Spis treści
- Czym dokładnie jest kamica żółciowa?
- Jakie objawy wskazują na kamicę żółciową?
- Jakie są czynniki ryzyka zachorowania na kamicę żółciową u dzieci i młodzieży?
- Czy są dostępne skuteczne metody leczenia kamicy żółciowej u dzieci i młodzieży?
- Podsumowanie
Kamica żółciowa jest chorobą kojarzoną z populacją osób dorosłych i trudno się temu dziwić, gdyż stanowią oni zdecydowaną większość pacjentów z tym rozpoznaniem. Nie oznacza to jednak, że problem nie dotyczy dzieci i młodzieży, wręcz przeciwnie – w ostatnich latach notuje się systematyczny wzrost zachorowań. Czym dokładnie jest ta choroba? Jakie objawy powinny skłonić ku diagnostyce? Jakie badania należy wykonać, by postawić rozpoznanie? Czy są dostępne skuteczne metody leczenia? O tym wszystkim dowiesz się z poniższego artykułu.
Czym dokładnie jest kamica żółciowa?
Powyższa jednostka chorobowa jest niczym innym jak obecnością złogów różnych rodzajów i rozmiarów w obrębie dróg żółciowych oraz samego pęcherzyka żółciowego. Tworzenie się konglomeratów (znanych jako kamienie żółciowe) może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie pęcherzyka żółciowego, ostre zapalenie dróg żółciowych, a nawet ostre zapalenie trzustki. Jak już wspomniano, w populacji pediatrycznej notuje się rosnącą liczbę zachorowań, obecnie z chorobą zmaga się nawet do 4% dzieci i młodzieży. W ostatnim dziesięcioleciu konieczność usunięcia pęcherzyka żółciowego z powodu złogów wzrosła aż o 213% (!). Powyższe niepokojące trendy są w dużej mierze spowodowane niepokojąco wysokim odsetkiem otyłości, a także lepszą rozpoznawalnością dzięki łatwo dostępnej ultrasonografii.
Jakie objawy wskazują na kamicę żółciową?
Warto zaznaczyć, że u większości pacjentów choroba nie daje uchwytnych objawów, a samo rozpoznanie bywa incydentalne przy okazji wykonywania badań z innych wskazań; należy również pamiętać, że u dzieci poniżej 5. roku życia aż do 72% nie posiada żadnych dolegliwości, natomiast między 5. a 12. rokiem objawy rozwija około połowa chorych. Młodsze dzieci mogą uskarżać się na typowy ból w prawej górnej części brzucha, nudności i wymioty, niepokój, płaczliwość, niekiedy z współistniejącą gorączką; nierzadko zdarza się, że ból brzucha nie jest swoisty i towarzyszy pacjentowi od dłuższego czasu. Dzieci powyżej 5. roku życia zgłaszają podobne objawy, przy czym potrafią bardziej precyzyjnie opisać dolegliwości – ból może promieniować do łopatki i/lub tylnej części tułowia, jest silny i niekiedy towarzyszą mu wymioty. U dużej części pacjentów objawy są prowokowane przez spożycie tłustych pokarmów.
Jakie są czynniki ryzyka zachorowania na kamicę żółciową u dzieci i młodzieży?
Wobec często „rozmytych” i niecharakterystycznych objawów znajomość czynników ryzyka pozwala na wzięcie pod uwagę kamicy żółciowej jako przyczyny dolegliwości, co z kolei umożliwia szybsze rozpoznanie i leczenie. Jak już wspomniano, jednym z najsilniejszych czynników ryzyka jest otyłość, w przebiegu której dochodzi do upośledzenia motoryki pęcherzyka żółciowego i nadmiernego wydzielania żółci. Z drugiej strony szybka utrata masy ciała (powyżej 1,5 kg na tydzień) i niskokaloryczna dieta mogą również predysponować do powstawania kamieni żółciowych ze względu na przyspieszoną eliminację cholesterolu, który nadmiernie nasyca żółć. Kolejnym czynnikiem jest płeć – choroba istotnie częściej dotyka dziewczynek. Ryzyko zachorowania zwiększa także zwiększone spożycie tłuszczów z wysoko przetworzonymi cukrami, fruktozą i niską zawartością błonnika. Coraz więcej danych wskazuje także na podatność genetyczną; według szwedzkich naukowców predyspozycja dziedziczna odpowiada za około 25% całkowitego ryzyka rozwoju kamicy żółciowej. Innymi istotnymi są obecność wrodzonych chorób dróg żółciowych, stan po resekcji jelita, wcześniactwo, mukowiscydoza, choroby wrodzone przebiegające z niszczeniem czerwonych krwinek (tzw. choroby hemolityczne, np. talasemie czy sferocytoza) czy niektóre leki (np. antybiotyki, środki antykoncepcyjne, leki moczopędne).
Jak stawia się rozpoznanie kamicy żółciowej u dzieci i młodzieży?
Przy obecności którychkolwiek z wyżej wymienionych objawów „złotym standardem” rozpoznania jest ultrasonografia jamy brzusznej; oszacowano, że czułość tego badania wynosi 84%, a swoistość 99%, co jest wynikiem bardzo wysokim (należy jednak pamiętać, że wiarygodność badania jest w dużej mierze uzależniona od sprawności operatora). Badania takie jak tomografia komputerowa jamy brzusznej, endoskopowa lub magnetyczna cholangiopankreatografia wsteczna (ERCP/MRCP) są czasami przydatne podczas pracy z pacjentami z żółtaczką i rozszerzonymi drogami żółciowymi (u dzieci rzadkość) lub podejrzeniem zapalenia dróg żółciowych, ale zwykle wykonuje się je po USG. Wstępne badania laboratoryjne służące do oceny pacjenta z kamicą żółciową obejmują morfologię krwi z rozmazem, sód, potas, chlor, wapń całkowity, białko całkowite, albuminy, ALAT, AspAT, fosfatazę alkaliczną, glukozę, kreatyninę, bilirubinę (z frakcjami), a także lipazę, amylazę (tą ostatnią także w moczu w celu lepszego różnicowania z ostrym zapaleniem trzustki) i ewentualnie parametry układu krzepnięcia; pomocne jest także przeprowadzenie badania ogólnego moczu. Tak szeroki panel badań jest uzasadniony wobec potencjalnie wielu możliwych przyczyn dolegliwości ze strony jamy brzusznej, szczególnie przy niejasnych/niejednoznacznych objawach.
Czy są dostępne skuteczne metody leczenia kamicy żółciowej u dzieci i młodzieży?
U dziecka z obecnością objawów (tzw. kolką żółciową) stosuje się leki przeciwskurczowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne, co pozwala na znaczne złagodzenie dolegliwości; w ciężkich przypadkach może być konieczne zastosowanie płynoterapii dożylnej. U wszystkich pacjentów z objawową kamicą żółciową zaleca się usunięcie pęcherzyka żółciowego, a metodą z wyboru jest cholecystektomia laparoskopowa (operację w trybie planowym zaleca się w krótkim po wystąpieniu objawów ze względu na ryzyko powikłań i nawrotów). Leki takie jak kwas ursodeoksycholowy stosowany zarówno u dzieci bez, jak i z objawami nie zmniejsza nasilenia objawów i obecnie nie jest rekomendowany. Jednym z najważniejszych elementów postępowania jest eliminacja modyfikowalnych czynników ryzyka, czyli redukcja masy ciała w przypadku otyłości i optymalizacja sposobu żywienia.
Podsumowanie
Kamica żółciowa jest rzadka wśród dzieci i młodzieży, jednak coraz częściej rozpoznawana; przy podejrzeniu choroby warto zgłosić się do lekarza, który zleci odpowiednią diagnostykę. Odpowiednio wczesne postawienie rozpoznania pozwoli na szybsze wdrożenie niezbędnego leczenia, które zminimalizuje ryzyko groźnych powikłań.
Przeczytaj też: Żywienie w otyłości dzieci i młodzieży
Piśmiennictwo
