Do czego potrzebny nam jod i dlaczego należy kontrolować poziom tego pierwiastka w organizmie? Jakie są skutki niedoboru jodu, a jakie objawy daje jego nadmiar? Przedstawiamy najpopularniejsze fakty i mity na temat jodu.
Według WHO (World Health Organization) niedobór jodu globalnie może dotyczyć ponad 2 mld osób, w tym 300 mln dzieci. Jod jest pierwiastkiem śladowym i pełni wiele ważnych ról w organizmie. Wychwytywany jest głównie przez tarczycę, w ok. 75%.
Jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy – tyroksyny T4 i trójjodotyroniny T3, a pośrednio do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Hormony tarczycy odpowiadają m.in. za syntezę białek, aktywność enzymatyczną, wpływają na metabolizm. Dodatkowo są niezbędne dla prawidłowego rozwoju i wzrostu systemu kostnego, nerwowego u niemowląt i w trakcie życia płodowego. Ponadto potwierdzono także działanie ochronne jodu w procesach zapalnych i nowotworowych.
Fakty i mity na temat jodu
1. Nie musimy się martwić o poziom jodu, bo jest on w soli spożywczej, co pozwala zapobiegać jego niedoborom. MIT
Wielu z nas ogranicza spożycie soli, chociażby przez wzgląd na trendy żywieniowe, a mniej soli jodowanej to mniej jodu. Z drugiej strony producenci soli nie zawsze wzbogacają swój produkt w wystarczającą ilość tego pierwiastka. Trzeba mieć również na uwadze to, że jod w soli nie jest trwały. W zależności od użytego jodku i od sposobu przechowywania, jod może się ulatniać.
2. Jod jest magazynowany w organizmie. MIT
Pierwiastek ten nie jest magazynowany w organizmie, jak chociażby żelazo w postaci ferrytyny. Jod musi być dostarczany z dietą, może być również absorbowany z powietrza, zwłaszcza nad oceanami, przez skórę i układ oddechowy.
3. Jod jest pierwiastkiem niezbędnym do produkcji hormonów tarczycy. FAKT
Gdy w organizmie nie ma wystarczającej ilości jodu, poziom TSH pozostaje podniesiony, co prowadzi do powiększenia tarczycy. Wówczas okolice szyi są opuchnięte i powiększone, a organizm próbuje wyłapać jak najwięcej jodu, żeby móc wyprodukować hormony T4 i T3.
4. Niedobór jodu może skutkować niedoczynnością tarczycy? FAKT
Najważniejszymi skutkami niedoboru jodu jest upośledzenie prawidłowego funkcjonowania tarczycy i produkcji jej hormonów. Skutkami mogą być guzki tarczycy, wole i niedoczynność tarczycy (wzrost masy ciała, uczucie zimna, sucha skóra, zmęczenie, zaburzenia koncentracji).
5. W okresie ciąży zapotrzebowanie na jod wzrasta. FAKT
Jod w diecie kobiet ciężarnych nabiera szczególnego znaczenia, jest znaczący w prawidłowym rozwoju płodu oraz odpowiedzialny za dobre funkcjonowanie matki i fizjologiczny rozwój ciąży. Ze względu, iż w pierwszym trymestrze ciąży prawie wyłącznym źródłem hormonów tarczycy dla płodu jest organizm matki, dlatego tak ważny jest odpowiedni poziom jodu, aby zapewnić wystarczającą produkcję hormonów tarczycy.
6. Karmienie piersią również wzmaga zapotrzebowanie na jod. FAKT
Matka karmiąca również wykazuje zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek, zarówno dla siebie, jak i w celu dostarczenia właściwej dawki jodu z pokarmem swojemu dziecku. 70% kobiet w ciąży nie jest świadoma, że niedobór jodu może niekorzystnie wpływać na rozwój ich dziecka.
7. Kluczowy dla prawidłowej pracy tarczycy jest nie tylko jod, ale i selen. FAKT
By jod mógł wpływać optymalnie na organy naszego organizmu w tym tarczycę potrzebne są kofaktory biorące udział w jego metabolizmie. Do nich należą m.in.: kwasy tłuszczowe, żelazo, witaminy C, A i D, oraz selen. Szczególnie istotny jest odpowiedni poziom selenu. Podczas przyswajania jodu uwalniane są wolne rodniki tj. reaktywny nadtlenek wodoru. Nadmiar tych wolnych rodników prowadzi do oksydacyjnych uszkodzeń tarczycy, a to właśnie odpowiedni poziom selenu stanowi tarczę ochronną, neutralizując ich negatywny wpływ. Selen suplementujmy wyłącznie po oznaczeniu poziomu we krwi i najlepiej pod okiem lekarza, jego nadmiar jest toksyczny.
Dlaczego warto kontrolować poziom jodu?
WHO zaleca u osób dorosłych spożycie 150 μg jodu dziennie, a u kobiet ciężarnych i karmiących ok. 250 μg dziennie. W Polsce w 1997 roku wprowadzono narodowy program profilaktyki jodowej, polegający na obowiązkowym jodowaniu soli kuchennej, obligatoryjnym jodowaniu odżywek dla niemowląt i nieobowiązkowej suplementacji kobiet ciężarnych i karmiących.
Głównymi źródłami jodu w diecie, za wyjątkiem soli kuchennej, są produkty pochodzenia zwierzęcego, nabiał oraz jaja, a w szczególności ryby, owoce morza i wodorosty. Woda pitna dostarcza ok. 10% zapotrzebowania dziennego na jod.
Dieta bogata w powyższe składniki powinna zapewnić nam optymalny poziom jodu. Jednak wielu z nas z różnych powodów je ogranicza, a ryby i skorupiaki, które zawierają najwięcej jodu nie goszczą na naszych stołach zbyt często. Ponadto mimo programu profilaktyki jodowania soli, na choroby tarczycy, które są skutkiem diety niedoborowej w jod choruje ok. 8 mln Polaków! Problem ten najczęściej dotyczy kobiet, u których średnie spożycie jodu w Polsce wynosi zaledwie 117 μg/dobę.
Twoja tarczyca będzie Ci wdzięczna – wykonaj badanie poziomu jodu
Rutynowe badania poziomu jodu mogą zwiększyć świadomość na temat niedoboru jodu. Najbardziej miarodajnym badaniem odzwierciedlającym zaopatrzenie organizmu w jod jest badanie jodu w moczu (dobowa zbiórka moczu). Jest to najbardziej czuła metoda, ponieważ 90% spożytego jodu jest wydalane przez nerki.
Pamiętaj, że zarówno niedobór jodu, jak i jego nadmiar w organizmie mogą nieść za sobą negatywne skutki zdrowotne, dlatego konieczne są badania kontrolne jego poziomu, a suplementacja powinna odbywać się wyłącznie pod okiem lekarza.
Przygotowanie do badania:
1. Co należy przygotować:
Pojemnik 2-3 l. z podziałką (dostępny w Punkcie pobrań ALAB laboratoria, po wcześniejszym kontakcie telefonicznym). Standardowy pojemnik na badanie ogólne moczu.
2. Przebieg badania:
- Dobową zbiórkę moczu przeprowadza się w ciągu 24 godzin. Zbiórkę należy zbierać do przygotowanego pojemnika 2-3 l.
- Zbiórkę należy rozpocząć rano. Pierwszą poranną porcję moczu należy oddać do toalety i zanotować czas rozpoczęcia zbiórki.
- Drugą i wszystkie kolejne porcje moczu należy zbierać do przygotowanego pojemnika.
- Pojemnik musi być szczelnie zamykany i przechowywany w chłodnym i ciemnym miejscu.
- Do pojemnika musi zostać oddana każda kolejna porcja moczu, włącznie z pierwszą, poranną porcją
- z następnego dnia.
- Zebrany mocz dokładnie wymieszać i zmierzyć jego objętość.
- Odlać ok. 50-100 ml moczu do pojemnika na badanie ogólne moczu.
- Pojemnik należy opisać: Imię, Nazwisko, nr PESEL, całkowita objętość moczu w ml oraz oznaczenie „DZM”.
- Próbkę dostarczyć do Punktu Pobrań w jak najkrótszym czasie.
Zapraszamy również do wysłuchania webinarium „Dlaczego jod jest niezbędny dla życia?” dr n. med. Danuty Myłek.
