchodzą m.in., hematokryt (parametr określający procentową objętość krwinek czerwonych (erytrocytów) w stosunku do całkowitej objętości krwi) oraz MPV (parametr określający wielkość płytek krwi, który pomaga ocenić ich funkcję oraz stan układu krzepnięcia);
- OB (Odczyn Biernackiego) – badanie określające szybkość opadania erytrocytów w próbce krwi w ciągu godziny.
>> Przeczytaj także: RDW CV – co oznacza ten parametr w morfologii krwi?
Zakończenie
Podsumowując, krew jest niezastąpionym elementem ludzkiego organizmu, pełniącym zasadnicze funkcje transportowe, obronne i regulacyjne. Regularne badania krwi stanowią podstawowe narzędzie diagnostyczne, umożliwiające wczesne wykrycie chorób i monitorowanie leczenia.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- Wiercińska M., Krew – ile krwi ma człowiek, funkcje i skład krwi, Medycyna Praktyczna dla pacjentów, 2023;
- Wiercińska M., Grupa krwi — jakie są grupy krwi, dziedziczenie, Medycyna Praktyczna dla pacjentów, 2023;
- Barbalato L., Pillarisetty L.S., Histologia, czerwone krwinki, StatPearls.
- Bain B. J., Structure and function of red and white blood cells and platelets, Medicine, t. 49, rozdz. 4, 2021, s. 183-188.
- https://www.gov.pl/web/nck/czym-jest-krew (dostęp: 15.12.2024).
- https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/jak-sprawdzic-grupe-krwi-uklad-rh-i-ab0-przygotowanie-do-badanie-grupy-krwi/ (dostęp: 15.12.2024).
