Na skutek niezgodności grupy krwi matki i rozwijającego się w macicy płodu może dojść do konfliktu serologicznego. Jest to stan niebezpieczny przede wszystkim dla dziecka, powodujący chorobę hemolityczną noworodka. Dlatego konieczne jest wykonanie badań przez ciężarną, a w razie potrzeby wdrożenie profilaktyki. Dowiedz się, na czym polega konflikt serologiczny i jakie grupy krwi do niego predysponują.
Spis treści:
- Konflikt serologiczny – co to jest?
- Konflikt serologiczny – kiedy może do niego dojść?
- Ryzyko kontaktu krwi płodu i matki a konflikt serologiczny
- Zapobieganie konfliktom serologicznym – jakie badania należy wykonać?
- Konflikt serologiczny – leczenie i profilaktyka
- Konflikt serologiczny – skutki i konsekwencje
- Na czym polega konflikt serologiczny – podsumowanie
Konflikt serologiczny – co to jest?
Konflikt serologiczny matczyno-płodowy to zaburzenie, które powstaje, gdy matka ma grupę krwi Rh-, a dziecko Rh+.
Jeżeli dojdzie do kontaktu krwi płodu i matki, w krwioobiegu ciężarnej pojawiają się przeciwciała skierowane przeciwko czerwonym krwinkom płodu. Przechodzą one przez łożysko i powodują rozpad erytrocytów płodu, czego wynikiem jest choroba hemolityczna płodu/noworodka.
Konflikt serologiczny – kiedy może do niego dojść?
Organizm matki produkuje przeciwciała, gdy dziecko ma inną grupę krwi. Układ immunologiczny ciężarnej traktuje erytrocyty płodu jako obce i dąży do ich wyeliminowania.
Najczęściej konflikt serologiczny dotyczy sytuacji, gdy matka ma grupę krwi Rh-, a dziecko Rh+. Na powierzchni czerwonych krwinek płodu obecny jest antygen D. To właśnie przeciwko niemu organizm ciężarnej produkuje przeciwciała. Szacuje się, że czynnik ten jest obecny nawet u 85% populacji [1]. Pojawia się na erytrocytach płodu dość wcześnie, bo już około 5. tygodnia ciąży.
Sprawdź też: Badania prenatalne – dlaczego warto je robić?
Ryzyko kontaktu krwi płodu i matki a konflikt serologiczny
Konflikt serologiczny rozwija się wtedy, gdy dojdzie do kontaktu krwi płodu i matki. Wystarczy zaledwie niewielka ilość, aby doprowadzić do rozwoju potencjalnie niebezpiecznej sytuacji.
W prawidłowych warunkach krew matki i płodu nie miesza się dzięki istnieniu bariery łożyskowej. Do jej przerwania może dojść w następujących sytuacjach:
- poród,
- krwawienie z narządów rodnych w ciąży,
- inwazyjne badania prenatalne,
- zabiegi wewnątrzmaciczne.
Czy konflikt serologiczny może wystąpić w pierwszej ciąży?
Konflikt serologiczny może wystąpić już w pierwszej ciąży. Zdarza się to rzadko, ponieważ przeciwciała są produkowane dopiero po kontakcie krwi płodu z krwią matki. W prawidłowych warunkach ma to miejsce dopiero podczas porodu. Ryzyko konfliktu serologicznego w pierwszej ciąży wzrasta w przypadku krwawień z łożyska lub różnego rodzaju zabiegów wewnątrzmacicznych (w tym inwazyjnych badań prenatalnych).
Zapobieganie konfliktom serologicznym – jakie badania należy wykonać?
W celu wczesnego wykrycia ryzyka konfliktu serologicznego i zapobiegania jego skutkom każda ciężarna powinna wykonać badania krwi. Podstawowym testem jest oznaczenie grupy krwi, a także badanie alloprzeciwciał odpornościowych anty-Rh (w kierunku obecności antygenu anty-D) służące do określenia czynnika Rh dodatniego lub ujemnego.
Konflikt serologiczny – leczenie i profilaktyka
W przypadku stwierdzonego ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego konieczne jest wdrożenie działań profilaktycznych. Ciężarnej podaje się immunoglobulinę anty-D w postaci iniekcji. Ma to miejsce między 28. a 30. tygodniem ciąży, a także 72 godziny po porodzie, jeśli dziecko ma grupę krwi Rh+. O podaniu immunoglobuliny anty-D za każdym razem decyduje lekarz ginekolog – położnik.
Konflikt serologiczny – skutki i konsekwencje
Konflikt serologiczny jest niebezpieczny dla zdrowia i życia dziecka. Matka nie odczuwa negatywnych skutków związanych z wytwarzaniem i obecnością przeciwciał IgG przeciwko antygenom obecnym na powierzchni czerwonych krwinek płodu.
Wewnątrzmaciczne skutki konfliktu serologicznego to:
- obrzęk płodu,
- neutropenia (obniżenie poziomu neutrofilów),
- małopłytkowość (obniżenie ilości płytek krwi),
- poważne uszkodzenie płodu,
- poronienie.
Sam konflikt matczyno-płodowy nie jest przyczyną wad genetycznych.
To może Cię zainteresować: Inwazyjne badania prenatalne to ostateczność – wykonaj badania przesiewowe, by wykluczyć wady wrodzone jeszcze w czasie ciąży
Na czym polega konflikt serologiczny – podsumowanie
Wczesne wykrycie ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego jest niezwykle ważne dla zdrowia dziecka. Dlatego nigdy nie należy go bagatelizować. Każda ciężarna powinna wykonać badanie grupy krwi wraz z określeniem czynnika Rh. Gdy jest on ujemny, wdrażana jest odpowiednia profilaktyka. Polega ona na podaniu immunoglobuliny anty-D między 28. a 30. tygodniem ciąży oraz do 72 godzin po porodzie.
Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
- M. Baczyńska-Strzecha, J. Kalinka, Profilaktyka śródciążowa i okołoporodowa konfliktu serologicznego, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2018, tom 3, nr 2, 64-69
- B. Michalczyk, A. Kordek, Konflikt serologiczny, https://podyplomie.pl/wiedza/stany-nagle/538,konflikt-serologiczny (dostęp 03.04.2024)
- M. Szul i in., Konflikt serologiczny – przyczyny, diagnostyka i leczenie, https://www.forumginekologii.pl/artykul/konflikt-serologiczny-przyczyny-diagnostyka-i-leczenie (dostęp 03.04.2024)
