Komórka jajowa – budowa, funkcje, czas życia komórki jajowej

To właśnie komórka jajowa, największa i najbardziej wyspecjalizowana komórka w ludzkim organizmie, odgrywa główną rolę w procesie zapłodnienia. Jak wygląda komórka jajowa? Jak długo jest zdolna do zapłodnienia? W tym artykule przyjrzymy się bliżej budowie, funkcjom i cyklowi życia żeńskiej gamety.

Spis treści:

1. Co to jest komórka jajowa?
2. Jak wygląda komórka jajowa?
3. Budowa komórki jajowej
4. Cykl życia komórki jajowej
   • Co ile dni powstaje komórka jajowa?
5. Ile żyje komórka jajowa?

Co to jest komórka jajowa?

Komórka jajowa, zwana również oocytem, to prawdziwy fenomen biologii – największa komórka w ludzkim organizmie, widoczna nawet gołym okiem, a jednocześnie kluczowy element w procesie powstawania nowego życia.

Komórka jajowa powstaje w jajnikach kobiety jeszcze w okresie płodowym, a przez kolejne lata dojrzewa w procesie zwanym oogenezą. Co ciekawe, w chwili narodzin dziewczynka ma już w swoich jajnikach około miliona niedojrzałych oocytów, z których jedynie niewielka część osiągnie pełną dojrzałość i będzie zdolna do zapłodnienia.

Jak wygląda komórka jajowa?

Komórka jajowa w świecie mikroskopijnych struktur ludzkiego organizmu wyróżnia się wielkością. Jej średnica – około 100-150 mikrometrów – sprawia, że jest około 15-20 razy większa od typowej komórki ciała, takiej jak erytrocyt. Choć dla ludzkiego oka pozostaje na granicy widoczności, jej budowę najlepiej widać pod mikroskopem. W pełni dojrzała komórka jajowa ma kształt kulisty i otoczona jest kilkoma warstwami ochronnymi.

Budowa komórki jajowej

Dojrzała komórka jajowa to skomplikowana i precyzyjnie zbudowana struktura, której każda warstwa odgrywa istotną rolę w procesie zapłodnienia i początkowych etapach rozwoju zarodka. Składa się z kilku kluczowych elementów:

• jądra komórkowego (w stanie metafazy II) – zawierającego haploidalny zestaw 23 chromosomów, które po połączeniu z materiałem genetycznym plemnika tworzą pełny kod DNA nowego organizmu;
• cytoplazmy – bogatej w substancje odżywcze, dostarcza energię i składniki niezbędne do pierwszych podziałów komórkowych. Zawiera także mitochondria, które odpowiadają za produkcję energii;
• błony komórkowej – otaczającej komórkę, nadającej jej kształt i regulującej wymianę substancji między jej wnętrzem a środowiskiem zewnętrznym;
• osłonki przejrzystej – cienkiej warstwy glikoproteinowej otaczającej komórkę jajową, która umożliwia przyłączenie plemnika, a po zapłodnieniu ulega zmianie (reakcja owersyjna), uniemożliwiając wniknięcie kolejnych plemników;
• wieńca promienistego – warstwy komórek pęcherzykowych otaczających osłonkę przejrzystą. Chroni komórkę jajową i dostarcza jej niezbędnych substancji odżywczych.

>> Warto wiedzieć: Estradiol – co to jest, za co odpowiada? Kiedy wykonuje się badanie poziomu estradiolu

Cykl życia komórki jajowej

Cykl życia komórki jajowej rozpoczyna się jeszcze przed narodzinami kobiety i kończy się w momencie owulacji lub, w przypadku braku zapłodnienia, obumarciem komórki. Każda kobieta rodzi się z określoną pulą pęcherzyków jajnikowych – tzw. rezerwą jajnikową – maleje ona stopniowo wraz z wiekiem. W ciągu życia kobiety dojrzewa jedynie około 400–500 komórek jajowych gotowych do zapłodnienia.

Cykl życia komórki jajowej można podzielić na trzy kluczowe etapy:

• Dojrzewanie (faza folikularna) – rozpoczyna się pierwszego dnia cyklu menstruacyjnego i trwa do momentu owulacji. Pod wpływem hormonu folikulotropowego (FSH) w jajnikach rozwija się kilka pęcherzyków, ale tylko jeden – pęcherzyk Graafa – staje się dominujący. Wydzielane estrogeny powodują wzrost hormonu luteinizującego (LH), który jest sygnałem do uwolnienia komórki jajowej;
• Owulacja – około 14. dnia cyklu pęcherzyk Graafa pęka, a dojrzała komórka jajowa zostaje uwolniona do jamy otrzewnej. Następnie jest przechwytywana przez strzępki jajowodu i transportowana w kierunku macicy. To właśnie w jajowodzie może dojść do zapłodnienia;
• Faza lutealna – jeśli komórka jajowa zostanie zapłodniona, zagnieżdża się w błonie śluzowej macicy, rozpoczynając rozwój zarodka. W przypadku, gdy nie dojdzie do zapłodnienia, komórka jajowa obumiera w ciągu 24 godzin, a poziom hormonów spada, prowadząc do menstruacji i rozpoczęcia nowego cyklu.

>> Zobacz też: Brak miesiączki – możliwe przyczyny braku okresu. Jakie badania przeprowadzić?

Co ile dni powstaje komórka jajowa?

Po osiągnięciu dojrzałości płciowej, w każdym cyklu menstruacyjnym – który zazwyczaj trwa około 28 dni, choć może się różnić u każdej kobiety – dojrzewa jedna komórka jajowa. Proces ten odbywa się regularnie, co oznacza, że nowa, zdolna do zapłodnienia komórka jajowa pojawia się co około miesiąc.

>> To może Cię zainteresować: Nieregularny okres i zaburzenia miesiączkowania. Objawy, przyczyny, badania i leczenie

Ile żyje komórka jajowa?

Czas życia komórki jajowej to kluczowy aspekt płodności kobiety i planowania ciąży. Po owulacji, czyli uwolnieniu z pęcherzyka Graafa, komórka jajowa pozostaje żywa i zdolna do zapłodnienia przez bardzo krótki czas – zazwyczaj od 12 do 24 godzin. Po tym czasie, jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, komórka obumiera i zostaje wchłonięta przez organizm lub wydalona podczas menstruacji. Chociaż sama komórka jajowa ma krótkie „okno płodności”, możliwość zajścia w ciążę jest dłuższa – wynika to z faktu, że plemniki mogą przeżyć w drogach rodnych kobiety nawet 3–5 dni, oczekując na owulację.

>> Dowiedz się więcej: Pierwsze objawy ciąży – kiedy się pojawiają i jakie badania zrobić?

Długość życia komórki jajowej zależy również od indywidualnych predyspozycji organizmu oraz czynników środowiskowych, takich jak poziom hormonów czy jakość śluzu szyjkowego, który może wspierać lub ograniczać zdolność komórki do przetrwania.

>> Przeczytaj także: Równowaga hormonalna u kobiet

Znajomość procesów związanych z dojrzewaniem i żywotnością komórki jajowej jest kluczowa dla osób planujących ciążę. Jeśli zależy Ci na lepszym poznaniu swojego cyklu płodności lub masz pytania dotyczące rezerwy jajnikowej, warto skonsultować się z lekarzem i wykonać odpowiednie badania hormonalne. Regularna diagnostyka to najlepszy sposób na świadome podejście do zdrowia reprodukcyjnego oraz planowania rodziny.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

1. Grygoruk C., Sieczyński P., Wybrane aspekty oogenezy i folikulogenezy, Studia Medyczne 2013; 29 (2): 199-202.
2. Michalak N., Komórka jajowa – budowa, jakie pełni funkcje, ile żyje? Co daje zamrażanie komórek jajowych?, wylecz.to, 2024.
3. Alberts B., Johnson A., Lewis J. i inni, Molecular Biology of the Cell. 4th edition. Nowy Jork: Garland Science; 2002.